1 Tra oedd Apolos yng Nghorinth, teithiodd Paul drwy'r parthau uchaf, a daeth i Effesus. Yno daeth o hyd i rai disgyblion,
1在以弗所
2 a gofynnodd iddynt, "A dderbyniasoch yr Ysbryd Gl�n pan gredasoch?" Meddent hwythau wrtho, "Naddo; ni chlywsom hyd yn oed fod yna Ysbryd Gl�n."
2问他们说：“你们信的时候，受了圣灵没有？”他们说：“没有，连圣灵赐下来这件事，我们也没有听过。”
3 Dywedodd yntau, "� pha fedydd, ynteu, y bedyddiwyd chwi?" Atebasant hwythau, "� bedydd Ioan."
3保罗问：“那么你们受的是什么洗呢？”他们说：“是约翰的洗礼。”
4 Ac meddai Paul, "Bedydd edifeirwch oedd bedydd Ioan, ac fe ddywedodd wrth y bobl am gredu yn yr hwn oedd yn dod ar ei �l ef, hynny yw, yn Iesu."
4保罗说：“约翰施的是悔改的洗礼，他告诉人民当信在他以后要来的那一位，就是耶稣。”
5 Pan glywsant hyn, fe'u bedyddiwyd hwy i enw'r Arglwydd Iesu,
5他们听见了，就受洗归入主耶稣的名下。
6 a phan roddodd Paul ei ddwylo arnynt daeth yr Ysbryd Gl�n arnynt, a dechreusant lefaru � thafodau a phroffwydo.
6保罗为他们按手，圣灵就降在他们身上，他们就用各种的语言讲话，并且说预言。
7 Yr oedd tua deuddeg ohonynt i gyd.
7他们一共约有十二人。
8 Aeth i mewn i'r synagog, ac am dri mis bu'n llefaru'n hy yno, gan ymresymu a cheisio eu hargyhoeddi ynghylch teyrnas Dduw.
8一连三个月，保罗都到会堂里去，放胆宣讲，辩论 神的国的事，劝导人。
9 Ond gan fod rhai yn ymgaledu ac yn gwrthod credu, ac yn difenwi'r Ffordd yng ngu373?ydd y gynulleidfa, ymneilltuodd oddi wrthynt gan gymryd ei ddisgyblion oddi yno, a pharhau i ymresymu bob dydd yn narlithfa Tyranus.
9可是有些人心里刚硬，不受劝化，在群众面前毁谤这道，保罗就离开他们，也叫门徒与他们分开。他每天在推喇奴学院跟人辩论。
10 Parhaodd hyn am ddwy flynedd, nes i holl drigolion Asia, yn Iddewon a Groegiaid, glywed gair yr Arglwydd.
10这样过了两年，全亚西亚的居民，无论犹太人或希腊人，都听见了主的道。
11 Gan mor rhyfeddol oedd y gwyrthiau yr oedd Duw'n eu gwneud trwy ddwylo Paul,
11士基瓦的七个儿子 神借着保罗的手，行了一些不平凡的神迹。
12 byddai pobl yn dod � chadachau a llieiniau oedd wedi cyffwrdd �'i groen ef, ac yn eu gosod ar y cleifion, a byddai eu clefydau yn eu gadael, a'r ysbrydion drwg yn mynd allan ohonynt.
12甚至有人把保罗贴身的手巾围巾拿去，放在病人身上，病就好了，邪灵也出来了。
13 A dyma rai o'r Iddewon a fyddai'n mynd o amgylch gan fwrw allan gythreuliaid, hwythau'n ceisio enwi enw'r Arglwydd Iesu uwch ben y rhai oedd ag ysbrydion drwg ganddynt, gan ddweud, "Yr wyf yn eich siarsio chwi yn enw Iesu, yr un y mae Paul yn ei bregethu."
13那时，有几个赶鬼的犹太人，周游各处，擅自用主耶稣的名，向身上有邪灵的人说：“我奉保罗所传的耶稣的名，命令你们出来。”
14 Ac yr oedd gan ryw Scefa, prif offeiriad Iddewig, saith mab oedd yn gwneud hyn.
14有一个犹太人士基瓦，是祭司长，他的七个儿子都作这事。
15 Ond atebodd yr ysbryd drwg hwy, "Iesu, yr wyf yn ei adnabod ef; a Paul, gwn amdano yntau; ond chwi, pwy ydych?"
15邪灵回答他们：“耶稣我认识，保罗我也知道；你们是谁？”
16 Dyma'r dyn ac ynddo'r ysbryd drwg yn llamu arnynt, a'u trechu i gyd, a'u maeddu nes iddynt ffoi o'r tu375? yn noeth a chlwyfedig.
16邪灵所附的那人就扑到他们身上，制伏了两人，胜过了他们，使他们赤着身带着伤，从那房子逃了出来。
17 Daeth hyn yn hysbys i'r holl Iddewon a Groegiaid oedd yn byw yn Effesus, a dychrynodd pawb; a chafodd enw'r Arglwydd Iesu ei fawrygu.
17所有住在以弗所的犹太人和希腊人，都知道这件事；大家都惧怕，尊主耶稣的名为大。
18 Daeth llawer o'r rhai oedd bellach yn gredinwyr, a chyffesu eu dewiniaeth ar goedd.
18也有许多信了的人，来承认和述说自己行过的事。
19 Casglodd llawer o'r rhai a fu'n ymarfer � swynion eu llyfrau ynghyd, a'u llosgi yng ngu373?ydd pawb; cyfrifwyd gwerth y rhain, a'i gael yn hanner can mil o ddarnau arian.
19又有许多行巫术的人，把他们的书带来，当众烧掉。他们估计书价，才知道共值五万块银子。
20 Felly, yn �l nerth yr Arglwydd, yr oedd y gair yn cynyddu a llwyddo.
20这样，主的道大有能力地兴旺起来，而且得胜。
21 Wedi i'r pethau hyn gael eu cwblhau, rhoddodd Paul ei fryd ar deithio trwy Facedonia ac Achaia, ac yna mynd i Jerwsalem. "Wedi imi fod yno," meddai, "rhaid imi weld Rhufain hefyd."
21以弗所的骚动这些事以后，保罗心里定意要经过马其顿、亚该亚，往耶路撒冷去。他说：“我到了那边以后，也该去罗马看看。”
22 Anfonodd i Facedonia ddau o'r rhai oedd yn gweini arno, Timotheus ac Erastus, ond arhosodd ef ei hun am amser yn Asia.
22于是从服事他的人中，派了提摩太和以拉都两人去马其顿，自己暂时留在亚西亚。
23 Yn ystod y cyfnod hwnnw, bu cynnwrf nid bychan ynglu375?n �'r Ffordd.
23那时，因这道起了大扰乱，
24 Yr oedd gof arian o'r enw Demetrius, un oedd yn gwneud cysegrau arian i Artemis, ac felly yn cael llawer o waith i'w grefftwyr.
24有一个银匠，名叫低米丢，是制造亚底米女神银龛的。他让技工们作了不少的生意。
25 Casglodd y rhain ynghyd, gyda'r gweithwyr o grefftau cyffelyb, a dywedodd: "Ddynion, fe wyddoch mai o'r fasnach hon y daw ein ffyniant ni.
25他把这些人和同业的工人聚集起来，说：“各位，你们知道，我们是靠这生意赚钱的。
26 Yr ydych hefyd yn gweld ac yn clywed fod y Paul yma wedi perswadio tyrfa fawr, nid yn Effesus yn unig ond drwy Asia gyfan bron, a'u camarwain drwy ddweud nad duwiau mo'r duwiau o waith llaw.
26现在你们看见了，也听见了，这个保罗不单在以弗所，而且几乎在整个亚西亚，说服了，也带坏了许多人，说：‘人手所做的，都不是神。’
27 Yn awr, y mae perygl nid yn unig y daw anfri ar ein crefft, ond hefyd y cyfrifir teml y dduwies fawr Artemis yn ddiddim, a hyd yn oed y bydd hi, y dduwies y mae Asia gyfan a'r byd yn ei haddoli, yn cael ei hamddifadu o'i mawrhydi."
27这样，不只我们这一行要给人鄙视，就是大女神亚底米的庙也会给人撇弃，连全亚西亚和普天下所敬拜的女神也要垮台，威荣尽都失掉了。”
28 Pan glywsant hyn, llanwyd hwy � dicter, a dechreusant weiddi, "Mawr yw Artemis yr Effesiaid."
28他们听了，怒气冲冲喊着说：“以弗所人的女神，伟大的亚底米啊！”
29 Llanwyd y ddinas �'u cynnwrf, a rhuthrasant yn unfryd i'r theatr, gan lusgo gyda hwy gyd�deithwyr Paul, y Macedoniaid Gaius ac Aristarchus.
29全城骚动起来，他们捉住了保罗的旅伴马其顿人该犹和亚里达古，齐心冲进了剧场。
30 Yr oedd Paul yn dymuno cael mynd gerbron y dinasyddion, ond ni adawai'r disgyblion iddo;
30保罗想要到人群当中去，门徒却不许。
31 a hefyd anfonodd rhai o uchel-swyddogion Asia, a oedd yn gyfeillgar ag ef, neges ato i erfyn arno beidio � mentro i'r theatr.
31还有几位亚西亚的首长，是保罗的朋友，派人来劝他，不要冒险到剧场里去。
32 Yn y cyfamser, yr oedd rhai yn gweiddi un peth ac eraill beth arall, oherwydd yr oedd y cyfarfod mewn cynnwrf, ac ni wyddai'r rhan fwyaf i beth yr oeddent wedi dod ynghyd.
32那时大家叫这个喊那个，乱成一团，大多数的人都不知道聚集的原因。
33 Ond tybiodd rhai o'r dyrfa mai Alexander oedd yr achos, gan i'r Iddewon ei wthio ef i'r blaen. Gwnaeth yntau arwydd �'i law, gan ddymuno ei amddiffyn ei hun wrth y dinasyddion.
33犹太人把亚历山大推到前面，群众中有人把这事的因由告诉他。亚历山大作了一个手势，要向民众申辩。
34 Ond pan ddeallwyd mai Iddew ydoedd, cododd un llef oddi wrthynt oll, a buont yn gweiddi am tua dwy awr, "Mawr yw Artemis yr Effesiaid."
34大家一认出他是犹太人，就异口同声高呼：“以弗所人的女神，伟大的亚底米啊！”喊了约有两个钟头。
35 Ond tawelodd clerc y ddinas y dyrfa, a dweud, "Bobl Effesus, pwy sydd heb wybod fod dinas yr Effesiaid yn geidwad teml Artemis fawr, a'r maen a syrthiodd o'r nef?
35后来，书记官安抚群众说：“以弗所人哪！谁不知道你们的城，是看守大亚底米的庙，又是看守宙斯那里降下的神像的呢？
36 Felly, gan na all neb wadu hyn, rhaid i chwithau fod yn dawel a pheidio � gwneud dim yn fyrbwyll.
36这些事既然是驳不倒的，你们就应当平心静气，不可轻举妄动。
37 Yr ydych wedi dod �'r dynion hyn gerbron, er nad ydynt yn ysbeilwyr temlau nac yn cablu ein duwies ni.
37你们带来的这些人，既没有行劫庙宇，也没有亵渎我们的女神。
38 Gan hynny, os oes gan Demetrius a'i gyd�grefftwyr achos yn erbyn rhywun, y mae'r llysoedd barn yn cael eu cynnal ac y mae rhaglawiaid yno; gadewch i'r ddwy ochr gyhuddo ei gilydd yn ffurfiol.
38如果低米丢和同他一起的技工要控告谁，大可以告上法庭，或呈交总督；让他们彼此控告好了。
39 Ond os ydych am fynd �'r peth ymhellach, mewn cyfarfod rheolaidd o'r dinasyddion y mae i gael ei benderfynu.
39如果还有其他的事件，可以在合法的集会里，谋求解决。
40 Yn wir, y mae perygl y cyhuddir ninnau o derfysg ynglu375?n �'r cyfarfod heddiw, gan nad oes dim achos amdano, ac am hynny ni allwn roi cyfrif am y cynnwrf yma."
40今天的动乱，本来是无缘无故的，我们可能有被控告的危险；关于这次的骚动，我们实在无法解释。”
41 Ac �'r geiriau hyn daeth �'r cyfarfod i ben.
41说了这些话，就把群众解散了。