1以利亞奉命去見亞哈過了許久，到第三年，耶和華的話臨到以利亞說：“你去在亞哈面前出現，我要降雨在地面上。”
1 Jirbi boobo banda, jiiri hinzanta ra, kala Rabbi sanno kaa Iliya do ka ne: «Ma koy ka ni boŋ cabe Ahab se, ay mo ga hari zumandi laabo boŋ.»
2於是以利亞去了，要在亞哈面前出現。那時撒瑪利亞發生十分嚴重的饑荒。
2 Iliya mo koy zama nga ma nga boŋ cabe Ahab se. Hara mo kankamandi Samariya ra.
3亞哈把他的家宰俄巴底召了來。原來俄巴底是個非常敬畏耶和華的人。
3 Ahab na Obadiya kaŋ g'a windo dabari ce. Obadiya wo mo ga humburu Rabbi gumo.
4耶洗別除滅耶和華眾先知的時候，俄巴底帶走了一百個先知，每五十個人一組，分散藏在山洞裡，又用餅和水供養他們。
4 Zama a ciya, alwaato kaŋ Yezabel na Rabbi annabey halaci, kala Obadiya na annabi zangu sambu ka tugu, waygu-waygu, tondi guusu fo ra, k'i kuru nda ŋwaari nda hari.
5亞哈對俄巴底說：“你走遍這地，到所有的水泉和溪水那裡去看看，也許我們可以找到青草，使騾馬能夠生存，免得牲畜滅絕。”
5 Ahab binde ne Obadiya se: «Kala ni ma laabo kulu gana ka koy hari-moy kulu nda goorey kulu do. Hambara iri ga du subu iri ma bariyey da alambaaney fundey faaba, iri ma si mursu almaney kulu.»
6於是他們分地巡視。亞哈獨自走一路，俄巴底獨自走另一路。
6 Yaadin cine no i na laabo fay ngey game ra d'a zama ngey ma gana a ra. Ahab na fondo fo gana nga hinne, Obadiya mo na fondo fo gana nga hinne.
7俄巴底遇見以利亞俄巴底在路上走的時候，以利亞遇見了他。俄巴底認出他來，就臉伏在地，說：“你真是我主以利亞嗎？”
7 Kaŋ Obadiya go fonda boŋ, kala a go, Iliya kubay d'a. A n'a bay mo ka ye ganda nga moyduma boŋ ka ne: «Nin no, ya ay jine bora Iliya?»
8以利亞對他說：“我是。你去告訴你主人，說：‘以利亞在這裡。’”
8 A tu a se ka ne: «Ay no. Ma koy ka ci ni koyo se ka ne: Iliya neeya.»
9俄巴底說：“我犯了甚麼罪，你竟要把你僕人交在亞哈手裡，使他殺死我呢？
9 Kala Obadiya ne: «Taali woofo no ay te, kaŋ ni ga ay, ni tamo daŋ Ahab kambe ra, a m'ay wi?
10我指著永活的耶和華你的 神起誓，沒有一邦一國我主人不派人去找你的，人們若是說你不在那裡，他就要那國邦起誓說實在找不到你。
10 Ay ze da Rabbi ni Irikoyo fundo, laabu wala mayray si no kaŋ ay koyo mana donton i ma ni ceeci. D'i ga ne: ‹A si neewo,› kal a ma mayra din da dumo din daŋ zeyaŋ hal i mana di nin.
11現在你說：‘你去告訴你主人：以利亞在這裡。’
11 Sohõ mo ni ne ay se: ‹Ma koy ka ci ni jina bora se ka ne: Iliya neeya.›
12我一離開你，耶和華的靈就把你提到我不知道的地方去。這樣，如果我去告訴亞哈，他找不到你，必定殺我。你僕人卻是自幼敬畏耶和華的。
12 A ga ciya mo, d'ay dira ni do, Rabbi Biya ga ni sambu ka konda nin naŋ kaŋ ay si bay. Waati kaŋ ay koy ka ci Ahab se, a mana hin ka du nin mo, a g'ay wi. Amma ay, ni tamo, ay ga humburu Rabbi za ay go arwasu.
13難道沒有人把我所作的事告訴我主嗎？就是耶洗別殺害耶和華眾先知的時候，我把一百個先知，五十人一組的分別藏在山洞裡，又用餅和水供養他們。
13 Wala i mana ci ay jine bora se no, haŋ kaŋ ay te waato kaŋ Yezabel na Rabbi annabey wi? Kaŋ ay na Rabbi annabi zangu tugu tondi guusu ra, waygu-waygu. Ay n'i kuru mo da ŋwaari nda hari.
14現在你說：‘你去告訴你主人以利亞在這裡！’他必定殺我。”
14 Sohõ mo ni ne ya koy ka ci ay jine bora se ka ne: ‹Iliya neeya!› nga mo g'ay wi.»
15以利亞說：“我指著我所服事永活的萬軍之耶和華起誓，今天我必在亞哈面前出現。”
15 Iliya ne: «Ay ze nda Rabbi Kundeykoyo fundikoono, nga kaŋ jine ay goono ga kay, haciika ay ga bangay bonkoono se hunkuna.»
16亞哈去見以利亞於是俄巴底去見亞哈，把這事告訴他。亞哈就去見以利亞。
16 Obadiya binde tun zama nga ma Ahab kubay se, ka ci a se mo. Ahab mo koy zama nga ma Iliya kubay.
17亞哈看見了以利亞，就問他：“給以色列惹麻煩的這個人就是你嗎？”
17 A ciya binde, waato kaŋ Ahab na Iliya fonnay, Ahab ne a se: «E! Nin no, nin Israyla taabandikwa?»
18以利亞說：“給以色列惹麻煩的，不是我，而是你和你父的家；因為你們離棄了耶和華的誡命，又去隨從巴力。
18 Iliya tu ka ne: «Manti ay no ka Israyla taabandi bo, amma nin da ni baaba windo no, mate kaŋ cine araŋ fay da Rabbi lordey, ni na Baalyaŋ gana mo.
19現在你要派人去召集以色列眾人和四百五十個巴力的先知，以及耶洗別供養的四百個亞舍拉的先知，都上迦密山來見我。”
19 Sohõ binde, kala ni ma donton ka Israyla kulu margu ay se i ma koy Karmel tondo boŋ, ngey da Baal annabey, i boro zangu taaci nda waygu, da Asera annabey, ngey mo zangu taaci, ngey kaŋ yaŋ go ga ŋwa Yezabel taablo do.»
20迦密山上真假先知比試於是亞哈派人召集眾以色列人和眾先知上迦密山去。
20 Ahab binde donton ka ne i ma Israyla izey kulu ce, ka annabey mo margu i ma koy Karmel tondo boŋ.
21以利亞走近眾人說：“你們三心兩意，要到幾時呢？如果耶和華是 神，你們就應當隨從耶和華；如果巴力是 神，你們就應當隨從巴力。”眾人一句話也不回答。
21 Iliya mo maan ka kaa borey kulu do ka ne: «Waati fo no araŋ ga fay da laakal hinka? Hala day Rabbi no ga ti Irikoy, araŋ m'a gana. Amma da Baal no, kulu araŋ ma soobay k'a gana.» Jama mana tu a se da baa sanni fo.
22以利亞對眾人說：“耶和華的先知只剩下我一個，巴力的先知卻有四百五十個。
22 Gaa no Iliya ne jama se: «Ay wo, ay hinne no ka cindi Rabbi wane annabi, amma Baal wane annabey zangu taaci nda waygu no.
23現在，請給我們兩頭公牛。讓巴力的先知自己挑選一頭，把牠切成塊子，放在柴上，但不要點火；我也預備一頭公牛，擺在柴上，也不點火。
23 I binde, i m'iri no yeeji hinka. Ngey din ma yeeji fo suuban ngey boŋ se, i m'a dumbu-dumbu ka dake tuuri boŋ, i ma si danji daŋ a cire. Ay mo ga yeeji fa soola k'a dake tuuri boŋ, amma ay si danji daŋ a cire bo.
24你們呼求你們神的名，我也呼求耶和華的名。那降火來顯示回答的神就是 神了。”眾人都回答：“這話說得很好！”
24 Araŋ ma ce araŋ de-koyo maa gaa, ay mo ya Rabbi maa ce. Irikoyo kaŋ ga tu da danji, nga no ga ti Irikoy.» Jama kulu tu ka ne: «Sanno boori.»
25以利亞對巴力的眾先知說：“你們既然人多，可以先為自己選一頭公牛；預備好了，就呼求你們神的名，但不要點火。”
25 Iliya ne Baal annabey se: «Wa yeeji fo suuban araŋ boŋ se. Araŋ ma jin ka sintin soolayaŋ, zama araŋ ga baa gumo. Araŋ ma ce araŋ de-koyo maa gaa, amma araŋ ma si danji daŋ sarga cire bo.»
26他們把人給他們的公牛牽了來，預備好了，就從早晨直到中午，呼求巴力的名，說：“巴力啊，應允我們吧！”可是沒有聲音，也沒有回應。他們就在所築的祭壇周圍跳舞。
26 Kal i na yeejo kaŋ i n'i no din sambu k'a soola. I na Baal ce za susubay kala zaari bindi, i go ga ne: «Ya Baal, ma tu iri se!» Amma jinde si no, boro kulu mana tu mo. Kal i goono ga sar-sar feema kaŋ i te din windanta.
27到了中午，以利亞嘲笑他們，說：“大聲呼求吧，因為他是神，也許他正在默想，或事務繁忙，或正在旅行，或正在睡覺，你們要把他叫醒。”
27 Hala zaari bindi Iliya n'i hahaara ka ne: «Wa kuuwa, zama nga wo irikoy fo no! Hambara a goono ga fongu-fongu no, wala a kamba no, wala a go diraw bindi ra, wala mo hambara a goono ga jirbi no, kal i m'a tunandi!»
28他們就大聲呼求，按著他們的規矩，用刀和槍刺自己，直到身體流血。
28 I kuuwa ka ngey gaahamey tooru-tooru da zaama nda yaaji yaŋ, i alaada boŋ, kala kuri goono ga dooru ka fun i gaahamey ra.
29中午過後，他們繼續狂呼亂叫，直到獻晚祭的時候；可是仍沒有聲音，沒有回應，也沒有理睬他們的。
29 A ciya mo, waato kaŋ wayna siiri, i soobay ka annabitaray te kala wiciri kambu sargay teeyaŋ waate cine. Amma jinde si, boro kulu mo si no kaŋ tu wala kaŋ saal.
30以利亞對眾人說：“你們走近我這裡來。”眾人就都走近他面前。他重修已經毀壞了的耶和華的祭壇。
30 Kala Iliya ne jama kulu se: «Wa maan ay do.» Jama kulu binde maan ka kaa a do. A na Rabbi sargay feema kaŋ i zeeri din hanse.
31以利亞照著雅各子孫支派的數目，拿了十二塊石頭。（耶和華的話曾臨到雅各說：“你的名要叫以色列。”）
31 Iliya na tondi way cindi hinka sambu, Yakuba izey kundey baayaŋ hina me, nga kaŋ Rabbi sanno kaa a do ka ne: «Ni maa ga ciya Israyla.»
32以利亞奉耶和華的名用這些石頭築了一座壇，在壇的四周挖溝，可容十四公升種籽，
32 Tondey din mo no a na feema cina nd'a Rabbi maa ra. A na guusu fansi ka feema windi nda goota kaŋ a tafayyaŋ ga tuku fo hayni sambu.
33然後把柴排好，又把公牛切成塊子，放在柴上，就說：“你們盛滿四桶水，倒在燔祭和柴上。”
33 A na tuuri sasare ka yeejo dumbu-dumbu k'a dake tuuro boŋ. A ne: «Wa gulla taaci toonandi nda hari, k'a gusam sarga kaŋ i ga ton da tuuro mo boŋ.»
34又說：“倒第二次。”他們就倒第二次；又說：“倒第三次。”他們就倒第三次。
34 A ne i m'a te sorro hinkanta, i n'a te mo sorro hinkanta. A ne i ma te sorro hinzanta, i n'a te mo sorro hinzanta.
35水流到祭壇的四周，甚至水溝裡也滿了水。
35 Haro mo na feema kulu windi ka goota toonandi nda hari.
36到了獻晚祭的時候，以利亞先知近前來，說：“亞伯拉罕、以撒、以色列的 神耶和華，求你今天使人知道你是在以色列中的 神，我是你的僕人，又是奉你的命令行這一切事。
36 Wiciri kambu sargay teeyaŋo waate cine, kala annabi Iliya maan ka kaa ka ne: «Ya Rabbi, Ibrahim da Isaka nda Israyla Irikoyo, naŋ i ma bay hunkuna kaŋ nin no ga ti Irikoy Israyla ra, ay mo ni bannya no. Ay na woone wo kulu te no ni ciyaŋo boŋ.
37耶和華啊，求你應允我，應允我！使這民知道你耶和華是 神，又知道是你使這民的心再回轉過來的。”
37 Ya Rabbi, ma maa ay se! Ma maa ay se, zama jama wo ma bay kaŋ nin, Rabbi, nin no ga ti Irikoy, ni m'i biney bare mo.»
38於是有耶和華的火降下來，吞滅了燔祭、木柴、石頭和塵土，連溝裡的水也燒乾了。
38 Kala Rabbi danjo kaa ka kaŋ ka sarga kaŋ i ga ton din ŋwa, da tuuro, da tondey, da kusa. A na goota ra haro mo haŋ.
39眾人看見了，就面伏於地，說：“耶和華是 神！耶和華是 神！”
39 Saaya kaŋ jama kulu di woodin, i ye ganda ngey moydumey boŋ ka ne: «Rabbi no ga ti Irikoy! Rabbi no ga ti Irikoy!»
40以利亞對他們說：“捉住巴力的先知，一個也不要讓他們逃脫。”於是眾人捉住他們。以利亞帶他們下到基順河邊，在那裡殺了他們。
40 Iliya ne i se: «Wa Baal annabey di. Baa afolloŋ ma si yana.» Kal i n'i di. Iliya mo zumbu nd'ey Cison gooro me gaa. Noodin no a na ikulu wi.
41天降大雨以利亞對亞哈說：“你上去吃喝吧！因為已經有下大雨的響聲了。”
41 Iliya ne Ahab se: «Ma ziji ka ŋwa ka haŋ mo, zama beene hari boobo yooje goono ga te.»
42亞哈就上去吃喝。以利亞上了迦密山頂，屈身在地，把臉放在兩膝之間。
42 Ahab binde kaaru zama nga ma ŋwa ka haŋ se. Amma Iliya koy Karmel tondo yolla gaa, ka nga boŋ sumbal ganda ka nga moyduma daŋ nga kangey game ra.
43以利亞對自己的僕人說：“你上去向海那邊觀看。”他就上去觀看，說：“甚麼也沒有。”以利亞說：“你再回去觀看。”這樣說了七次。
43 A ne nga zanka se: «Ma ziji sohõ ka guna teeko do haray.» A kaaru ka guna. A ne: «Hay kulu si no.» Iliya ne: «Ma ye ka kaaru koyne hala sorro iyye.»
44到第七次，僕人說：“我看到一小片烏雲，好像人的手掌那麼大，正在從海裡升上來。”以利亞說：“你上去告訴亞哈：‘趕快套車下山，免得被大雨所阻。’”
44 A ciya binde sorro iyyanta gaa, kala zanka ne: «Guna, beene buru fo neeya ga tun ka fun teeko ra, ikayna sanda boro kambe faata cine.» Iliya ne: «Tun ka ne Ahab se: ‹Ma ni torkey soola ka zumbu, beene haro ma si ni kosaray.› »
45霎時之間，天空因風雲而變為黑暗，隨著降下大雨來。於是亞哈坐上了車，往耶斯列去了。
45 A ciya binde hal a ga te kayna, kala beene batama bi tik! da hirriyaŋ da haw. Hari bambata te mo. Ahab kaaru ka koy Yezreyel.
46耶和華的能力臨到以利亞的身上，以利亞就束上腰，跑在亞哈的前頭，直跑到耶斯列的城門口。
46 Rabbi kamba mo go Iliya boŋ. A na nga canta haw ka zuru Ahab jine kala Yezreyel meyo gaa.