1 Y mae enw da yn well nag ennaint gwerthfawr, a dydd marw yn well na dydd geni.
1Better [is] a name than good perfume, And the day of death than the day of birth.
2 Y mae'n well mynd i du375? galar na mynd i du375? gwledd; oherwydd marw yw tynged pawb, a dylai'r byw ystyried hyn.
2Better to go unto a house of mourning, Than to go unto a house of banqueting, For that is the end of all men, And the living layeth [it] unto his heart.
3 Y mae tristwch yn well na chwerthin; er i'r wyneb fod yn drist, gall y galon fod yn llawen.
3Better [is] sorrow than laughter, For by the sadness of the face the heart becometh better.
4 Y mae calon y doethion yn nhu375? galar, ond calon y ffyliaid yn nhu375? pleser.
4The heart of the wise [is] in a house of mourning, And the heart of fools in a house of mirth.
5 Y mae'n well gwrando ar gerydd y doeth na gwrando ar g�n ffyliaid.
5Better to hear a rebuke of a wise man, Than [for] a man to hear a song of fools,
6 Oherwydd y mae chwerthin y ffu373?l fel clindarddach drain o dan grochan. Y mae hyn hefyd yn wagedd.
6For as the noise of thorns under the pot, So [is] the laughter of a fool, even this [is] vanity.
7 Yn wir, y mae gormes yn gwneud y doeth yn ynfyd, ac y mae cil-dwrn yn llygru'r meddwl.
7Surely oppression maketh the wise mad, And a gift destroyeth the heart.
8 Y mae diwedd peth yn well na'i ddechrau, ac amynedd yn well nag ymffrost.
8Better [is] the latter end of a thing than its beginning, Better [is] the patient of spirit, than the haughty of spirit.
9 Paid � rhuthro i ddangos dig, oherwydd ym mynwes ffyliaid y mae dig yn aros.
9Be not hasty in thy spirit to be angry, For anger in the bosom of fools resteth.
10 Paid � dweud, "Pam y mae'r dyddiau a fu yn well na'r rhai hyn?" Oherwydd ni ddangosir doethineb wrth ofyn hyn.
10Say not thou, `What was it, That the former days were better than these?` For thou hast not asked wisely of this.
11 Y mae cael doethineb cystal ag etifeddiaeth, ac yn fantais i'r rhai sy'n gweld yr haul.
11Wisdom [is] good with an inheritance, And an advantage [it is] to those beholding the sun.
12 Y mae doethineb yn gystal amddiffyn ag arian; mantais deall yw bod doethineb yn rhoi bywyd i'w pherchennog.
12For wisdom [is] a defense, money [is] a defence, And the advantage of the knowledge of wisdom [is], She reviveth her possessors.
13 Ystyria'r hyn a wnaeth Duw; pwy all unioni'r hyn a wyrodd ef?
13See the work of God, For who is able to make straight that which He made crooked?
14 Bydd lawen pan yw'n dda arnat, ond yn amser adfyd ystyria hyn: Duw a wnaeth y naill beth a'r llall, fel na all neb ganfod beth a fydd yn dilyn.
14In a day of prosperity be in gladness, And in a day of evil consider. Also this over-against that hath God made, To the intent that man doth not find anything after him.
15 Yn ystod fy oes o wagedd gwelais y cyfan: un cyfiawn yn darfod yn ei gyfiawnder, ac un drygionus yn cael oes faith yn ei ddrygioni.
15The whole I have considered in the days of my vanity. There is a righteous one perishing in his righteousness, and there is a wrong-doer prolonging [himself] in his wrong.
16 Paid � bod yn rhy gyfiawn, a phaid � bod yn or-ddoeth; pam y difethi dy hun?
16Be not over-righteous, nor show thyself too wise, why art thou desolate?
17 Paid � bod yn rhy ddrwg, a phaid � bod yn ffu373?l; pam y byddi farw cyn dy amser?
17Do not much wrong, neither be thou a fool, why dost thou die within thy time?
18 Y mae'n werth iti ddal dy afael ar y naill beth, a pheidio � gollwng y llall o'th law. Yn wir, y mae'r un sy'n ofni Duw yn eu dilyn ill dau.
18[It is] good that thou dost lay hold on this, and also, from that withdrawest not thy hand, for whoso is fearing God goeth out with them all.
19 Y mae doethineb yn rhoi mwy o gryfder i'r doeth nag sydd gan ddeg llywodraethwr mewn dinas.
19The wisdom giveth strength to a wise man, more than wealth the rulers who have been in a city.
20 Yn wir, nid oes neb cyfiawn ar y ddaear sydd bob amser yn gwneud daioni, heb bechu.
20Because there is not a righteous man on earth that doth good and sinneth not.
21 Paid � chymryd sylw o bob gair a ddywedir, rhag ofn iti glywed dy was yn dy felltithio;
21Also to all the words that they speak give not thy heart, that thou hear not thy servant reviling thee.
22 yn wir fe wyddost dy fod ti dy hun wedi melltithio eraill lawer gwaith.
22For many times also hath thy heart known that thou thyself also hast reviled others.
23 Yr wyf wedi rhoi prawf ar hyn i gyd trwy ddoethineb. Dywedais, "Yr wyf am fod yn ddoeth," ond yr oedd yn bell oddi wrthyf.
23All this I have tried by wisdom; I have said, `I am wise,` and it [is] far from me.
24 Y mae'r hyn sy'n digwydd yn bell ac yn ddwfn iawn; pwy a all ei ganfod?
24Far off [is] that which hath been, and deep, deep, who doth find it?
25 Fe euthum ati i ddeall �'m meddwl, i chwilio a cheisio doethineb a rheswm, a deall drygioni ffolineb, a ffolineb ynfydrwydd.
25I have turned round, also my heart, to know and to search, and to seek out wisdom, and reason, and to know the wrong of folly, and of foolishness the madness.
26 A chanf�m rywbeth chwerwach na marwolaeth: gwraig sydd �'i chalon yn faglau a rhwydau, a'i dwylo'n rhwymau. Y mae'r un sy'n dda yng ngolwg Duw yn dianc oddi wrthi, ond fe ddelir y pechadur ganddi.
26And I am finding more bitter than death, the woman whose heart [is] nets and snares, her hands [are] bands; the good before God escapeth from her, but the sinner is captured by her.
27 "Edrych, dyma'r peth a ganf�m," medd y Pregethwr, "trwy osod y naill beth wrth y llall i chwilio am ystyr,
27See, this I have found, said the Preacher, one to one, to find out the reason
28 oherwydd yr oeddwn yn chwilio amdano'n ddyfal ond yn methu ei gael; canf�m un dyn ymhlith mil, ond ni chefais yr un wraig ymhlith y cyfan ohonynt.
28(that still my soul had sought, and I had not found), One man, a teacher, I have found, and a woman among all these I have not found.
29 Edrych, hyn yn unig a ganf�m: bod Duw wedi creu pobl yn uniawn; ond y maent hwy wedi ceisio llawer o gynlluniau."
29See, this alone I have found, that God made man upright, and they — they have sought out many devices.