1勸人民遵行 神的律例“以色列人哪，現在你們要聽我向來教訓你們遵行的律例和典章，使你們可以活著，可以進去得著耶和華你們列祖的 神賜給你們的地作產業。
1 Sohõ binde, ya Israyla, wa hangan ka maa hin sanney da ciiti sanney kaŋ ay go g'araŋ dondonandi. Araŋ m'i te mo hal araŋ ma funa, araŋ ma du ka furo mo ka du laabo kaŋ Rabbi araŋ kaayey Irikoyo g'araŋ no.
2我吩咐你們的話，你們不可增加，也不可減少，好使你們遵守我吩咐你們的，就是耶和華你們的 神的命令。
2 Araŋ ma si tonton sanno kaŋ ay goono g'araŋ lordi nd'a din gaa, araŋ ma si zabu a gaa mo. Amma araŋ ma Rabbi araŋ Irikoyo lordey gana, wo kaŋ yaŋ ay dake araŋ boŋ.
3耶和華因巴力．毗珥的事所行的，你們都親眼看見了；所有跟隨巴力．毗珥的人，耶和華你們的 神都從你們中間消滅了。
3 Araŋ moy di haŋ kaŋ Rabbi te Baal-Peyor sabbay se, zama alborey kulu kaŋ yaŋ na Baal-Peyor teera gana, Rabbi ni Irikoyo n'i halaci k'i kaa ni game ra.
4只有你們緊緊倚靠耶和華你們的 神的人，今日全都活著。
4 Amma araŋ kaŋ na Rabbi araŋ Irikoyo di da gaabi, araŋ kulu go ga funa hala ka kaa hunkuna.
5看哪，我照著耶和華我的 神吩咐我的，把律例和典章教訓你們，好讓你們在將要進去得為業的地上遵行。
5 Guna, ay n'araŋ dondonandi hin sanney da farilley mate kaŋ cine Rabbi ay Irikoyo n'ay lordi nd'a, hal araŋ ma te yaadin laabo kaŋ araŋ ga furo ka du a mayray din ra.
6所以你們要謹守遵行，因為在萬民的眼中看來，這就是你們的智慧和聰明；他們一聽見這一切律例，就必定說：‘這大國的人真是有智慧，有聰明啊。’
6 W'i haggoy fa, k'i goyey te mo, zama woodin ga ciya araŋ se laakal da fahamay dumi cindey jine. Ngey wo, i ga maa hin sanney din kulu baaru ka ne: «Haciika, dumo wo kaŋ ga beeri, a borey gonda laakal da fahamay.»
7哪一個大國的人有神與他們這樣親近，像耶和華我們的 神，在我們每次呼求他的時候，與我們親近一樣呢？
7 Zama dumi beeri woofo no ka bara i cine kaŋ gonda Irikoy kaŋ ga maan i gaa mate kaŋ cine Rabbi iri Irikoyo go no saaya kulu kaŋ iri g'a ce?
8又哪一個大國有這樣公義的律例和典章，像我今日在你面前頒布的這一切律法呢？
8 Wala dumi beeri woofo no ka bara kaŋ gonda hin sanni da farilla yaŋ kaŋ gonda adilitaray sanda asariya wo kulu cine, kaŋ ay go ga daŋ araŋ jine hunkuna?
9“你只要自己謹慎，又要謹守你的心思，免得你忘了你親眼看見的事，又免得這些事在你有生之日離開你的心；總要把這些事傳給你的子子孫孫，
9 Kala day ni ma haggoy da ni boŋ. Ma haggoy mo da ni bina da himma, hala ni ma si dinya hayey wo kulu kaŋ ni moy jin ka di. I ma si fatta ni bine ra mo kala ni fundo ma to nga me. Amma ni ma ni izey da ni haamey bayrandi nd'ey.
10免得你忘了你在何烈山，站在耶和華你們的 神面前的那天。那時耶和華對我說：‘你要為我召集眾民，我要叫他們聽我的話，使他們在那地上生活的日子，可以學習敬畏我，又可以教訓自己的兒女。’
10 Ma fongu hano kaŋ hane ni kay Rabbi ni Irikoyo jine Horeb tondo cire, waato kaŋ Rabbi ci ay se ka ne: «Ma jama kulu margu ay jine. Ay mo ga naŋ i ma maa ay sanney, hal i ma dondon ka humburu ay, jirbey kulu kaŋ i ga funa laabo ra. I ma ngey izey mo dondonandi nd'ey.»
11那時，你們走前來，站在山下；山上有火燒著，火燄沖天，又有黑暗、密雲和幽暗。
11 Han din mo araŋ kaa ka kay tondo cire, tondo go ga di nda danji ka to hala beene kuuro gaa mo. Kubay mo go no, da buru yuumay da kubay bi tik!
12耶和華從火中對你們說話；你們只聽見聲音，卻沒有看見形象；只有聲音，
12 Kala Rabbi salaŋ araŋ se, jinda fun danjo bindo ra. Araŋ maa a sanney jinda, amma araŋ mana di alhaali kulu, kala day araŋ maa jinde fo.
13把他的約，就是他吩咐你們遵守的那十條誡命，向你們宣布出來；又把它們寫在兩塊石版上。
13 A na nga sappa mo fe araŋ hangey ra, wo kaŋ a n'araŋ lordi ka ne araŋ ma te, sanda lordi waya din nooya. A n'i hantum mo tondi walhã hinka gaa.
14那時，耶和華也吩咐我把律例和典章教訓你們，使你們在將要過去得為業的地上遵行。
14 Koyne, woodin banda, Rabbi ye k'ay lordi ka ne ay ma hin sanni da ciiti sanni yaŋ dondonandi araŋ se, zama araŋ ma i goy te laabo kaŋ araŋ ga daŋandi ka koy ka du a mayra din ra.
15警告人民勿拜偶像“所以你們要特別小心，謹慎自己，因為耶和華在何烈山從火中對你們說話的那一天，你們沒有看見甚麼形象；
15 Woodin sabbay se no araŋ ma haggoy d'araŋ boŋ gumo, zama araŋ mana di alhaali dumi kulu han din hane kaŋ Rabbi salaŋ araŋ se Horeb tondo ra, jinda fun danjo bindo ra.
16恐怕你們敗壞自己，為自己製造偶像，製造任何神像的形象，無論是男像或是女像，
16 Araŋ ma si goy ziibiyaŋ te hal araŋ ma koy ka tooru jabante te araŋ boŋ se. Araŋ ma si alhaali wala himandi fo kulu te, kaŋ ga hima alboro wala wayboro,
17或是地上各種走獸的像，或是飛翔在空中各類有翅膀的雀鳥的像，
17 wala alman fo kaŋ go ndunnya ra himandi, wala curo fatakoy fo kaŋ ga deesi beene himandi,
18或是地上各種爬行動物的像，或是地底下水裡各樣魚類的像。
18 wala wo kaŋ ga noru ganda laabo ra himandi, wala hari ham fo kaŋ go haro ra laabo cire himandi.
19又恐怕你抬頭望天，看見日、月、星，就是天上萬象的時候，就被勾引，去敬拜和事奉它們，那原是耶和華你們的 神分給天下萬民享用的。
19 A ma si te ka ciya mo ni ma ni moy basu beene. Da ni di wayna da hando da handariyayzey, sanda beena ra marga kulu, i ma ni candi ni ma koy ka sududu i se ka may i se. Zama Rabbi ni Irikoyo na beena ra marga waadu dumey kaŋ yaŋ go beena cire kulu se.
20耶和華卻把你們從埃及，從鐵爐那裡領出來，作他自己的產業，自己的人民，像今日一樣。
20 Amma Rabbi n'araŋ suuban, a n'araŋ kaa taray araŋ ma fun guuru-bi dudal ra, kaŋ ga ti Misira laabo. A n'araŋ suuban araŋ ma ciya nga bumbo jama d'a wane mayray hari, mate kaŋ a go d'a hunkuna.
21耶和華又因你們的緣故，向我發怒，並且起誓不讓我過約旦河，也不容我進入耶和華你的 神賜給你作產業的那美地。
21 Woodin baa si mo, Rabbi dukur ay se araŋ sabbay se. A ze ka ne ay si du ka Urdun daŋandi. Ay si furo laabu hanna din ra, nga kaŋ Rabbi ni Irikoyo ga ni no ni m'a tubu.
22我只有死在此地，不得過約旦河；你們卻可以過去，取得那美地作產業。
22 Amma a ga tilas ay ma bu ne laabo wo ra, ay ma si Urdun daŋandi. Amma araŋ wo, araŋ g'a daŋandi ka du laabu hanna din, araŋ mayray hari no.
23你們要自己謹慎，免得你們忘記了耶和華你們的 神與你們所立的約，你們就為自己製造偶像，製造任何神像的形象，就是耶和華你的 神吩咐你不可作的。
23 Wa haggoy d'araŋ boŋ fa, hal araŋ ma si dinya Rabbi araŋ Irikoyo sappa kaŋ a te nga nda araŋ game ra. Araŋ ma si koy ka himandi jabante fo te araŋ boŋ se kaŋ gonda hay kulu alhaali kaŋ Rabbi ni Irikoyo n'araŋ ganji.
24因為耶和華你的 神是烈火，是忌邪的 神。
24 Zama Rabbi ni Irikoyo ya danji kaŋ ga ŋwa no. Irikoy ya cansekom mo no.
25“你們生子生孫，在那地住久了的時候，如果你們敗壞自己，製造偶像，製造任何神像的形象，行耶和華你的 神看為惡的事，惹他發怒，
25 Da ni hay izeyaŋ, hala ni du haamayaŋ, hala mo araŋ gay gumo laabo ra, da waato din araŋ ga koy k'araŋ boŋ sara, ka himandi jabante te kaŋ gonda hay kulu alhaali, ka hay kulu te mo kaŋ ga laala Rabbi ni Irikoyo jine, k'a dukurandi mo,
26我今日就呼天喚地向你們作證，你們必在過約旦河取得為業的地上迅速滅亡；你們必不能在那地長久生存，必全被消滅。
26 ay ga ze da beene nda ganda mo hunkuna, i ma te seeda araŋ boŋ. D'araŋ na woodin te, araŋ ga tara ka halaci parkatak. Araŋ ga ban laabo kaŋ araŋ ga Urdun daŋandi ka du din ra. Araŋ si te aloomar kuuku a ra, amma i g'araŋ halaci, parkatak!
27耶和華必使你們分散在萬民中；在耶和華要領你們所到的萬國中，你們剩下的人數必不多。
27 Rabbi g'araŋ say-say mo ndunnya dumey game ra. Araŋ ga cindi boro ciraariyaŋ dumi cindey game ra, naŋ kaŋ Rabbi g'araŋ candi ka konda araŋ.
28在那裡你們必事奉人手所做的神，就是用木頭石頭做成的，不能看、不能聽、不能吃、不能聞的神。
28 Nangey din mo araŋ ga may tooruyaŋ se, Adam-izey kambe goy wane yaŋ, kaŋ i n'i te da bundu da tondi mo. I si di, i si hangan ka maa, i si ŋwa, i si mani ka maa mo.
29但你們在那裡必尋求耶和華你的 神；如果你一心一意尋找他，就必尋見。
29 Amma hala day noodin araŋ ga Rabbi ni Irikoyo ceeci, ni ga ye ka du a koyne, waati kaŋ ni n'a ceeci da ni bina kulu da ni anniya kulu mo.
30日後，你落在患難中，這些事都臨到你身上的時候，你必歸向耶和華你的 神，聽從他的話；
30 Waati kaŋ ni go taabi ra, kaŋ hayey din kulu kaa ni gaa, kokor banda ni ga ye ka kaa Rabbi ni Irikoyo do ka maa a sanno se.
31因為耶和華你的 神原是滿有憐憫的 神，他必不丟棄你，不毀滅你，也不忘記他起誓與你的列祖所立的約。
31 Zama Rabbi ni Irikoyo ya suujikoy no. A si ni furu, a si ni halaci, a si dinya mo alkawlo kaŋ a sambu ka ze ni kaayey se.
32唯耶和華是 神“你問問在你以前過去的日子，自從 神創造人在地上以來，從天這邊到天那邊，有沒有人行過這樣的大事，聽過像這樣的事呢？
32 Kala ni ma koy sohõ ka za doŋ-doŋ jirbey kaŋ yaŋ na ni jin sanney din hã. Wa guna za hano kaŋ hane Irikoy na boro taka ndunnya ra, za beena me fa gaa ka koy hal a me fa gaa. Wa hã hala hari bambata wo dumi jin ka te ce fo, wala baa i maa a cine baaru?
33有沒有一個民族聽見 神在火中說話的聲音，像你聽見的一樣，還能活著呢？
33 A jin ka te ce fo no, kaŋ dumi fo ga maa Irikoy jinde kaŋ salaŋ a se ka fun danji ra, mate kaŋ cine ni wo ni maa r'a, ni go ga funa hala hõ mo?
34有沒有一位神嘗試藉著試驗、神蹟、奇事、戰爭、大能的手和伸出來的膀臂，以及大而可畏的事，把一國的人民從別的國中領出來，像耶和華你們的 神在埃及，在你們面前為你們所作的一切事呢？
34 Wala a bay ka te Irikoy ma fatta ka koy ka dumi fo sambu nga boŋ se dumi waani fo game ra? A m'i kaa i game ra da siyaŋ, da alaamayaŋ, da dabari goyyaŋ, da wongu, da kambe gaabikooni, da kambe sallante, da humburkumay hari bambata yaŋ no? Hayey din kulu mo Rabbi araŋ Irikoyo n'i te araŋ se Misira laabo ra, araŋ jine.
35這是要顯明給你看，使你知道，只有耶和華是 神；除了他以外，再沒有別的神。
35 Ni se mo no i na woodin kulu cabe zama ni ma bay kaŋ Rabbi ya Irikoy no. Afo si no mo kala nga.
36他從天上使你聽見他的聲音，為要教導你；又在地上使你看見他的大火，並且叫你聽到他從火中所說的話。
36 A naŋ ni ma maa nga jinda kaŋ fun beene, zama a ma ni dondonandi. Ndunnya boŋ mo a naŋ ni ma di nga danji beero. Ni maa a jinda mo kaŋ fun danjo bindo ra.
37因為他愛你的列祖，所以才揀選了他們的後裔，用大能親自把你從埃及領出來，
37 Zama a ga ba ni kaayey mo, woodin se no a n'i banda-ka-zumbey suuban. Nga bumbo no ka ni kaa taray da nga gaabi bambata ni ma fun Misira ra.
38為要把比你大比你強的民族，從你面前趕走，然後領你進去，把他們的地賜給你作產業，像今日一樣。
38 A na dumiyaŋ gaaray ni jine mo, borey kaŋ yaŋ baa da nin, i bisa ni gaabo mo. A furo nda nin mo, k'i laabo no ni se, a ma ciya ni mayray hari, mate kaŋ a go d'a hunkuna.
39所以今天你要知道，也要記在心裡；天上地下，只有耶和華是 神；除他以外，再沒有別的神了。
39 Woodin sabbay se, hunkuna ni ma bay, ni m'a jisi ni bina ra mo, kaŋ nga, Rabbi ya Irikoy no beena ra beene da ndunnya ra mo ganda. Afo kulu si no.
40你要遵守我今日吩咐你的律例和誡命，使你和你的子孫得享福樂，也使你在耶和華你的 神賜給你的那地上得享長壽。”
40 Ni m'a hin sanney d'a lordey mo gana, kaŋ yaŋ ay go g'araŋ lordi nd'ey hunkuna, zama albarka ma goro ni gaa, da ni izey mo gaa ni banda. Ni aloomaro ma ku mo laabo din kaŋ Rabbi ni Irikoyo ga ni no hal abada ra.
41約旦河東之避難城那時，摩西在約旦河東，日出的方向，把三座城分別出來，
41 Waato din gaa no Musa na kwaara hinza suuban k'i fay waani, i go Urdun daŋanta wayna funay haray.
42讓那些素無仇恨、無心誤殺人的，可以逃到那裡去；逃到這三座城的一座去的，都可以活著：
42 I ga te boro-wi kaŋ na nga gorokasin wi se, amma manti ibaay boŋ no, sanda a mana konn'a za doŋ. Bora din koy ma zuru ka koy kwaarey din afo ra, a ma funa mo.
43為流本人，分出了在曠野平原的比悉；為迦得人，分出了基列的拉末；為瑪拿西人，分出了巴珊的哥蘭。
43 Kwaarey maayey neeya: Bezer kaŋ go saajo ra, batama laabo ra, Ruben kunda laabo ra, da Ramot kaŋ go Jileyad, Gad kunda laabo ra, da Golan mo kaŋ go Basan ra, Manasse kunda laabo ra.
44 神的法典以下是摩西在以色列人面前所立的律法，
44 Woone wo mo, nga no ga ti asariya kaŋ Musa daŋ Israyla izey jine.
45就是摩西在以色列人出埃及以後，對他們所說的法度、律例和典章；
45 Ngey mo ga ti seedey da hin sanney da farilley kaŋ Musa salaŋ Israyla izey se waato kaŋ i fun Misira.
46地點是在約旦河東，伯．毗珥對面的谷中，就是住在希實本的亞摩利人的王西宏的地。這西宏是摩西和以色列人出埃及後擊殺的。
46 I go noodin Urdun daŋanta, gooro din ra kaŋ go Bayt-Peyor tanjay, Amorancey bonkoono Sihon laabo ra, nga kaŋ goro Hesbon kwaara doŋ. Nga no Musa nda Israyla izey ŋwa waato kaŋ i kaa ka fun Misira.
47他們佔領了他的地和巴珊王噩的地，就是兩個亞摩利人的王，是住在約旦河東，日出的方向的；
47 Israyla n'a laabo di mo a ma ciya ngey mayray hari, nga nda Basan bonkoono Og laabo. Amorancey bonkooni hinka nooya, kaŋ waato i go Urdun daŋanta wayna funay haray.
48從亞嫩谷邊的亞羅珥，直到西雲山，西雲山就是黑門山；
48 Laabo ga di za Arower kwaara kaŋ go Arnon gooro me gaa, ka koy to Sihon tondo gaa (danga Hermon nooya.)
49還有約旦河東的亞拉巴全地，直到亞拉巴海，就是毗斯迦的山坡下。
49 A go mo Gooru Beero ra Urdun daŋanta wayna funay haray ka koy hala Gooru Beero Teeko do, Pisga tondi beero gangara cire.