1Maingon sa nieve sa ting-init, ug maingon sa ulan sa ting-ani, Mao man ang kadungganan dili angay sa usa ka buang.
1As snow in summer, and as rain in harvest, So honour [is] not comely for a fool.
2Maingon sa gorion sa iyang pagpanaw, maingon sa ayaw sa iyang paglupad, Mao man ang pagpanghimaraut nga walay gipasikaran dili matuman.
2As a bird by wandering, as a swallow by flying, So reviling without cause doth not come.
3Usa ka pudlos alang sa kabayo, usa ka busal alang sa asno, Ug ang usa ka bunal alang sa likod sa mga buang.
3A whip is for a horse, a bridle for an ass, And a rod for the back of fools.
4Ayaw gayud pagtubaga ang usa ka buang sumala sa iyang binuang, Tingali unya ikaw mahasama usab kaniya.
4Answer not a fool according to his folly, Lest thou be like to him — even thou.
5Tubaga ang usa ka buang sumala sa iyang binuang, Tingali unya siya mahimong manggialamon sa iyang kaugalingong paghunahuna.
5Answer a fool according to his folly, Lest he be wise in his own eyes.
6Kadtong nagapadala ug usa ka panugon pinaagi sa kamot sa usa ka buang, Nagaputol sa iyang kaugalingong mga tiil, ug nagainum diha sa kapildihon.
6He is cutting off feet, he is drinking injury, Who is sending things by the hand of a fool.
7Ang mga paa sa piang magabitay nga nanagtabyog; Ingon niana ang usa ka sambingay sa baba sa mga buang.
7Weak have been the two legs of the lame, And a parable in the mouth of fools.
8Maingon sa usa ka tawo nga nagatakgos sa usa ka bato diha sa usa ka saplong, Ingon man usab siya nga nagahatag ug kadungganan sa usa ka buang.
8As one who is binding a stone in a sling, So [is] he who is giving honour to a fool.
9Ingon sa usa ka tunok nga nagalagbas sa kamot sa usa ka palahubog, Mao usab niana ang usa ka sambingay diha sa baba sa mga buang.
9A thorn hath gone up into the hand of a drunkard, And a parable in the mouth of fools.
10Maingon sa usa ka magpapana nga nagasamad sa tanan, Mao man usab siya nga nagasuhol sa usa ka buang ug siya nga nagasuhol kanila nga nagapanlabay.
10Great [is] the Former of all, And He is rewarding a fool, And is rewarding transgressors.
11Maingon sa usa ka iro nga nagabalik sa iyang sinuka, Ingon niana ang usa ka buang nga nagabalikbalik sa iyang binuang.
11As a dog hath returned to its vomit, A fool is repeating his folly.
12Nakita mo ba ang usa ka tawo nga manggialamon sa iyang kaugalingong paghunahuna? Aduna pay labaw nga paglaum sa usa ka buang kay kaniya.
12Thou hast seen a man wise in his own eyes, More hope of a fool than of him!
13Ang tapulan nagaingon: Adunay usa ka leon sa dalan; Usa ka leon anaa sa kadalanan.
13The slothful hath said, `A lion [is] in the way, A lion [is] in the broad places.`
14Maingon nga ang pultahan motakoptak-op diha sa iyang mga bisagra, Ingon niana ang tapulan ibabaw sa iyang higdaanan.
14The door turneth round on its hinge, And the slothful on his bed.
15Ang tapulan nagalubong sa iyang kamot diha sa pinggan; Nakapakapoy na kaniya ang pagdala pag-usab niini ngadto sa iyang baba.
15The slothful hath hid his hand in a dish, He is weary of bringing it back to his mouth.
16Ang tapulan manggialamon pa sa iyang kaugalingon paghunahuna Kay sa pito ka tawo nga nakahatag ug usa ka katarungan.
16Wiser [is] the slothful in his own eyes, Than seven [men] returning a reason.
17Kadtong molabay, ug magabudlay sa iyang kaugalingon sa pagpakig-away nga dili iya, Sama sa usa ka tawo nga nagadakup sa usa ka iro pinaagi sa mga dalunggan.
17Laying hold on the ears of a dog, [Is] a passer-by making himself wrath for strife not his own.
18Maingon sa usa ka nabuang tawo nga nagasalibay sa mga agipo, Mga udyong, ug kamatayon,
18As [one] pretending to be feeble, Who is casting sparks, arrows, and death,
19Mao man ang tawo nga nagalimbong sa iyang isigkatawo, Ug nagaingon: Wala ba ako magti-aw lamang?
19So hath a man deceived his neighbour, And hath said, `Am not I playing?`
20Tungod sa kakulang sa kahoy nga isugnod ang kalayo mapalong; Ug diin walay witwitan, ang pagpakig-away mohunong.
20Without wood is fire going out, And without a tale-bearer, contention ceaseth,
21Maingon nga ang mga uling alang sa mainit nga mga abo, ug ang kahoy nga isugnod alang sa kalayo, Ingon niana ang usa ka makigawayon nga tawo aron sa pagpasilaub sa away.
21Coal to burning coals, and wood to fire, And a man of contentions to kindle strife.
22Ang mga pulong sa usa ka witwitan maingon sa lamian nga mga hungit, Ug sila mosulod ngadto sa halalum uyamut nga mga bahin.
22The words of a tale-bearer [are] as self-inflicted wounds, And they have gone down [to] the inner parts of the heart.
23Ang mainit nga mga ngabil ug ang usa ka dunot nga kasingkasing Sama sa usa ka sudlanan nga yuta nga hinal-upan sa taya sa salapi.
23Silver of dross spread over potsherd, [Are] burning lips and an evil heart.
24Siya nga nagadumot ngalimbong tungod sa iyang mga ngabil; Apan nagahan-ay siya ug limbong sa sulod niya:
24By his lips doth a hater dissemble, And in his heart he placeth deceit,
25Sa diha nga siya magasulti ug maayo-ayo, ayaw siya pagtohoi; Kay adunay pito ka mga dulumtanan diha sa iyang kasingkasing:
25When his voice is gracious trust not in him, For seven abominations [are] in his heart.
26Bisan pa nga ang iyang pagdumot nagatabon ug limbong sa iyang kaugalingon, Ang iyang pagkadautan madayag sa atubangan sa katilingban.
26Hatred is covered by deceit, Revealed is its wickedness in an assembly.
27Bisan kinsa nga nagakalot ug usa ka gahong mahulog niana; Ug kadtong nagaligid ug usa ka bato, kini igabalik sa ibabaw niya.
27Whoso is digging a pit falleth into it, And the roller of a stone, to him it turneth.
28Ang usa ka bakakon nga dila nagadumot niadtong iyang gipanamaran; Ug ang usa ka maulog-ulogon nga baba nagabuhat sa kalaglagan.
28A lying tongue hateth its bruised ones, And a flattering mouth worketh an overthrow!