¹Goude m'en devoe Jezuz peurlavaret an holl gomzoù-se, e lavaras d'e ziskibien:

¹And it came to pass when Jesus had finished all these sayings, he said to his disciples,

²Gouzout a rit emañ ar Pask a-benn daou zevezh, ha Mab an den a vo gwerzhet evit bezañ staget ouzh ar groaz.

²Ye know that after two days the passover takes place, and the Son of man is delivered up to be crucified.

³Neuze ar veleien vras, ar skribed hag henaourien ar bobl en em zastumas e porzh ar beleg-meur, anvet Kaifaz,

³Then the chief priests and the elders of the people were gathered together to the palace of the high priest who was called Caiaphas,

⁴hag en em guzuilhjont evit gouzout penaos kregiñ e Jezuz dre droidell hag e lakaat d'ar marv.

⁴and took counsel together in order that they might seize Jesus by subtlety and kill him;

⁵Met e lavarent: Arabat e vefe e-pad ar gouel, gant aon na savfe un drubuilh bennak e-touez ar bobl.

⁵but they said, Not in the feast, that there be not a tumult among the people.

⁶Jezuz, o vezañ e Betania e ti Simon al lovr,

⁶But Jesus being in Bethany, in Simon the leper's house,

⁷ur wreg a zeuas d'e gavout gant ul lestr alabastr leun a c'hwezh-vat eus ur priz bras, hag e-pad ma oa ouzh taol, e skuilhas anezhi war e benn.

⁷a woman, having an alabaster flask of very precious ointment, came to him and poured it out upon his head as he lay at table.

⁸An diskibien, o welout-se, a oa droug enno, hag e lavarjont: Perak ar c'holl-se?

⁸But the disciples seeing it became indignant, saying, To what end [was] this waste?

⁹Rak gallet e vije bet gwerzhañ ar c'hwezh-vat ker, ha reiñ an arc'hant d'ar beorien.

⁹for this might have been sold for much and been given to the poor.

¹⁰Met Jezuz, o c'houzout kement-se, a lavaras dezho: Perak e rit poan d'ar wreg-se? Un dra vat he deus graet em c'heñver.

¹⁰But Jesus knowing [it] said to them, Why do ye trouble the woman? for she has wrought a good work toward me.

¹¹Rak c'hwi ho po bepred peorien ganeoc'h, met n'ho po ket atav ac'hanon.

¹¹For ye have the poor always with you, but me ye have not always.

¹²Rak, pa he deus skuilhet ar c'hwezh-vat-se war va c'horf, he deus graet kement-se evit va beziadur.

¹²For in pouring out this ointment on my body, she has done it for my burying.

¹³Me a lavar deoc'h e gwirionez, penaos el lec'hioù ma vo an aviel-mañ prezeget dre ar bed holl, ar pezh he deus graet a vo ivez lavaret en eñvor anezhi.

¹³Verily I say to you, Wheresoever these glad tidings may be preached in the whole world, that also which this [woman] has done shall be spoken of for a memorial of her.

¹⁴Neuze unan eus an daouzek, anvet Judaz Iskariod, a yeas da gavout ar veleien vras,

¹⁴Then one of the twelve, he who was called Judas Iscariote, went to the chief priests

¹⁵hag a lavaras: Petra a roit din, ha me en lakaio etre ho taouarn? Int a reas marc'had gantañ eus tregont pezh arc'hant.

¹⁵and said, What are ye willing to give me, and *I* will deliver him up to you? And they appointed to him thirty pieces of silver.

¹⁶Diwar neuze e klaskas an tu dereat d'e lakaat etre o daouarn.

¹⁶And from that time he sought a good opportunity that he might deliver him up.

¹⁷Ar c'hentañ deiz eus ar bara hep goell, an diskibien a zeuas da gavout Jezuz hag a lavaras dezhañ: Pelec'h e c'hoantaez e kempennfemp dit evit debriñ ar Pask?

¹⁷Now on the first [day] of [the feast of] unleavened bread, the disciples came to Jesus, saying, Where wilt thou that we prepare for thee to eat the passover?

¹⁸Eñ a lavaras: It e kêr da gavout an den-mañ-'n den, ha lavarit dezhañ: Ar Mestr a lavar: Va amzer a zo tost; ober a rin ar Pask ez ti gant va diskibien.

¹⁸And he said, Go into the city unto such a one, and say to him, The Teacher says, My time is near, I will keep the passover in thy house with my disciples.

¹⁹An diskibien a reas evel m'en devoa Jezuz gourc'hemennet dezho, hag e fichjont ar Pask.

¹⁹And the disciples did as Jesus had directed them, and they prepared the passover.

²⁰Pa voe deuet an abardaez, en em lakaas ouzh taol gant an daouzek.

²⁰And when the evening was come he lay down at table with the twelve.

²¹E-pad ma tebrent, e lavaras dezho: Me a lavar deoc'h e gwirionez, unan ac'hanoc'h am gwerzho.

²¹And as they were eating he said, Verily I say to you, that one of you shall deliver me up.

²²Gwall-c'hlac'haret e oant, ha pep hini anezho en em lakaas da lavarout dezhañ: Aotrou, ha me eo?

²²And being exceedingly grieved they began to say to him, each of them, Is it *I*, Lord?

²³Eñ a respontas dezho: An hini en deus lakaet e zorn ganin er plad, hennezh eo am gwerzho.

²³But he answering said, He that dips his hand with me in the dish, *he* it is who shall deliver me up.

²⁴Mab an den, evit gwir, a ya hervez ar pezh a zo skrivet anezhañ; met gwalleur d'an den ma vo gwerzhet gantañ; gwell e vije d'an den-se, ne vije biken bet ganet.

²⁴The Son of man goes indeed, according as it is written concerning him, but woe to that man by whom the Son of man is delivered up; it were good for that man if he had not been born.

²⁵Judaz, an hini en gwerzhe, o komz, a lavaras: Ha me eo, Mestr? Eñ a lavaras dezhañ: Lavaret ec'h eus.

²⁵And Judas, who delivered him up, answering said, Is it *I*, Rabbi? He says to him, *Thou* hast said.

²⁶Evel ma tebrent, Jezuz a gemeras bara ha, goude bezañ trugarekaet, e torras anezhañ, hag en roas d'an diskibien, o lavarout: Kemerit, debrit, hemañ eo va c'horf.

²⁶And as they were eating, Jesus, having taken [the] bread and blessed, broke [it] and gave [it] to the disciples, and said, Take, eat: this is my body.

²⁷Kemer a reas ivez an hanaf ha, goude bezañ trugarekaet, en roas dezho, o lavarout: Evit holl dioutañ,

²⁷And having taken [the] cup and given thanks, he gave [it] to them, saying, Drink ye all of it.

²⁸rak hemañ eo va gwad, ar gwad eus an emglev [nevez], skuilhet evit kalz, evit pardon ar pec'hedoù.

²⁸For this is my blood, that of the [new] covenant, that shed for many for remission of sins.

²⁹Me a lavar deoc'h, n'evin mui eus ar frouezh-se eus ar gwini, betek an deiz ma'c'h evin anezhañ nevez ganeoc'h e rouantelezh va Zad.

²⁹But I say to you, that I will not at all drink henceforth of this fruit of the vine, until that day when I drink it new with you in the kingdom of my Father.

³⁰Goude m'o devoe kanet ar c'hantikoù, ez ejont da Venez an Olived.

³⁰And having sung a hymn, they went out to the mount of Olives.

³¹Neuze Jezuz a lavaras dezho: Me a vo evidoc'h holl en noz-mañ un abeg da gouezhañ, rak skrivet eo: skeiñ a rin ar pastor, ha deñved ar bagad a vo stlabezet.

³¹Then saith Jesus to them, All *ye* shall be offended in me during this night. For it is written, I will smite the shepherd, and the sheep of the flock shall be scattered abroad.

³²Met goude ma vin adsavet a varv, ho tiaraogin e Galilea.

³²But after that I shall be risen, I will go before you to Galilee.

³³Pêr, o kemer ar gomz, a lavaras dezhañ: Pa vefes un abeg da gouezhañ evit an holl, evidon-me ne vi biken.

³³And Peter answering said to him, If all shall be offended in thee, *I* will never be offended.

³⁴Jezuz a lavaras dezhañ: Me a lavar dit e gwirionez, penaos en noz-mañ memes, a-raok ma kano ar c'hilhog, te az po va dinac'het teir gwech.

³⁴Jesus said to him, Verily I say to thee, that during this night, before [the] cock shall crow, thou shalt deny me thrice.

³⁵Pêr a respontas dezhañ: Ha pa vefe ret din mervel ganit, ne zinac'hin ket ac'hanout. Hag an holl ziskibien a lavare ar memes tra.

³⁵Peter says to him, If I should needs die with thee, I will in no wise deny thee. Likewise said all the disciples also.

³⁶Neuze Jezuz a zeuas ganto en ul lec'h galvet Getsemane, hag e lavaras d'e ziskibien: Azezit amañ e-pad ma'z in da bediñ ahont.

³⁶Then Jesus comes with them to a place called Gethsemane, and says to the disciples, Sit here until I go away and pray yonder.

³⁷Kemer a reas gantañ Pêr ha daou vab Zebedea, hag e voe leuniet a dristidigezh hag a anken.

³⁷And taking with [him] Peter and the two sons of Zebedee, he began to be sorrowful and deeply depressed.

³⁸Neuze e lavaras dezho: Trist eo va ene betek ar marv; chomit amañ ha beilhit ganin.

³⁸Then he says to them, My soul is very sorrowful even unto death; remain here and watch with me.

³⁹O vont un tamm a-raokoc'h, en em daolas war e c'henou d'an douar, hag e pedas o lavarout: Va Zad, ma pellaio an hanaf-se diouzhin, mar gell-se bezañ! Koulskoude neket evel ma fell din, met evel ma fell dit.

³⁹And going forward a little he fell upon his face, praying and saying, My Father, if it be possible let this cup pass from me; but not as *I* will, but as *thou* [wilt].

⁴⁰Hag e tistroas da gavout e ziskibien, o c'havas kousket, hag e lavaras da Bêr: Ha n'hoc'h eus ket gallet beilhañ un eur ganin?

⁴⁰And he comes to the disciples and finds them sleeping, and says to Peter, Thus ye have not been able to watch one hour with me?

⁴¹Beilhit ha pedit evit na gouezhot ket en temptadur; ar spered a zo buan, met ar c'hig a zo dinerzh.

⁴¹Watch and pray, that ye enter not into temptation: the spirit indeed [is] ready, but the flesh weak.

⁴²Mont a reas adarre un eil gwech, hag e pedas o lavarout: Va Zad, ma ne c'hell ket an hanaf-se mont e-biou din hep ma'c'h evin anezhañ, ra vo graet da volontez!

⁴²Again going away a second time he prayed saying, My Father, if this cannot pass [from me] unless I drink it, thy will be done.

⁴³O vezañ distroet, o c'havas adarre kousket, rak o daoulagad a oa pounneraet.

⁴³And coming he found them again sleeping, for their eyes were heavy.

⁴⁴O c'huitaat a reas adarre, hag e pedas evit an trede gwech, o lavarout ar memes komzoù.

⁴⁴And leaving them, he went away again and prayed the third time, saying the same thing.

⁴⁵Neuze e tistroas da gavout e ziskibien hag e lavaras dezho: Kouskit bremañ ha diskuizhit! Setu, an eur a zo tost ha Mab an den a zo lakaet etre daouarn ar bec'herien.

⁴⁵Then he comes to the disciples and says to them, Sleep on now and take your rest; behold, the hour has drawn nigh, and the Son of man is delivered up into the hands of sinners.

⁴⁶Savit, ha deomp, setu, an hini am gwerzh a dosta.

⁴⁶Arise, let us go; behold, he that delivers me up has drawn nigh.

⁴⁷Evel ma komze c'hoazh, setu Judaz, unan eus an daouzek, a zeuas, ha gantañ ur vandenn vras a dud gant klezeier ha gant bizhier, a-berzh ar veleien vras hag henaourien ar bobl.

⁴⁷And while he was yet speaking, behold, Judas, one of the twelve, came, and with him a great crowd with swords and sticks from the chief priests and elders of the people.

⁴⁸An hini en gwerzhe en devoa roet ar sin-mañ: An hini a bokin dezhañ, hennezh eo, krogit ennañ.

⁴⁸Now he that delivered him up had given them a sign, saying, Whomsoever I shall kiss, he it is: seize him.

⁴⁹Raktal e tostaas ouzh Jezuz, hag e lavaras dezhañ: Salud, Mestr! Hag e pokas dezhañ.

⁴⁹And immediately coming up to Jesus he said, Hail, Rabbi, and covered him with kisses.

⁵⁰Jezuz a lavaras dezhañ: Va mignon, evit petra out amañ? Neuze e tostajont, e lakajont o daouarn war Jezuz, hag e krogjont ennañ.

⁵⁰But Jesus said to him, [My] friend, for what purpose art thou come? Then coming up they laid hands upon Jesus and seized him.

⁵¹Ha setu, unan eus ar re a oa gant Jezuz a astennas e zorn, a dennas e gleze, a skoas servijer ar beleg-meur, hag a droc'has e skouarn dezhañ.

⁵¹And behold, one of those with Jesus stretched out his hand and drew his sword, and smiting the bondman of the high priest took off his ear.

⁵²Neuze Jezuz a lavaras dezhañ: Laka da gleze en e lec'h; rak an holl re a gemero ar c'hleze, a varvo dre ar c'hleze.

⁵²Then saith Jesus to him, Return thy sword to its place; for all who take the sword shall perish by the sword.

⁵³Ha soñjal a rez na c'hellfen ket pediñ va Zad, hag e rofe din raktal ouzhpenn daouzek lejion aeled?

⁵³Or thinkest thou that I cannot now call upon my Father, and he will furnish me more than twelve legions of angels?

⁵⁴Penaos eta e vefe peurc'hraet ar Skriturioù a lavar e tle an traoù c'hoarvezout evel-se?

⁵⁴How then should the scriptures be fulfilled that thus it must be?

⁵⁵D'an ampoent-se, Jezuz a lavaras d'ar vandenn-se: Deuet oc'h er-maez evel war-lerc'h ul laer, gant klezeier ha gant bizhier, evit kregiñ ennon. Bemdez e oan azezet en ho touez, o kelenn en templ, ha n'hoc'h eus ket va c'hemeret.

⁵⁵In that hour Jesus said to the crowds, Are ye come out as against a robber with swords and sticks to take me? I sat daily [with you] teaching in the temple, and ye did not seize me.

⁵⁶Met kement-se a zo c'hoarvezet evit ma vo peurc'hraet ar pezh a zo bet skrivet gant ar brofeded. Neuze e holl ziskibien, o vezañ e zilezet, a dec'has kuit.

⁵⁶But all this is come to pass that the scriptures of the prophets may be fulfilled. Then all the disciples left him and fled.

⁵⁷Ar re o devoa kemeret Jezuz, a gasas anezhañ da di Kaifaz, ar beleg-meur, e-lec'h ma oa en em zastumet ar skribed hag an henaourien.

⁵⁷Now they that had seized Jesus led [him] away to Caiaphas the high priest, where the scribes and the elders were assembled.

⁵⁸Pêr a heulias anezhañ a-bell betek porzh ar beleg-meur. Hag, o vezañ aet e-barzh, ec'h azezas gant ar vevelien, evit gwelout penaos ec'h echufe kement-se.

⁵⁸And Peter followed him at a distance, even to the palace of the high priest, and entering in sat with the officers to see the end.

⁵⁹Neuze, ar veleien vras, [an henaourien,] hag an holl sanedrin a glaske ur falstesteni bennak a-enep Jezuz, evit e lakaat d'ar marv.

⁵⁹And the chief priests and the elders and the whole sanhedrim sought false witness against Jesus, so that they might put him to death.

⁶⁰Hogen ne gavent ket, petra bennak ma teuas meur a fals-test. En diwezh, e teuas daou fals-test, hag a lavaras:

⁶⁰And they found none, though many false witnesses came forward. But at the last two false witnesses came forward

⁶¹Hemañ en deus lavaret: Me a c'hell diskar templ Doue, hag en adsevel e tri devezh.

⁶¹and said, *He* said, I am able to destroy the temple of God, and in three days build it.

⁶²Ar beleg-meur a savas hag a lavaras dezhañ: Ha ne respontez netra? Petra a dest an dud-se en da enep?

⁶²And the high priest standing up said to him, Answerest thou nothing? What do these witness against thee?

⁶³Met Jezuz a davas. Ar beleg-meur a lavaras dezhañ: Da bediñ a ran, en anv an Doue bev, da lavarout deomp mar dout ar C'hrist, Mab Doue.

⁶³But Jesus was silent. And the high priest answering said to him, I adjure thee by the living God that thou tell us if *thou* art the Christ the Son of God.

⁶⁴Jezuz a lavaras dezhañ: E lavaret ec'h eus; ouzhpenn, e lavaran deoc'h, e welot hiviziken Mab an den azezet a-zehou da c'halloud Doue, hag o tont war goabr an neñv.

⁶⁴Jesus says to him, *Thou* hast said. Moreover, I say to you, From henceforth ye shall see the Son of man sitting at the right hand of power, and coming on the clouds of heaven.

⁶⁵Neuze ar beleg-meur a rogas e zilhad, en ur lavarout: Touet en deus! Da betra hon eus mui ezhomm a destoù? Klevet hoc'h eus e ledoued;

⁶⁵Then the high priest rent his clothes, saying, He has blasphemed: what need have we any more of witnesses? behold, now ye have heard the blasphemy.

⁶⁶petra a soñjit a-se? Respont a rejont: Din eo da vervel.

⁶⁶What think ye? And they answering said, He is liable to the penalty of death.

⁶⁷Neuze e krañchjont ouzh e zremm hag e rojont dezhañ karvanadoù ha jodadoù,

⁶⁷Then they spit in his face, and buffeted him, and some struck him with the palms of their hand,

⁶⁸o lavarout: Diougan deomp, Krist, piv eo an hini en deus skoet ganit?

⁶⁸saying, Prophesy to us, Christ, Who is it who struck thee?

⁶⁹Koulskoude, Pêr a oa azezet en diavaez, er porzh; ur vatezh a dostaas outañ en ur lavarout: Te ivez, te a oa gant Jezuz ar Galilead.

⁶⁹But Peter sat without in the palace-court; and a maid came to him, saying, And *thou* wast with Jesus the Galilaean.

⁷⁰Met eñ a nac'has dirak an holl, o lavarout: N'ouzon ket petra a lavarez;

⁷⁰But he denied before all, saying, I do not know what thou sayest.

⁷¹Evel ma'z ae etrezek an nor, ur vatezh all a welas anezhañ, hag a lavaras d'ar re a oa eno: Hemañ a oa ivez gant Jezuz a Nazared.

⁷¹And when he had gone out into the entrance, another [maid] saw him, and says to those there, This [man] also was with Jesus the Nazaraean.

⁷²Eñ a nac'has adarre gant ul ledoued: N'anavezan ket an den-se.

⁷²And again he denied with an oath: I do not know the man.

⁷³Ur pennad goude, ar re a oa eno a dostaas hag a lavaras da Bêr: Evit gwir te a zo eus an dud-se, rak da anavezout a reer diouzh da yezh.

⁷³And after a little, those who stood [there], coming to [him], said to Peter, Truly *thou* too art of them, for also thy speech makes thee manifest.

⁷⁴Neuze en em lakaas da zroukpediñ ha da douiñ, o lavarout: N'anavezan ket an den-se. Raktal ar c'hilhog a ganas;

⁷⁴Then he began to curse and to swear, I know not the man. And immediately [the] cock crew.

⁷⁵ha Pêr en devoe soñj eus ar gomz en devoa Jezuz lavaret: A-raok ma kano ar c'hilhog, ez po va dinac'het teir gwech. Hag o vezañ aet er-maez, e ouelas gant c'hwervder.

⁷⁵And Peter remembered the word of Jesus, who had said [to him], Before [the] cock crow thou shalt deny me thrice. And he went forth without, and wept bitterly.