1南北兩國聯合攻打拉末(代下18:2~3)亞蘭人和以色列人之間,連續三年沒有戰爭。
1 I te jiiri hinza kaŋ wongu mana te Suriya nda Israyla game ra.
2到了第三年,猶大王約沙法下去見以色列王。
2 A ciya binde, jiiri hinzanta ra Yahuda bonkoono Yehosafat kaa Israyla bonkoono do.
3以色列王對他的臣僕說:“你們知道嗎?基列的拉末原屬於我們,我們怎可靜坐不動,不把它從亞蘭王的手中奪回來呢?”
3 Kala Israyla bonkoono ne nga tamey se: «Araŋ mana bay kaŋ Ramot-Jileyad wo iri wane no? Iri go mo ga dangay, iri man'a ta Suriya bonkoono gaa?»
4亞哈問約沙法:“你肯與我一起到基列的拉末去作戰嗎?”約沙法回答以色列王:“你我不分彼此,我的人民就像是你的人民,我的戰馬就像是你的戰馬。”
4 A ne mo Yehosafat se: «Ni ga koy ay banda Ramot-Jileyad wongo do, wala?» Yehosafat ne Israyla bonkoono se: «Ay ya ni cine no, ay borey danga ni waney no, ay bariyey mo sanda ni waney cine yaŋ no.»
5以色列的假先知都預言戰勝(代下18:4~11)約沙法又對以色列王說:“現在請你先求問耶和華。”
5 Yehosafat binde ne Israyla bonkoono se: «Ay ga ni ŋwaaray, ma Rabbi sanno ceeci hunkuna.»
6於是以色列王把眾先知聚集了來,約有四百人,問他們:“我可以去攻打基列的拉末嗎?或是應當忍耐不去呢?”他們說:“你可以上去,主必把那城交在王的手裡。”
6 Gaa no Israyla bonkoono na annabey margu, boro sanda zangu taaci cine, ka ne i se: «Ay ma koy ka Ramot-Jileyad wongu, wala ya hin suuru?» I ne: «Kala ni ma koy, zama Koy Beero g'a daŋ bonkoono kambe ra.»
7約沙法說:“這裡不是還有耶和華的先知,我們可以求問他嗎?”
7 Amma Yehosafat ne: «Rabbi annabi fo si no neewo kaŋ waana woone yaŋ, kaŋ iri ga hã a do koyne?»
8以色列王對約沙法說:“還有一個人,我們可以託他求問耶和華。不過我憎恨他,因為他對我說的預言,都是凶話,不是吉話。這人就是音拉的兒子米該雅。”但約沙法說:“請王不要這麼說。”
8 Israyla bonkoono ne Yehosafat se: «A cindi boro folloŋ jina kaŋ iri ga Rabbi sanni ceeci a do, Mikaya no, Imla izo. Amma ay ga konn'a, zama a si annabitaray hanno te ay boŋ, kala ilaalo.» Yehosafat mo ne bonkoono se: «Ma si ci yaadin!»
9於是王召了一位太監來,說:“快去把音拉的兒子米該雅召來!”
9 Israyla bonkoono binde na doogari ce ka ne: «Koy ka kande Mikaya Imla izo da waasi.»
10以色列王和猶大王約沙法穿著朝服,在撒瑪利亞城門口的廣場上,各人坐在自己的王位上;所有的先知都在他們面前說預言。
10 Israyla bonkoono da Yehosafat binde, i goono ga goro afo kulu nga karga boŋ, i koytaray bankaarayey go i gaa ga daabu. I go Samariya birno furanta batama fo ra. Annabey kulu mo goono ga annabitaray te i jine.
11基拿拿的兒子西底家做了些鐵角,說:“耶和華這樣說:‘你要用這些鐵角牴觸亞蘭人,直到把他們完全消滅。’”
11 Zedeciya Kenana izo na guuru hilliyaŋ te ka ne: «Haŋ kaŋ Rabbi ci neeya: ‹Woone yaŋ no ni ga Suriyancey tuti nd'a kal i m'a halaci.› »
12所有的先知也都這樣預言說:“你可以上基列的拉末去,必得勝利!因為耶和華必把那城交在王的手裡。”
12 Annabey kulu mo, yaadin no i soobay ka annabitaray te d'a ka ne: «Kala ni ma koy Ramot-Jileyad. Ma te zaama zama Rabbi g'a daŋ bonkoono kambe ra.»
13只有米該雅預言戰敗(代下18:12~22)那去召米該雅的使者對米該雅說:“看哪,這裡的眾先知都異口同聲地對王說吉話,請你與他們一樣說吉話。”
13 Diya kaŋ koy ka Mikaya ce din binde salaŋ a se ka ne: «Guna, sohõ annabey kulu sanney, me folloŋ no i goono ga gomni salaŋ bonkoono se. Ay ga ni ŋwaaray, ma naŋ ni sanno ma saba nd'i waney, i ma ciya afo. Kala ni ma gomni sanni te.»
14米該雅說:“我指著永活的耶和華起誓,耶和華吩咐我甚麼,我就說甚麼。”
14 Mikaya ne: «Ay ze da Rabbi fundikoono, haŋ kaŋ Rabbi ci ay se, nga no ay ga ci.»
15米該雅來到王那裡的時候,王就問他:“米該雅啊,我們可以到基列的拉末去作戰嗎?或是要忍耐不去呢?”米該雅回答亞哈:“你可以上去,必得勝利,因為耶和華必把那城交在王的手裡!”
15 Waato kaŋ a kaa bonkoono do, bonkoono ne a se: «Mikaya, mate no? Hala iri ma koy Ramot-Jileyad wongu teeyaŋ se, wala mo iri ma hin suuru?» Mikaya tu bonkoono se ka ne: «Ma ziji ka te zaama. Rabbi g'a daŋ bonkoono kambe ra!»
16王對他說:“我要囑咐你多少次,你才奉耶和華的名對我只說真話呢?”
16 Kala bonkoono ne a se: «Sorro marge no ay ga ni daŋ zeyaŋ ni ma si hay kulu ci ay se Rabbi maa ra kala cimi?»
17米該雅說:“我看見以色列人四散在山上,好像沒有牧人的羊群一樣;耶和華說:‘這些人沒有主人,使他們平平安安各自回家吧!’”
17 Mikaya ne: «Ay di Israyla kulu say-sayante tondey boŋ, danga feejiyaŋ kaŋ sinda hawji. Rabbi mo ne: ‹Woone yaŋ wo sinda koy, naŋ i afo kulu ma ye nga kwaara baani samay.› »
18以色列王對約沙法說:“我不是告訴過你,這人對我說的預言,總不說吉話,只說凶話嗎?”
18 Israyla bonkoono ne Yehosafat se: «Wala ay mana ci ni se ka ne a si gomni annabitaray te ay boŋ, kala ilaalo?»
19米該雅說:“因此,你要聽耶和華的話;我看見耶和華坐在他的寶座上,天上的萬軍都侍立在他的左右。
19 Kala Mikaya ne koyne: «Ma maa Rabbi sanni: Ay di Rabbi go ga goro nga karga boŋ, beena ra kundey kulu mo go a do ga kay, a kambe ŋwaari nd'a kambe wow gaa.
20耶和華說:‘誰去引誘亞哈,使他上基列的拉末陣亡呢?’有說這樣的,有說那樣的。
20 Rabbi ne: ‹May no ga Ahab halli, hala a ma koy ka kaŋ Ramot-Jileyad?› Afo ma hay fo ci, afo mo hay fo waani.
21後來有一個靈出來,站在耶和華面前,說:‘我去引誘他。’耶和華問他:‘你用甚麼方法呢?’
21 Kala biya fo fun ka kay Rabbi jine ka ne: ‹Ay wo g'a halli.›
22他回答:‘我要出去,在亞哈所有先知的口中,作說謊的靈。’耶和華說:‘你可以去引誘他,你也必能成功,你去這樣行吧!’
22 Rabbi ne a se: ‹Danga mate?› Biya din ne: ‹Ay ma fatta ka koy ka ciya tangari biya a annabey kulu me ra.› Rabbi ne: ‹Nin no g'a halli, ni ga te zaama mo. Ma koy, nin, ka te yaadin.›
23現在,耶和華已經把說謊的靈放在你這些先知的口中,耶和華已經命定災禍臨到你。”
23 Sohõ binde, guna Rabbi na tangari biya daŋ ni annabey wo kulu me ra. Rabbi binde na hasaraw sanni te ni boŋ.»
24米該雅受辱被囚(代下18:23~27)基拿拿的兒子西底家近前來,打米該雅的臉頰說:“耶和華的靈怎樣離開了我,去與你說話呢?”
24 Waato din gaa no Zedeciya Kenana izo maan ka Mikaya saŋ garba gaa ka ne: «Fondo woofo no Rabbi Biya sambu ay do hala a ma salaŋ ni se?»
25米該雅說:“你進密室躲藏的那一天,就必看見了。”
25 Mikaya ne: «Guna, han din hane ni ga di, waati kaŋ ni ga koy tongo-tongo ra ka tuguyaŋ do ceeci.»
26以色列王說:“把米該雅帶回去,交給市長亞們和王的兒子約阿施,
26 Israyla bonkoono ne: «Wa Mikaya sambu ka ye nd'a kwaara koyo Amon da bonkoono izo Yowas do.
27說:‘王這樣吩咐:把這人囚在監裡,少給他食物和水,直到我平平安安回來。’”
27 Araŋ ma ne: ‹Haŋ kaŋ bonkoono ci neeya: Wa boro wo daabu kasu ra, k'a kuru da taabi ŋwaari da taabi hari, hala ay ma ye ka kaa baani samay.› »
28米該雅說:“如果你真的可以平平安安回來,那麼耶和華就沒有藉著我說話了。”他又說:“眾民啊,你們都要聽。”
28 Mikaya ne: «Hala day ni ye ka kaa baani samay baa kayna, kulu Rabbi mana salaŋ ay me ra.» A ne koyne: «Ya jama kulu, wa hangan ka maa!»
29亞哈陣亡(代下18:28~34)於是,以色列王和猶大王約沙法上基列的拉末去了。
29 Israyla bonkoono da Yahuda bonkoono Yehosafat ziji ka koy Ramot-Jileyad.
30以色列王對約沙法說:“我要改裝上戰場去了;你可以仍穿自己的朝服。”於是以色列王改裝到戰場去了。
30 Israyla bonkoono binde ne Yehosafat se: «Ay wo, ay g'ay boŋ bare no hal i ma s'ay bay, ay ma furo wongo ra, amma nin wo ma koytaray bankaaray daŋ.» Israyla bonkoono binde na nga boŋ bare ka furo wongo ra.
31亞蘭王曾經囑咐他的三十二個戰車長說:“無論大小將兵,你們都不要與他們爭戰,只要與以色列王爭戰。”
31 Amma Suriya bonkoono na nga torko jine boro waranza cindi hinka lordi ka ne: «Araŋ ma si wongu nda ikayna wala nda ibeeri, kala Israyla bonkoono hinne.»
32戰車長們看見約沙法的時候,就說:“這人必是以色列王。”他們就轉過去與他爭戰,約沙法便喊叫起來。
32 A ciya binde, waato kaŋ torkey jine borey di Yehosafat, i ne: «Woone, haciika Israyla bonkoono no.» I n'a daŋ game da wongu. Yehosafat binde na jinde sambu.
33戰車長們一見他不是以色列王,就轉回來,不追趕他了。
33 A ciya mo kaŋ i faham ka bay kaŋ manti Israyla bonkoono no, i bare ka fay d'a ganayaŋ.
34有一個人隨便射了一箭,竟射中了以色列王鐵甲與護胸甲之間的地方。王對駕車的說:“你把車轉過來,載我離開戰場吧!我受了重傷。”
34 Amma boro fo na nga biraw candi ka hangaw taŋ yaamo-yaamo ka Israyla bonkoono hay wongu kwaayo dabey game ra. Woodin se no a ne nga torko gaaraykwa se: «Ni ma kamba ka bare ka konda ay wongu marga banda, zama i n'ay guuru gumo.»
35那一天戰爭不斷升級,有人扶著王站在車上抵擋亞蘭人。到了黃昏,王就死了;血從傷口流到戰車的底下去。
35 Wongo koroŋ mo han din. I na bonkoono gaay nga torka ra, a goono ga Suriya borey do haray guna. Wiciri kambo ra a bu, kuri fun guuruyaŋo do mo ka mun torka daba gaa.
36約在日落的時候,有命令傳遍軍中說:“各歸各城,各歸各地吧。”
36 Wayna kaŋanta waate, kal i maa yooje bambata kaŋ na wongu marga kulu kubay ka ne: «Boro kulu ma ye nga kwaara do. Boro kulu ma ye nga laabu!»
37王死了以後,人們把他送回撒瑪利亞,埋葬在那裡。
37 Bonkoono binde bu. I kand'a mo Samariya ka bonkoono fiji Samariya ra.
38他們在撒瑪利亞的池旁,妓女洗澡的地方清洗戰車,有狗來舔亞哈的血,正如耶和華說過的話一樣。
38 I n'a torka nyun Samariya bango me gaa haray, naŋ kaŋ kaaruwey ga nyumay. Hansey mo n'a kuro loogu Rabbi sanno kaŋ a ci din boŋ.
39亞哈其餘的事蹟,他所作的一切,他建造的象牙宮和他重建的一切城鎮,不是都記在以色列諸王的年代誌上嗎?
39 Ahab goy cindey binde, da hay kulu kaŋ a te, da windo kaŋ a taalam da cebeeri hinjey, da kwaarey kulu kaŋ a cina, manti i n'a hantum Israyla bonkooney baaru tira ra bo?
40亞哈與他的列祖同睡,他的兒子亞哈謝接續他作王。
40 Ahab binde kani nga kaayey banda. A ize Ahaziya te bonkooni Ahab nango ra.
41約沙法作猶大王(代下17:1~6,20:31~21:1)以色列王亞哈第四年,亞撒的兒子約沙法登基作猶大王。
41 Yehosafat Asa izo na mayray sintin Yahuda ra, Israyla bonkoono Ahab koytara jiiri taacanta ra.
42約沙法登基的時候是三十五歲;他在耶路撒冷作王二十五年。他母親名叫阿蘇巴,是示利希的女兒。
42 Yehosafat gonda jiiri waranza cindi gu kaŋ a sintin ka may. A may Urusalima ra jiiri waranka cindi gu. A nya maa ga ti Azuba, Silhi ize way no.
43約沙法遵行他父親亞撒所行的一切,總不偏離,行耶和華看為正的事。只是邱壇還沒有廢去,人民仍在邱壇上獻祭燒香(“只是邱壇……獻祭燒香。”《馬索拉抄本》為22:44)。
43 A na nga baabo Asa fonda gana gumo. A mana kamba ka fay d'a zama nga ma te haŋ kaŋ ga saba Rabbi diyaŋ gaa.
44約沙法王與以色列王和平相處。(本節在《馬索拉抄本》為22:45)
44 Kulu nda yaadin, i mana tudey boŋ sududuyaŋ nangey kaa. Hala hõ borey goono ga sargayyaŋ salle ka dugu ton tudey boŋ sududuyaŋ nangey ra.
45約沙法其餘的事蹟,他作過的英勇的事和他怎樣爭戰的事,不是都寫在猶大列王的年代誌上嗎?
45 Yehosafat na sabayaŋ daŋ nga nda Israyla bonkoono game ra.
46約沙法把父親亞撒在世時遺留下來的廟妓都從國中除滅。
46 Yehosafat goy cindey binde, d'a hino kaŋ a cabe, da wongu-wongey kaŋ yaŋ a te, manti n'i hantum Yahuda bonkooney baaru tira ra bo?
47那時,以東沒有王,由總督統治。
47 Arkuuru cindo mo kaŋ yaŋ cindi za a baabo Asa waate, a n'i hibandi ka kaa laabo ra.
48約沙法建造了他施船隻,要到俄斐去運金子,可是不能開船,因為船隻在以旬.迦別壞了。
48 Edom laabo ra mo bonkooni si no. Yarima no goono ga may.
49那時亞哈的兒子亞哈謝對約沙法說:“讓我的僕人與你的僕人一同坐船去吧!”但是約沙法不肯。
49 Yehosafat na Tarsis hiyaŋ te zama i ma koy Ofir wura kuyaŋ se, amma i mana koy, zama i bagu Eziyon-Geber tanjay.
50約沙法與他的列祖同睡,與他的列祖一同埋葬在他先祖大衛的城裡;他的兒子約蘭接續他作王。
50 Alwaato din Ahaziya, Ahab izo ne Yehosafat se: «Naŋ ay tamey ma koy ni tamey banda hiyey ra.» Amma Yehosafat mana yadda.
51亞哈謝作以色列王猶大王約沙法第十七年,亞哈的兒子亞哈謝在撒瑪利亞登基作以色列王。他作以色列王兩年。
51 Yehosafat binde kani nga kaayey banda. I n'a fiji mo nga kaayey banda a kaayo Dawda birno ra. A ize Yehoram te bonkooni a nango ra.
52他行耶和華看為惡的事,行他父親的道和他母親的道,又行尼八的兒子耶羅波安使以色列人陷在罪中的道。
52 Ahab ize Ahaziya sintin ka Israyla may Samariya ra, Yahuda bonkoono Yehosafat mayra jiiri way cindi iyyanta ra. A may Israyla boŋ mo jiiri hinka.
53他事奉巴力,敬拜巴力,照著他父親所行的一切惹耶和華以色列的 神發怒。
53 A na goy laalo te Rabbi diyaŋ gaa, ka nga baabo da nga nyaŋo fonda gana. A na Yerobowam Nebat izo fonda mo gana, nga kaŋ na Israyla daŋ i ma zunubi te.
54 A may Baal se ka sududu a se mo, ka Rabbi Israyla Irikoyo zuku a bine ma tun, hay kulu kaŋ a baabo te boŋ.