1Ang usa ka maayong ngalan labi pang maayong pilion kay sa dagkung mga bahandi, Ug ang mahigugmaong-kalooy kay sa salapi ug bulawan.
1A good name is more desirable than great riches, and loving favor is better than silver and gold.
2Ang adunahan ug ang kabus magakahibalag sila : Si Jehova mao ang nagbuhat kanilang tanan.
2The rich and the poor have this in common: Yahweh is the maker of them all.
3Ang usa ka buotan nga tawo makakita sa dautan, ug magatago sa iyang kaugalingon; Apan ang walay-pagtagad molabay lamang ug magaantus tungod niini.
3A prudent man sees danger, and hides himself; but the simple pass on, and suffer for it.
4Ang balus sa pagkamapaubsanon ug pagkahadlok kang Jehova Mao ang pagkaadunahan, ug kadungganan, ug kinabuhi.
4The result of humility and the fear of Yahweh is wealth, honor, and life.
5Mga tonok ug mga lit-ag maoy anaa sa dalan sa masukihon: Kadtong magabantay sa iyang kalag mahilayo gikan kanila.
5Thorns and snares are in the path of the wicked: whoever guards his soul stays from them.
6Bansaya ang bata diha sa dalan nga iyang pagalaktan, Ug bisan kong siya matigulang na siya dili mobiya gikan niana.
6Train up a child in the way he should go, and when he is old he will not depart from it.
7Ang adunahan magahari ibabaw sa kabus; Ug ang manghuhulam mao ang ulipon sa magapahulam.
7The rich rule over the poor. The borrower is servant to the lender.
8Kadtong magapugas ug kasal-anan nagaani ug kalisdanan; Ug ang baras sa iyang kasuko makawang.
8He who sows wickedness reaps trouble, and the rod of his fury will be destroyed.
9Kadtong adunay usa ka mata nga madagayaon pagabulahanon; Kay siya nagahatag sa iyang tinapay sa kabus.
9He who has a generous eye will be blessed; for he shares his food with the poor.
10Papahawaa ang mayubiton, ug ang pagpakigbingkil mogula; Oo, ang pagkalalis ug pagpakaulaw mohunong.
10Drive out the mocker, and strife will go out; yes, quarrels and insults will stop.
11Kadtong mahagugma sa pagkaulay sa kasingkasing, Tungod sa gracia sa iyang mga q2 ngabilang hari mahimong iyan higala.
11He who loves purity of heart and speaks gracefully is the king’s friend.
12Ang mga mata ni Jehova magapanalipod kaniya nga may kahibalo; Apan siya magawagtang sa mga pulong sa tawong mabudhion
12The eyes of Yahweh watch over knowledge; but he frustrates the words of the unfaithful.
13Ang tapulan nagaingon: Adunay usa ka leon sa gawas; Ako pagapatyon diha sa kadalanan.
13The sluggard says, “There is a lion outside! I will be killed in the streets!”
14Ang baba sa mga dumuloong babaye maoy usa ka halalum nga gahong; Siya nga gidumtan ni Jehova mahulog niana.
14The mouth of an adulteress is a deep pit: he who is under Yahweh’s wrath will fall into it.
15Ang mga binuang nabugkos diha sa kasingkasing sa usa ka bata; Apan ang bunal sa pagbadlong magapalabog niana sa halayo gikan kaniya.
15Folly is bound up in the heart of a child: the rod of discipline drives it far from him.
16Kadtong magadaugdaug sa kabus aron sa pagdugang sa iyang ganancia , Ug kadtong magahatag sa adunahan, modangat lamang sa kawalad-on.
16Whoever oppresses the poor for his own increase and whoever gives to the rich, both come to poverty.
17Ikiling ang imong igdulungog, ug pamatia ang mga pulong sa manggialamon, Ug ibutang ang imong kasingkasing sa akong kahibalo.
17Turn your ear, and listen to the words of the wise. Apply your heart to my teaching.
18Kay kini maoy butang nga makalilipay kong ikaw magatipig kanila diha kanimo, Kong sila mahiluna pagtingub diha sa imong mga ngabil.
18For it is a pleasant thing if you keep them within you, if all of them are ready on your lips.
19Aron ang imong pagsalig mahaanha kang Jehova, Akong gipahibalo kanimo sila niining adlawa, bisan kanimo.
19That your trust may be in Yahweh, I teach you today, even you.
20Wala ba ako makasulat kanimo ug mga maayo uyamut nga mga butang Sa mga tambag ug kahibalo,
20Haven’t I written to you thirty excellent things of counsel and knowledge,
21Aron sa pagpahibalo kanimo sa kasayuran sa mga pulong sa kamatuoran, Aron ikaw magadala pagbalik sa mga pulong sa kamatuoran ngadto kanila nga nagasugo kanimo?
21To teach you truth, reliable words, to give sound answers to the ones who sent you?
22Ayaw pagkawati ang kabus tungod kay siya kabus; Ni magadaugdaug ka sa mga sinakit diha sa ganghaan:
22Don’t exploit the poor, because he is poor; and don’t crush the needy in court;
23Kay si Jehova magalaban sa ilang katungod, Ug moagaw sa kinabuhi niadtong nangagaw kanila.
23for Yahweh will plead their case, and plunder the life of those who plunder them.
24Ayaw pagpakighigala sa usa ka tawo nga maligut-guton; Ug sa masuk-anon nga tawo dili ka makigkuyog:
24Don’t befriend a hot-tempered man, and don’t associate with one who harbors anger:
25Tingali unya ikaw makakat-on sa iyang mga dalan, Ug makabaton ka sa lit-ag sa imong kalag.
25lest you learn his ways, and ensnare your soul.
26Dili ka paisip nga usa kanila nga nagapanghampak sa kamot, Kun kanila nga maoy mga pasalig tungod sa mga utang.
26Don’t you be one of those who strike hands, of those who are collateral for debts.
27Kong ikaw walay kapaingnan sa pagbayad, Nganong iyang kuhaon ang imong higdaanan nga anaa sa ilalum nimo?
27If you don’t have means to pay, why should he take away your bed from under you?
28Ayaw pagbalhina ang karaan nga mohon sa yuta, Nga gibutang sa imong mga amahan.
28Don’t move the ancient boundary stone, which your fathers have set up.
29Nakita mo ba ang usa ka tawo nga masingkamoton sa iyang patigayon? siya magatindog sa atubangan sa mga hari; Siya dili magatindog sa atubangan sa bastos nga mga tawo.
29Do you see a man skilled in his work? He will serve kings. He won’t serve obscure men.