¹ Dechreuodd yr holl gynulliad weiddi'n uchel, a bu'r bobl yn wylo trwy'r noson honno.

¹And all the congregation lifted up their voice, and cried; and the people wept that night.

² Yr oedd yr Israeliaid i gyd yn grwgnach yn erbyn Moses ac Aaron, a dywedodd y cynulliad wrthynt, "O na buasem wedi marw yng ngwlad yr Aifft neu yn yr anialwch hwn!

²And all the children of Israel murmured against Moses and against Aaron: and the whole congregation said unto them, Would God that we had died in the land of Egypt! or would God we had died in this wilderness!

³ Pam y mae'r ARGLWYDD yn mynd � ni i'r wlad hon lle byddwn yn syrthio trwy fin y cleddyf, a lle bydd ein gwragedd a'n plant yn ysbail? Oni fyddai'n well inni ddychwelyd i'r Aifft?"

³And wherefore hath the LORD brought us unto this land, to fall by the sword, that our wives and our children should be a prey? were it not better for us to return into Egypt?

⁴ Dywedasant wrth ei gilydd, "Dewiswn un yn ben arnom, a dychwelwn i'r Aifft."

⁴And they said one to another, Let us make a captain, and let us return into Egypt.

⁵ Yna ymgrymodd Moses ac Aaron o flaen holl aelodau cynulliad pobl Israel.

⁵Then Moses and Aaron fell on their faces before all the assembly of the congregation of the children of Israel.

⁶ Dechreuodd Josua fab Nun a Caleb fab Jeffunne, a fu'n ysb�o'r wlad, rwygo'u dillad,

⁶And Joshua the son of Nun, and Caleb the son of Jephunneh, which were of them that searched the land, rent their clothes:

⁷ a dweud wrth holl gynulliad pobl Israel, "Y mae'r wlad yr aethom drwyddi i'w hysb�o yn wlad dda iawn.

⁷And they spake unto all the company of the children of Israel, saying, The land, which we passed through to search it, is an exceeding good land.

⁸ Os bydd yr ARGLWYDD yn fodlon arnom, fe'n harwain i mewn i'r wlad hon sy'n llifeirio o laeth a m�l, a'i rhoi inni.

⁸If the LORD delight in us, then he will bring us into this land, and give it us; a land which floweth with milk and honey.

⁹ Ond peidiwch � gwrthryfela yn erbyn yr ARGLWYDD, a pheidiwch ag ofni trigolion y wlad, oherwydd byddant yn ysglyfaeth i ni. Y mae'r ARGLWYDD gyda ni, ond y maent hwy yn ddiamddiffyn; felly peidiwch �'u hofni."

⁹Only rebel not ye against the LORD, neither fear ye the people of the land; for they are bread for us: their defense is departed from them, and the LORD is with us: fear them not.

¹⁰ Tra oedd yr holl Israeliaid yn s�n am eu llabyddio, ymddangosodd gogoniant yr ARGLWYDD iddynt ym mhabell y cyfarfod.

¹⁰But all the congregation bade stone them with stones. And the glory of the LORD appeared in the tabernacle of the congregation before all the children of Israel.

¹¹ Dywedodd yr ARGLWYDD wrth Moses, "Am ba hyd y bydd y bobl hyn yn fy nilorni? Ac am ba hyd y byddant yn gwrthod credu ynof, er yr holl arwyddion a wneuthum yn eu plith?

¹¹And the LORD said unto Moses, How long will this people provoke me? and how long will it be ere they believe me, for all the signs which I have showed among them?

¹² Trawaf hwy � haint a'u gwasgaru, ond fe'th wnaf di'n genedl fwy a chryfach na hwy."

¹²I will smite them with the pestilence, and disinherit them, and will make of thee a greater nation and mightier than they.

¹³ Dywedodd Moses wrth yr ARGLWYDD, "Oni ddaw'r Eifftiaid i glywed am hyn, gan mai o'u plith hwy y daethost �'r bobl yma allan �'th nerth dy hun?

¹³And Moses said unto the LORD, Then the Egyptians shall hear it, (for thou broughtest up this people in thy might from among them;)

¹⁴ Ac oni ddywedant hwy wrth drigolion y wlad hon? Y maent wedi clywed dy fod di, ARGLWYDD, gyda'r bobl hyn, ac yn ymddangos iddynt wyneb yn wyneb, a bod dy gwmwl yn aros drostynt, a'th fod yn eu harwain mewn colofn o niwl yn y dydd a cholofn o d�n yn y nos.

¹⁴And they will tell it to the inhabitants of this land: for they have heard that thou LORD art among this people, that thou LORD art seen face to face, and that thy cloud standeth over them, and that thou goest before them, by day time in a pillar of a cloud, and in a pillar of fire by night.

¹⁵ Yn awr, os lleddi'r bobl hyn ag un ergyd, bydd y cenhedloedd sydd wedi clywed s�n amdanat yn dweud,

¹⁵Now if thou shalt kill all this people as one man, then the nations which have heard the fame of thee will speak, saying,

¹⁶ 'Lladdodd yr ARGLWYDD y bobl hyn yn yr anialwch am na fedrai ddod � hwy i'r wlad y tyngodd lw ei rhoi iddynt.'

¹⁶Because the LORD was not able to bring this people into the land which he sware unto them, therefore he hath slain them in the wilderness.

¹⁷ Felly erfyniaf ar i nerth yr ARGLWYDD gynyddu, fel yr addewaist pan ddywedaist,

¹⁷And now, I beseech thee, let the power of my Lord be great, according as thou hast spoken, saying,

¹⁸ 'Y mae'r ARGLWYDD yn araf i ddigio ac yn llawn o drugaredd, yn maddau drygioni a gwrthryfel; eto, heb adael yr euog yn ddi-gosb, y mae'n cosbi'r plant am droseddau'r tadau hyd y drydedd a'r bedwaredd genhedlaeth.'

¹⁸The LORD is long-suffering, and of great mercy, forgiving iniquity and transgression, and by no means clearing the guilty, visiting the iniquity of the fathers upon the children unto the third and fourth generation.

¹⁹ Yn �l dy drugaredd fawr, maddau ddrygioni'r bobl hyn, fel yr wyt wedi maddau iddynt o ddyddiau'r Aifft hyd yn awr."

¹⁹Pardon, I beseech thee, the iniquity of this people according unto the greatness of thy mercy, and as thou hast forgiven this people, from Egypt even until now.

²⁰ Atebodd yr ARGLWYDD, "Yr wyf wedi maddau iddynt, yn �l dy ddymuniad;

²⁰And the LORD said, I have pardoned according to thy word:

²¹ ond yn awr, cyn wired �'m bod yn fyw a bod gogoniant yr ARGLWYDD yn llenwi'r holl ddaear,

²¹But as truly as I live, all the earth shall be filled with the glory of the LORD.

²² ni fydd yr un o'r rhai a welodd fy ngogoniant a'r arwyddion a wneuthum yn yr Aifft ac yn yr anialwch, ond a wrthododd wrando arnaf a'm profi y dengwaith hyn,

²²Because all those men which have seen my glory, and my miracles, which I did in Egypt and in the wilderness, and have tempted me now these ten times, and have not hearkened to my voice;

²³ yn cael gweld y wlad y tyngais ei rhoi i'w hynafiaid; ac ni fydd neb o'r rhai a fu'n fy nilorni yn ei gweld ychwaith.

²³Surely they shall not see the land which I sware unto their fathers, neither shall any of them that provoked me see it:

²⁴ Ond y mae ysbryd gwahanol yn fy ngwas Caleb, ac am iddo fy nilyn yn llwyr, arweiniaf ef i'r wlad y bu eisoes i mewn ynddi, a bydd ei ddisgynyddion yn ei meddiannu.

²⁴But my servant Caleb, because he had another spirit with him, and hath followed me fully, him will I bring into the land whereinto he went; and his seed shall possess it.

²⁵ Yn awr, am fod yr Amaleciaid a'r Canaaneaid yn byw yn y dyffryn, yr ydych i ddychwelyd yfory i'r anialwch a cherdded ar hyd ffordd y M�r Coch."

²⁵(Now the Amalekites and the Canaanites dwelt in the valley.) Tomorrow turn you, and get you into the wilderness by the way of the Red sea.

²⁶ Yna dywedodd yr ARGLWYDD wrth Moses ac Aaron,

²⁶And the LORD spake unto Moses and unto Aaron, saying,

²⁷ "Am ba hyd y bydd y cynulliad drygionus hwn yn grwgnach yn f'erbyn? Yr wyf wedi clywed grwgnach pobl Israel yn f'erbyn;

²⁷How long shall I bear with this evil congregation, which murmur against me? I have heard the murmurings of the children of Israel, which they murmur against me.

²⁸ felly dywed wrthynt: 'Cyn wired �'m bod yn fyw,' medd yr ARGLWYDD, 'fe wnaf i chwi yr hyn a ddywedasoch yn fy nghlyw:

²⁸Say unto them, As truly as I live, saith the LORD, as ye have spoken in mine ears, so will I do to you:

²⁹ bydd pob un ugain oed a throsodd, a rifwyd yn y cyfrifiad ac sydd wedi grwgnach yn f'erbyn, yn syrthio'n farw yn yr anialwch hwn.

²⁹Your carcasses shall fall in this wilderness; and all that were numbered of you, according to your whole number, from twenty years old and upward which have murmured against me.

³⁰ Ni chaiff yr un ohonoch ddod i mewn i'r wlad y tyngais lw y byddech yn byw ynddi, heblaw Caleb fab Jeffunne a Josua fab Nun.

³⁰Doubtless ye shall not come into the land, concerning which I sware to make you dwell therein, save Caleb the son of Jephunneh, and Joshua the son of Nun.

³¹ Ond am eich plant, y dywedasoch chwi y byddent yn ysbail, dof � hwy i mewn i ddarostwng y wlad yr ydych chwi wedi ei dirmygu,

³¹But your little ones, which ye said should be a prey, them will I bring in, and they shall know the land which ye have despised.

³² tra byddwch chwi'n syrthio'n farw yn yr anialwch.

³²But as for you, your carcasses, they shall fall in this wilderness.

³³ Bydd eich plant yn crwydro'r anialwch am ddeugain mlynedd ac yn dioddef am eich anffyddlondeb chwi, nes i'r olaf ohonoch farw yn yr anialwch.

³³And your children shall wander in the wilderness forty years, and bear your whoredoms, until your carcasses be wasted in the wilderness.

³⁴ Am ddeugain mlynedd, sef blwyddyn am bob un o'r deugain diwrnod y buoch yn ysb�o'r wlad, byddwch yn dioddef am eich drygioni ac yn gwybod am fy nigofaint.'

³⁴After the number of the days in which ye searched the land, even forty days, each day for a year, shall ye bear your iniquities, even forty years, and ye shall know my breach of promise.

³⁵ Myfi, yr ARGLWYDD, a lefarodd; byddaf yn sicr o wneud hyn i bob un o'r cynulliad drygionus hwn sydd wedi cynllwyn yn f'erbyn. Y mae'r diwedd ar eu gwarthaf, a byddant farw yn yr anialwch hwn."

³⁵I the LORD have said, I will surely do it unto all this evil congregation, that are gathered together against me: in this wilderness they shall be consumed, and there they shall die.

³⁶ Felly, am y dynion a anfonodd Moses i ysb�o'r wlad, sef y rhai a ddychwelodd �'r adroddiad gwael amdani, a pheri i'r holl gynulliad rwgnach yn ei erbyn,

³⁶And the men, which Moses sent to search the land, who returned, and made all the congregation to murmur against him, by bringing up a slander upon the land,

³⁷ eu tynged oedd marw trwy bla gerbron yr ARGLWYDD.

³⁷Even those men that did bring up the evil report upon the land, died by the plague before the LORD.

³⁸ Ond o'r dynion hynny a aeth i ysb�o'r wlad, cafodd Josua fab Nun a Caleb fab Jeffunne fyw.

³⁸But Joshua the son of Nun, and Caleb the son of Jephunneh, which were of the men that went to search the land, lived still.

³⁹ Pan ddywedodd Moses hyn wrth yr holl Israeliaid, dechreuodd y bobl alaru'n ddirfawr.

³⁹And Moses told these sayings unto all the children of Israel: and the people mourned greatly.

⁴⁰ Codasant yn fore drannoeth a dringo i'r mynydd-dir, a dweud, "Edrychwch, awn i fyny i'r lle y dywedodd yr ARGLWYDD amdano; oherwydd yr ydym wedi pechu."

⁴⁰And they rose up early in the morning, and gat them up into the top of the mountain, saying, Lo, we be here, and will go up unto the place which the LORD hath promised: for we have sinned.

⁴¹ Ond dywedodd Moses, "Pam yr ydych yn troseddu yn erbyn gorchymyn yr ARGLWYDD? Ni fyddwch yn llwyddo.

⁴¹And Moses said, Wherefore now do ye transgress the commandment of the LORD? but it shall not prosper.

⁴² Peidiwch � mynd i fyny rhag i'ch gelynion eich difa, oherwydd nid yw'r ARGLWYDD gyda chwi.

⁴²Go not up, for the LORD is not among you; that ye be not smitten before your enemies.

⁴³ Y mae'r Amaleciaid a'r Canaaneaid o'ch blaen, a byddwch yn syrthio trwy fin y cleddyf; ni fydd yr ARGLWYDD gyda chwi, am eich bod wedi cefnu arno."

⁴³For the Amalekites and the Canaanites are there before you, and ye shall fall by the sword: because ye are turned away from the LORD, therefore the LORD will not be with you.

⁴⁴ Eto, yr oeddent yn benderfynol o ddringo i'r mynydd-dir, er nad aeth Moses nac arch cyfamod yr ARGLWYDD allan o'r gwersyll.

⁴⁴But they presumed to go up unto the hill top: nevertheless the ark of the covenant of the LORD, and Moses, departed not out of the camp.

⁴⁵ Yna daeth yr Amaleciaid a'r Canaaneaid a oedd yn byw yn y mynydd-dir hwnnw i lawr yn eu herbyn, a'u herlid hyd Horma.

⁴⁵Then the Amalekites came down, and the Canaanites which dwelt in that hill, and smote them, and discomfited them, even unto Hormah.