¹司提反的申辩

¹Ut li xyucua'il eb laj tij quixpatz' re laj Esteban ma yâl li yôqueb chixyebal.

²司提反说：“各位父老兄弟请听！我们的祖宗亚伯拉罕，在美索不达米亚，还没有住在哈兰的时候，荣耀的　神向他显现，

²Quichak'oc laj Esteban ut quixye: -Ex cuas cuîtz'in ut lâex li nequexc'amoc be, abihomak li oc cue chixyebal. Li Dios li k'axal lok' quixc'utbesi rib chiru laj Abraham li kaxe'tônil yucua' nak cuan aran Mesopotamia nak toj mâji' naxic chi cuânc sa' li na'ajej Harán.

³对他说：‘你要离开本地本族，到我指示你的地方去。’

³Quixye re: -Tat-êlk sa' li na'ajej a'in. Tâcanabeb lâ cuech'alal ut tatxic sa' jun li na'ajej li tinc'ut châcuu lâin, chan.

⁴他就离开迦勒底人的地方，住在哈兰。他父亲死后，　神又叫他从那里迁到你们现在所住的地方。

⁴Qui-el ut laj Abraham sa' li na'ajej Caldea ut cô chi cuânc sa' li na'ajej Harán. Nak ac cuan sa' li na'ajej a'an quicam lix yucua'. Ut chirix a'an li Dios quixtakla chi cuânc sa' li na'ajej li cuanquex cui' lâex anakcuan.

⁵在这里　神并没有赐他产业，连立足之地也没有。但　神应许把这地赐给他和他的后裔为业，虽然那时他还没有儿子。

⁵Abanan li Dios inc'a' quixq'ue xch'och' laj Abraham aran. Chi tîc mâc'a' quixq'ue re. Abanan quixye re nak tixq'ue chok' reheb li ralal xc'ajol li te'cuânk mokon usta toj mâ jun lix coc'al cuan.

⁶　神就这样说：‘你的后裔必在外地寄居，人要奴役、虐待他们四百年。’

⁶A'an a'in li quixye li Dios re laj Abraham: -Eb lâ cualal âc'ajol te'cuânk sa' jalan tenamit mâcua' xtenamiteb. Ut sa' li tenamit a'an te'cuânk chok' rahobtesinbil môs ut xic' te'ilek' chiru câhib ciento chihab.

⁷　神又说：‘奴役他们的那个国家，我要亲自惩罚。以后，他们要出来，在这地方事奉我。’

⁷Ut lâin tinrakok âtin sa' xbên li tenamit a'an li te'rahobtesînk reheb lâ cualal âc'ajol. Ut nak te'êlk sa' li tenamit a'an te'c'anjelak chicuu sa' li na'ajej a'in, chan li Dios.

⁸　神也赐他割礼为约。这样，亚伯拉罕生了以撒，第八天就给他行了割礼。后来，以撒生雅各，雅各生了十二位祖先。

⁸Nak li Dios quixbânu li contrato riq'uin laj Abraham quixye re nak tento te'xbânu li circuncisión. Jo'can nak laj Abraham quixbânu li circuncisión riq'uin laj Isaac li ralal nak ac cuan cuakxakib cutan re. Ut laj Isaac quixbânu riq'uin laj Jacob li ralal ut jo'can ajcui' quixbânu laj Jacob riq'uineb li ralal cablaju.

⁹“祖先妒忌约瑟，把他卖到埃及去，然而　神与他同在，

⁹Eb li ralal laj Jacob c'ajo' nak que'xcakali laj José li rîtz'ineb. Jo'can nak que'xc'ayi laj José ut quic'ame' aran Egipto. Abanan nak ac cuan aran Egipto, li Dios yô chi tenk'ânc re.

¹⁰救他脱离一切苦难，使他在埃及王法老面前，有智慧、得恩宠。法老立他为首相，管理埃及和法老的全家。

¹⁰Ut a'an quitenk'an re chixcuybal li raylal li quixc'ul. Quirosobtesi ut quixq'ue xna'leb. Ut laj faraón li acuabej aran Egipto quixq'ue retal nak laj José cuan xna'leb ut quixxakab chi taklânc sa' xbên li tenamit ut sa' xbêneb ajcui' li cuanqueb sa' li rochoch.

¹¹后来埃及和迦南全地遭遇饥荒、大灾难，我们的祖先找不到粮食。

¹¹Ut quicuan jun nimla cue'ej ut jun nimla raylal sa' eb li tenamit Egipto ut Canaán. Ut eb li kaxe'tônil yucua' inc'a' chic que'xtau xtzacaêmkeb.

¹²雅各听见埃及有谷粮，就派我们的祖先去，这是第一次。

¹²Nak quirabi laj Jacob nak aran Egipto cuan nabal li trigo, quixtaklaheb li ralal aran chixc'ambaleb xtrigo.

¹³第二次的时候，约瑟就向哥哥们表露自己的身世，法老才知道约瑟的家世。

¹³Nak que'côeb cui'chic xca' sut li ralal aran Egipto, laj José quixye reheb nak a'an laj José li rîtz'ineb. Ut sa' ajcui' li cutan a'an laj faraón quixnau nak laj José, a'an xcomoneb li ralal xc'ajoleb laj judío.

¹⁴约瑟就派人去把他父亲雅各和全家七十五人都接来。

¹⁴Ut chirix a'an laj José quixtakla xc'ambal lix yucua' jo'queb ajcui' li rech'alal. Chixjunileb li rech'alal cuanqueb o'laju xcâc'âl.

¹⁵于是雅各下了埃及。后来他和我们祖先都死了，

¹⁵Jo'ca'in nak côeb aran Egipto laj Jacob li kaxe'tônil yucua' ut aran quicam jo'queb ajcui' li ralal.

¹⁶运到示剑，埋葬在亚伯拉罕用银子向哈抹子孙买来的坟地里。

¹⁶Lix bakeleb que'c'ame' Siquem ut que'muke' sa' li na'ajej li quixlok' laj Abraham riq'uineb li ralal xc'ajol laj Hamor.

¹⁷“　神给亚伯拉罕的应许快要实现的时候，以色列人在埃及人口繁盛增多；

¹⁷C'ajo' nak yôqueb chi q'uiânc li ralal xc'ajol laj Israel aran Egipto nak ac yô chi cuulac xk'ehil nak te'isîk sa' li tenamit a'an jo' quiyechi'îc re laj Abraham xban li Dios.

¹⁸但是，到了另一位不认识约瑟的君王兴起统治埃及的时候，

¹⁸Ut qui-oc jalan chic acuabej ut a'an inc'a' quixnau ru laj José chi moco quixnau chanru lix na'leb nak quicuan.

¹⁹他就谋害我们的同胞，虐待我们的祖先，逼他们拋弃自己的婴孩，不容婴孩存活。

¹⁹Li acuabej a'an quixsic' xyâlal chanru nak tixbânu raylal reheb li kaxe'tônil yucua'. Quixrahobtesiheb nak quixtakla xcamsinquileb li coc' têlom li te'yo'lâk re nak inc'a' chic te'tâmk li ralal xc'ajoleb.

²⁰就在那时候，摩西出生了，他非常俊美，在父亲的家中抚养了三个月。

²⁰Sa' eb li cutan a'an quiyo'la laj Moisés. Li c'ula'al a'an raro xban li Kâcua'. Ut oxib po quiq'uiresîc xbaneb lix na' xyucua'.

²¹他被拋弃的时候，法老的女儿把他拾起来，当作儿子抚养。

²¹Abanan quicuulac xk'ehil nak quicanabâc chak sa' li nima' ut lix rabin laj faraón quixococ re, re târûk tâcolek'. Quixc'am chok' re ut quixq'uiresi jo' tz'akal re.

²²摩西学尽了埃及人的一切学问，说话行事都有能力。

²²Laj Moisés quixtzol rib jo' neque'xtzol ribeb laj Egipto. Ut cuan xna'leb chi âtinac ut chixbânunquil li châbil na'leb.

²³“到了四十岁，他心中起了一个念头，要去看望自己的同胞以色列人。

²³Nak ac xbânu li ca'c'âl chihab, qui-ala sa' xch'ôl xic chirilbaleb laj Israel li rech tenamitil.

²⁴当他看见有一个人受欺负，就去护卫，为那受屈的抱不平，打死了那个埃及人。

²⁴Nak quiril jun reheb yô chi saq'uec' xban jun aj Egipto, quixcol sa' ruk'. Quixchap laj Egipto ut quixcamsi. Chi jo'ca'in quixq'ue rêkaj li quixbânu re li rech tenamitil.

²⁵他以为同胞们都必知道　神要借着他的手拯救他们，事实上他们却不知道。

²⁵Laj Moisés quixc'oxla nak eb li rech tenamitil te'xq'ue retal nak a'an li tâc'anjelak chiru li Dios re xcolbaleb. Abanan eb a'an inc'a' que'xq'ue retal.

²⁶第二天，有人在打架，摩西就出面调解，说：‘你们是弟兄，为什么彼此欺负呢？’

²⁶Cuulajak chic laj Moisés quixtau cuib laj Israel yôqueb chi pletic. Quixk'useb re te'xcanab xch'e'bal rib. Quixye reheb: -Lâex êcomon êrib. ¿C'a'ut nak yôquex chixpletinquil êrib? chan reheb.

²⁷那欺负人的把他推开，说：‘谁立了你作我们的领袖和审判官呢？

²⁷Ut li jun li yô chi sac'oc re li jun chic quixtiquisi laj Moisés ut quixye re: -¿Ani xq'uehoc âcue chi taklânc ut chi rakoc âtin sa' kabên?

²⁸难道你想杀我，像昨天杀那个埃及人一样吗？’

²⁸¿Ma tâcuaj tinâcamsi lâin jo' nak xacamsi laj Egipto ecuêr? chan re laj Moisés.

²⁹摩西因为这句话，就逃到米甸地寄居，在那里生了两个儿子。

²⁹Nak quirabi li c'a'ru quixye, laj Moisés quixucuac ut quiêlelic. Cô chi cuânc sa' li na'ajej Madián li moco tz'akal xtenamit ta. Nak cuan aran, que'yo'la cuib li ralal.

³⁰“过了四十年，在西奈山的旷野，有一位使者，在荆棘中的火焰里，向摩西显现。

³⁰Ac xnume' chic ca'c'âl chihab roquic sa' li chaki ch'och' a'an, nak quiril jun tôn li q'uix yô xxamlel nach' riq'uin li tzûl Sinaí. Ut sa' li xam a'an quixc'utbesi rib jun li ángel chiru.

³¹他见了这个异象，十分惊奇；他正上前察看的时候，就有主的声音说：

³¹Ut laj Moisés c'ajo' nak quisach xch'ôl chirilbal ut quinach'oc riq'uin re târil chi us. Quirabi xyâb xcux li Kâcua' nak quixye:

³²‘我是你祖宗的　神，就是亚伯拉罕、以撒、雅各的　神。’摩西战战兢兢，不敢观看。

³²-Lâin li Kâcua' Dios li que'xlok'oni chak lâ xe'tônil yucua'. Lâin li Dios li que'xlok'oni chak laj Abraham, laj Isaac, ut laj Jacob, chan. Ut laj Moisés nasicsot xban xxiu ut inc'a' chic quixcuy rilbal.

³³主对他说：‘把你脚上的鞋脱掉，因为你所站的地方是圣地。

³³Ut quixye li Kâcua' re: -Isi lâ xâb châcuok xban nak li na'ajej cuancat cui', a'an santil na'ajej.

³⁴我的子民在埃及所受的痛苦，我实在看见了；他们的叹息我也听见了，我下来是要救他们。你来，我要派你到埃及去。’

³⁴Relic chi yâl lâin yôquin chirilbal li raylal li yôqueb chixc'ulbal lin tenamit li cuanqueb Egipto. Ut yôquin ajcui' chirabinquil nak yôqueb xk'okonquil ribeb xban li raylal. Jo'can nak xinchal chixcolbaleb sa' ruk'eb laj Egipto. Abi li tinye âcue. Tatintakla Egipto, chan li Kâcua' re laj Moisés.

³⁵他们拒绝了这位摩西，说：‘谁立了你作领袖和审判官呢？’但　神借着在荆棘中向他显现的使者的手，派他作领袖和救赎者。

³⁵Laj Moisés, a'an li que'xtz'ektâna laj Israel nak que'xye: -¿Ani xq'uehoc âcue chi taklânc ut chi rakoc âtin? chanqueb. A'an li quitaklâc chixtenk'anquileb laj Israel ut chixcolbaleb. Quitaklâc xban li Kâcua' nak li ángel quixc'utbesi rib chiru sa' li jun tôn chi q'uix yô xxamlel.

³⁶这人领他们出来，并且在埃及地、红海和旷野，行奇事神迹四十年。

³⁶Laj Moisés, a'an li qui-isin reheb Egipto. Nabal li milagro ut li sachba ch'ôlej quixbânu aran Egipto ut sa' li Caki Palau. Chiru ca'c'âl chihab quic'amoc be chiruheb sa' li chaki ch'och'.

³⁷以前那位对以色列人说‘　神要从你们弟兄中间，给你们兴起一位先知像我’的，就是这摩西。

³⁷A'an laj Moisés li quiyehoc chak re a'in reheb laj Israel: -Li Kâcua' lê Dios tixq'ue junak profeta sa' êyânk sic'bil ru xban jo' lâin. Êcomon ajcui' lâex. Chebânu chixjunil li c'a'ru tixye êre, chan.

³⁸那曾经在旷野的大会中，和那在西奈山上对他说话的使者同在，也与我们的祖先同在的，就是他。他领受了活的圣言，传给我们。

³⁸A'an li quicuan rochbeneb laj Israel nak que'xch'utub ribeb sa' li chaki ch'och'. Quicuan rochbeneb li kaxe'tônil yucua' ut rochben ajcui' li ángel li quiâtinac riq'uin sa' li tzûl Sinaí nak quixye re li râtin li Dios li naq'uehoc yu'am re nak a'an chic tâyehok ke lâo.

³⁹我们的祖先不肯听从他，反而把他推开，他们的心已经转向了埃及，

³⁹Abanan eb li kaxe'tônil yucua' inc'a' que'raj xpâbanquil li c'a'ru quixye. Que'xtz'ektâna ban ut que'raj raj suk'îc cui'chic Egipto.

⁴⁰就对亚伦说：‘给我们做一些神像，可以走在我们前头。因为把我们从埃及地领出来的那个摩西，我们不知道他遭遇了什么事。’

⁴⁰Que'xye re laj Aarón: -Yîb kadios re te'c'amok be chiku. Inc'a' nakanau c'a'ru xc'ul chak laj Moisés li qui-isin chak ke Egipto. ¿C'a'ru aj e nak yôko chiroybeninquil? chanqueb li kaxe'tônil yucua'.

⁴¹在那些日子里，他们做了一个牛犊，把祭物献给那偶像，并且因自己手所做的而欢乐。

⁴¹Jo'can nak que'xyîb riq'uin oro xjalam ûch jun li cuacax ut que'mayejac chiru. C'ajo' nak que'saho' sa' xch'ôleb chirilbal lix dioseb li que'xyîb riq'uin ruk'eb. Ut que'xbânu jun li nink'e re xlok'oninquil.

⁴²于是　神转身离开，任凭他们事奉天象，正如先知书所说：‘以色列家啊，你们在旷野四十年，岂是将祭牲和祭物献给我呢？

⁴²Jo'can nak li Kâcua' Dios quixcanabeb xjuneseb. Quixcanabeb chixlok'oninquil li chahim li cuan chiru choxa. Ut quitz'akloc ru li tz'îbanbil chak najter xbaneb li profeta nak que'xye: Lâex aj Israel, ¿ma quexmayejac ta bi' chak chicuu lâin nak yôquex chak chi numec' sa' li chaki ch'och' chiru ca'c'âl chihab?

⁴³你们抬着摩洛的帐幕，和理番神的星，就是你们做来敬拜的像。所以我要把你们放逐到巴比伦那一边去。’

⁴³¿Ma mâcua' ta bi' lê yîbanbil dios Moloc ut Renfán quelok'oni? Lâex queyîb li jalam ûch a'in re têlok'oni. Jo'can nak texincanab re nak jalan tenamit tânumtâk sa' êbên ut texc'amek' chi najt sa' jun li na'ajej li cuan jun pac'al li tenamit Babilonia, chan li Kâcua'. (Amós 5:25-27)

⁴⁴“我们的祖先在旷野有作证的帐幕，就是跟摩西谈话的那位指示他，依照他看见的样式做的。

⁴⁴Eb li kaxe'tônil yucua' que'xyîb ajcui' chak li tabernáculo nak yôqueb chak chi numec' sa' li chaki ch'och' ut aran xocxo li chak'rab. Que'xyîb jo' li retalil li quic'ute' chiru laj Moisés xban li Dios.

⁴⁵我们的祖先相继承受了这帐幕，　神把外族人从他们面前赶走以后，他们就同约书亚把帐幕带进所得为业的地方，直到大卫的日子。

⁴⁵Eb li kaxe'tônil yucua' que'xc'ul li muhebâl a'in. Ut nak laj Josué quic'amoc be chiruheb chi pletic, que'xc'am li muhebâl chirixeb. Ut que'rêchani lix ch'och'eb li mâcua'eb aj judío nak li Dios quirisi chiruheb li kaxe'tônil yucua' li xic' que'iloc reheb. Li muhebâl a'an quic'anjelac sa' eb li cutan a'an toj chalen nak quicuan laj David chok' rey.

⁴⁶大卫在　神面前蒙了恩，就求为雅各的　神找个居所，

⁴⁶Laj David quixbânu li c'a'ru quiraj li Dios, ut li Dios quisaho' xch'ôl riq'uin. Quixtz'âma chiru li Dios nak tixyîb li templo bar te'xlok'oni cui' li Dios li quixlok'oni laj Jacob.

⁴⁷而由所罗门为他建造殿宇。

⁴⁷Abanan mâcua' laj David quiyîban re li templo. Laj Salomón, a'an li quiyîban re.

⁴⁸其实至高者并不住人手所造的，正如先知说：

⁴⁸Quixyîb li templo usta li nimajcual Dios inc'a' nacuan sa' junak cab yîbanbil xban cuînk jo' quixye chak li profeta Isaías nak quixye chi jo'ca'in:

⁴⁹‘主说：天是我的宝座，地是我的脚凳，你们要为我建造怎样的殿呢？哪里是我安息的地方呢？

⁴⁹Li choxa, a'an li na'ajej li ninc'ojla cui' ut li ruchich'och', a'an xna'aj li cuok. ¿C'a'ru chi ochochil târûk têyîb chok' cue? Ut, ¿bar cuan lin na'aj li tinhilânk cui'?

⁵⁰这一切不都是我手所造的吗？’

⁵⁰¿Ma mâcua' ta bi' lâin xinyîban re chixjunil li c'a'ru cuan? chan li Kâcua'. (Isa. 66:1-2)

⁵¹“你们颈项刚硬、心和耳都未受割礼的人哪！你们时常抗拒圣灵，你们的祖先怎样，你们也怎样。

⁵¹Lâex inc'a' nequetau xyâlal. K'axal cau êch'ôl. Chanchanex li inc'a' neque'pâban re li Dios. Junelic nequek'etk'eti êrib chiru li Santil Musik'ej jo' que'xbânu lê xe'tônil yucua'.

⁵²有哪一个先知，你们的祖先不迫害呢？你们杀了那些预先宣告那义者要来的人，现在又把那义者出卖了，杀害了。

⁵²¿Ma cuan ta bi' junak profeta inc'a' quirahobtesîc xbaneb lê xe'tônil yucua'? ¿Ma inc'a' ta bi' que'xcamsiheb li que'ch'oloban chak resil lix c'ulunic li jun li Tîc Xch'ôl, li quek'axtesi lâex chi camsîc?

⁵³你们领受了由天使传达的律法，却不遵守。”

⁵³Lâex quec'ul li chak'rab li quixq'ue êre li ángel, abanan inc'a' nequebânu li c'a'ru naxye, chan laj Esteban.

⁵⁴司提反被石头打死众人听了这些话，心中非常恼怒，就向着司提反咬牙切齿。

⁵⁴Nak que'rabi li c'a'ru yô chixyebal laj Esteban, c'ajo' nak que'josk'o'. Que'xc'uxuxi li ruch re xbaneb xjosk'il.

⁵⁵但司提反被圣灵充满，定睛望着天，看见　神的荣耀，并且看见耶稣站在　神的右边，

⁵⁵Ut laj Esteban nujenak chi Santil Musik'ej. Qui-iloc sa' choxa ut quiril lix nimajcual lok'al li Dios ut quiril li Jesús sa' xnim uk' li Dios.

⁵⁶就说：“看哪！我看见天开了，人子站在　神的右边。”

⁵⁶Quixye: -Ilomak. Teto li choxa nak nacuil ut li C'ajolbej cuan chi xnim uk' li Dios, chan.

⁵⁷众人大声喊叫，掩着耳朵，一齐向他冲过去，

⁵⁷Ut eb li tenamit xic' que'rabi li quixye ut que'xtz'ap lix xiqueb ut que'xjap reheb chi cau xban xjosk'ileb ut jun xiquiqueb sa' xbên nak que'xchap.

⁵⁸把他推出城外，用石头打他。那些证人把自己的衣服，放在一个名叫扫罗的青年人脚前。

⁵⁸Que'risi laj Esteban sa' li tenamit. Ut eb li oqueb re chi cutuc re chi pec, que'xcanab li rak'eb chi rok jun li sâj cuînk aj Saulo xc'aba'.

⁵⁹他们用石头打司提反的时候，他呼求说：“主耶稣啊，求你接收我的灵魂！”

⁵⁹Nak yôqueb chixcutbal chi pec, laj Esteban yô chi tijoc ut quixye: -At Kâcua' Jesús, c'ul lin musik'.-Quixcuik'ib rib, quixjap re chi cau ut quixye: -At Kâcua', mâq'ue li mâc a'in sa' xbêneb.- Ut nak quixye a'an, quicam.

⁶⁰然后跪下来大声喊着说：“主啊，不要把这罪归给他们！”说了这话，就睡了。

⁶⁰Quixcuik'ib rib, quixjap re chi cau ut quixye: -At Kâcua', mâq'ue li mâc a'in sa' xbêneb.- Ut nak quixye a'an, quicam.