1 Yn ystod y cyfnod pan oedd y barnwyr yn llywodraethu, bu newyn yn y wlad, ac aeth dyn o Fethlehem Jwda gyda'i wraig a'i ddau fab i fyw dros dro yng ngwlad Moab.
1And it cometh to pass, in the days of the judging of the judges, that there is a famine in the land, and there goeth a man from Beth-Lehem-Judah to sojourn in the fields of Moab, he, and his wife, and his two sons.
2 Elimelech oedd enw'r dyn, Naomi oedd enw ei wraig, a Mahlon a Chilion oedd enwau'r ddau fab. Effrateaid o Fethlehem Jwda oeddent, ac aethant i wlad Moab ac aros yno.
2And the name of the man [is] Elimelech, and the name of his wife Naomi, and the name of his two sons Mahlon and Chilion, Ephrathites from Beth-Lehem-Judah; and they come into the fields of Moab, and are there.
3 Ond bu farw Elimelech, gu373?r Naomi, a gadawyd hi'n weddw gyda'i dau fab.
3And Elimelech husband of Naomi dieth, and she is left, she and her two sons;
4 Priododd y ddau � merched o Moab; Orpa oedd enw'r naill a Ruth oedd enw'r llall. Wedi iddynt fod yno tua deng mlynedd,
4and they take to them wives, Moabitesses: the name of the one [is] Orpah, and the name of the second Ruth; and they dwell there about ten years.
5 bu farw Mahlon a Chilion ill dau; a gadawyd y wraig yn amddifad o'i dau blentyn yn ogystal ag o'i gu373?r.
5And they die also, both of them — Mahlon and Chilion — and the woman is left of her two children and of her husband.
6 Penderfynodd hi a'i dwy ferch-yng-nghyfraith ddychwelyd o wlad Moab, oherwydd iddi glywed yno i'r ARGLWYDD ymweld �'i bobl a rhoi bwyd iddynt.
6And she riseth, she and her daughters-in-law, and turneth back from the fields of Moab, for she hath heard in the fields of Moab that God hath looked after His people, — to give to them bread.
7 Gadawodd hi a'i dwy ferch-yng-nghyfraith y man lle'r oeddent, a chychwyn yn �l am wlad Jwda.
7And she goeth out from the place where she hath been, and her two daughters-in-law with her, and they go in the way to turn back unto the land of Judah.
8 Ac meddai Naomi wrth ei dwy ferch-yng-nghyfraith, "Ewch yn �l adref, bob un at ei mam, y ddwy ohonoch; a bydded yr ARGLWYDD mor garedig wrthych chwi ag y buoch chwi wrth y rhai a fu farw ac wrthyf finnau,
8And Naomi saith to her two daughters-in-law, `Go, turn back, each to the house of her mother; Jehovah doth with you kindness as ye have done with the dead, and with me;
9 a rhoi i'r ddwy ohonoch orffwysfa mewn cartref gyda gu373?r." Yna fe'u cusanodd, a dechreuodd y ddwy wylo'n uchel,
9Jehovah doth grant to you, and find ye rest each in the house of her husband;` and she kisseth them, and they lift up their voice and weep.
10 a dweud wrthi, "Ond yr ydym ni am ddychwelyd gyda thi at dy bobl."
10And they say to her, `Surely with thee we go back to thy people.`
11 Dywedodd Naomi, "Ewch adref, fy merched. Pam y dewch gyda mi? A oes gennyf fi ragor o feibion yn fy nghroth, iddynt ddod yn wu375?r i chwi?
11And Naomi saith, `Turn back, my daughters; why do ye go with me? are there yet to me sons in my bowels that they have been to you for husbands?
12 Ewch yn �l, fy merched, oherwydd yr wyf fi'n rhy hen i gael gu373?r. Pe bawn i'n dweud bod gennyf obaith cael gu373?r heno, ac yna geni plant,
12Turn back, my daughters, go, for I am too aged to be to a husband; though I had said, There is for me hope, also, I have been to-night to a husband, and also I have borne sons:
13 a fyddech chwi'n disgwyl nes iddynt dyfu? A fyddech yn ymgadw rhag priodi? Na, fy merched; y mae'n llawer chwerwach i mi nag i chwi am fod llaw yr ARGLWYDD yn f'erbyn i."
13for them do ye wait till that they grow up? for them do ye shut yourselves up, not to be to a husband? nay, my daughters, for more bitter to me than to you, for the hand of Jehovah hath gone out against me.`
14 Wylodd y ddwy yn uchel eto; yna ffarweliodd Orpa �'i mam-yng-nghyfraith, ond glynodd Ruth wrthi.
14And they lift up their voice, and weep again, and Orpah kisseth her mother-in-law, and Ruth hath cleaved to her.
15 A dywedodd Naomi, "Edrych, y mae dy chwaer-yng-nghyfraith wedi mynd yn �l at ei phobl a'i duw; dychwel dithau ar ei h�l."
15And she saith, `Lo, thy sister-in-law hath turned back unto her people, and unto her god, turn thou back after thy sister-in-law.`
16 Ond meddai Ruth, "Paid �'m hannog i'th adael, na throi'n �l oddi wrthyt, oherwydd i ble bynnag yr ei di, fe af finnau; ac ym mhle bynnag y byddi di'n aros, fe arhosaf finnau; dy bobl di fydd fy mhobl i, a'th Dduw di fy Nuw innau.
16And Ruth saith, `Urge me not to leave thee — to turn back from after thee; for whither thou goest I go, and where thou lodgest I lodge; thy people [is] my people, and thy God my God.
17 Lle y byddi di farw, y byddaf finnau farw ac yno y'm cleddir. Fel hyn y gwnelo'r ARGLWYDD i mi, a rhagor, os bydd unrhyw beth ond angau yn ein gwahanu ni."
17Where thou diest I die, and there I am buried; thus doth Jehovah to me, and thus doth He add — for death itself doth part between me and thee.`
18 Gwelodd Naomi ei bod yn benderfynol o fynd gyda hi, ac fe beidiodd �'i hannog rhagor.
18And she seeth that she is strengthening herself to go with her, and she ceaseth to speak unto her;
19 Aeth y ddwy ymlaen nes dod i Fethlehem; ac wedi iddynt gyrraedd, bu cyffro trwy'r holl dref o'u plegid, a'r merched yn gofyn, "Ai Naomi yw hon?"
19and they go both of them till their coming in to Beth-Lehem; and it cometh to pass at their coming in to Beth-Lehem, that all the city is moved at them, and they say, `Is this Naomi?`
20 Dywedodd hithau wrthynt, "Peidiwch �'m galw'n Naomi, galwch fi'n Mara; oherwydd bu'r Hollalluog yn chwerw iawn wrthyf.
20And she saith unto them, `Call me not Naomi; call me Mara, for the Almighty hath dealt very bitterly to me,
21 Yr oeddwn yn llawn wrth fynd allan, ond daeth yr ARGLWYDD � mi'n �l yn wag. Pam y galwch fi'n Naomi, a'r ARGLWYDD wedi tystio i'm herbyn, a'r Hollalluog wedi dod � drwg arnaf?"
21I went out full, and empty hath Jehovah brought me back, why do ye call me Naomi, and Jehovah hath testified against me, and the Almighty hath done evil to me?`
22 Fel hyn y dychwelodd Naomi o wlad Moab, a'i merch-yng-nghyfraith, Ruth y Foabes, gyda hi. Daethant i Fethlehem yn nechrau'r cynhaeaf haidd.
22And Naomi turneth back, and Ruth the Moabitess her daughter-in-law with her, who hath turned back from the fields of Moab, and they have come in to Beth-Lehem at the commencement of barley-harvest.