1 Apeliodd gwraig un o'r proffwydi at Eliseus a dweud, "Bu farw dy was, fy ngu373?r, ac yr oedd yn ddyn duwiol, fel y gwyddost; ac y mae'r echwynnwr wedi dod i gymryd fy nau blentyn yn gaethion iddo."
1Und eine Frau unter den Frauen der Prophetensöhne schrie zu Elisa und sprach: Dein Knecht, mein Mann, ist gestorben; aber du weißt, daß er, dein Knecht, den HERRN fürchtete. Nun kommt der Gläubiger und will sich meine beiden Söhne zu Knechten nehmen!
2 Dywedodd Eliseus wrthi, "Beth a gaf ei wneud i ti? Dywed wrthyf beth sydd gennyt yn dy du375?." Atebodd hithau, "Nid oes gan dy lawforwyn ddim yn y tu375? ond ystenaid o olew."
2Elisa sprach zu ihr: Was soll ich für dich tun? Sage mir, was hast du im Hause? Sie sprach: Deine Magd hat nichts im Hause als einen Krug mit Öl!
3 Dywedodd Eliseus, "Dos a benthyg llestri gan dy holl gymdogion yn y stryd; paid � bod yn brin o lestri gweigion.
3Er sprach: Gehe hin und erbitte dir draußen Gefäße von allen deinen Nachbarinnen, leere Gefäße, und derselben nicht wenige;
4 Yna dos i mewn a chau'r drws arnat ti a'th feibion, a thywallt yr olew i'r holl lestri hynny, a gosod pob un llawn o'r neilltu."
4und gehe hinein und schließe die Tür hinter dir und deinen Söhnen zu und gieße in alle diese Gefäße; und was voll ist, trage weg!
5 Aeth oddi wrtho a chau'r drws arni hi a'i dau fab; ac fel yr oedd hi'n tywallt, yr oeddent hwythau'n dod �'r llestri ati.
5Sie ging von ihm und schloß die Tür hinter sich und ihren Söhnen zu; die brachten ihr die Gefäße, und sie goß ein.
6 Pan oedd wedi llenwi'r llestri, meddai hi wrth ei mab, "Tyrd � llestr arall imi," a dywedodd yntau, "Nid oes yr un llestr arall." Yna peidiodd yr olew.
6Und als die Gefäße voll waren, sprach sie zu ihrem Sohn: Reiche mir noch ein Gefäß her! Er sprach zu ihr: Es ist kein Gefäß mehr hier! Da stockte das Öl.
7 Pan ddaeth a dweud yr hanes wrth u373?r Duw, dywedodd ef, "Dos, gwerth yr olew a th�l dy ddyled, a chei di a'th feibion fyw ar y gweddill."
7Und sie ging hin und sagte es dem Manne Gottes. Er sprach: Gehe hin, verkaufe das Öl und bezahle deine Schuld; du aber und deine Söhne möget von dem Übrigen leben!
8 Rhyw ddiwrnod aeth Eliseus heibio i Sunem, lle'r oedd gwraig fonheddig; a bu hi'n daer arno i gymryd bwyd yno. Felly bob tro y byddai'n dod heibio, byddai'n troi i mewn yno i fwyta.
8Und es begab sich eines Tages, daß Elisa nach Sunem ging. Dort wohnte eine vornehme Frau, die nötigte ihn, bei ihr zu essen. Sooft er nun daselbst durchzog, kehrte er dort ein, um zu essen.
9 Dywedodd y wraig wrth ei gu373?r, "Rwy'n gwybod mai gu373?r sanctaidd Duw yw hwn sy'n dod heibio i ni o hyd.
9Und sie sprach zu ihrem Mann: Siehe doch, ich merke, daß dies ein heiliger Mann Gottes ist, der stets bei uns vorbeikommt.
10 Rwyf am inni wneud llofft fechan ar y mur, a gosod yno wely a bwrdd a chadair a chanhwyllbren, iddo gael troi i mewn yno pan ddaw atom."
10Laß uns doch eine kleine Dachstube herrichten und Bett, Tisch, Stuhl und Leuchter hineinstellen, damit, wenn er zu uns kommt, er sich dahin verfüge!
11 Un diwrnod pan ddaeth yno a mynd i mewn i'r llofft i orwedd,
11Es begab sich nun eines Tages, daß er hineinkam und sich in die Dachstube verfügte und darin schlief.
12 dywedodd wrth ei was Gehasi, "Galw'r Sunamees." Wedi iddo'i galw ac iddi hithau ddod ato,
12Dann sprach er zu seinem Burschen Gehasi: Rufe diese Sunamitin! Da rief er sie, und sie trat vor ihn hin.
13 dywedodd Eliseus wrtho, "Dywed wrthi, 'Dyma ti wedi mynd i'r holl drafferth yma er ein mwyn; beth sydd i'w wneud drosot ti? A oes eisiau dweud gair drosot wrth y brenin neu wrth bennaeth y fyddin?'" Ond dywedodd hi: "Ymysg fy nhylwyth yr wyf fi'n byw."
13Und er sprach zu ihm: Sage ihr doch: Siehe, du hast unsertwegen so viel Sorge gehabt; was kann ich für dich tun? Hast du etwas, weswegen ich mit dem König oder mit dem Feldhauptmann für dich reden sollte? Sie sprach: Ich wohne ja mitten unter meinem Volk!
14 Pan ofynnodd Eliseus, "Beth sydd i'w wneud drosti?" atebodd Gehasi, "Wel, nid oes ganddi fab, ac y mae ei gu373?r yn hen."
14Er sprach: Was könnte man für sie tun? Gehasi sprach: Ach, sie hat keinen Sohn, und ihr Mann ist alt!
15 Dywedodd, "Galw hi." Wedi iddo ei galw, a hithau'n sefyll yn y drws,
15Da sagte er: Rufe sie! Und als er sie rief, trat sie unter die Tür.
16 dywedodd wrthi, "Yr adeg hon yn nhymor y gwanwyn byddi'n cofleidio mab." Atebodd hithau, "Na, syr, paid � dweud celwydd wrth dy lawforwyn a thithau'n u373?r Duw."
16Und er sprach: Um diese bestimmte Zeit übers Jahr wirst du einen Sohn herzen! Sie sprach: Ach nein, mein Herr, du Mann Gottes, spotte deiner Magd nicht!
17 Ond beichiogodd y wraig ac ymddu373?yn mab yr adeg honno yn nhymor y gwanwyn, fel y dywedodd Eliseus wrthi.
17Aber das Weib empfing und gebar einen Sohn um dieselbe Zeit, im nächsten Jahre, wie Elisa ihr verheißen hatte.
18 Wedi i'r bachgen dyfu, aeth allan ryw ddiwrnod at ei dad i blith y medelwyr,
18Als aber der Knabe heranwuchs, begab es sich eines Tages, daß er zu seinem Vater, zu den Schnittern hinausging.
19 a gwaeddodd ar ei dad, "Fy mhen, fy mhen!" Dywedodd yntau wrth y gwas, "Dos ag ef at ei fam."
19Da sprach er zu seinem Vater: O mein Kopf, mein Kopf! Jener befahl einem Knecht: Führe ihn zu seiner Mutter!
20 Cododd hwnnw ef a mynd ag ef at ei fam; bu'n eistedd ar ei glin hyd hanner dydd, ac yna bu farw.
20Der nahm ihn und brachte ihn zu seiner Mutter. Und er saß auf ihrem Schoße bis zum Mittag, dann starb er.
21 Cymerodd ef i fyny, a'i roi i orwedd ar wely gu373?r Duw; yna aeth allan, a chau'r drws.
21Da ging sie hinauf und legte ihn auf das Bett des Mannes Gottes, schloß hinter ihm zu und ging hinaus,
22 Wedyn galwodd ei gu373?r a dweud, "Anfon un o'r gweision ac un o'r asennod ataf, fel y gallaf frysio at u373?r Duw ac yn �l."
22rief ihren Mann und sprach: Sende mir doch einen von den Knechten und eine Eselin, ich will eilends zu dem Manne Gottes gehen, aber bald wiederkommen!
23 Dywedodd ef, "Pam yr ei di ato heddiw? Nid yw'n newydd-loer nac yn saboth." "Mae popeth yn iawn," meddai hithau.
23Er sprach: Warum gehst du heute zu ihm? Es ist doch weder Neumond noch Sabbat! Sie sprach: Lebe wohl!
24 Cyfrwyodd yr asen a dywedodd wrth ei gwas, "Gyr ymlaen, paid ag arafu er fy mwyn i, os na ddywedaf wrthyt."
24Und sie sattelte die Eselin und sprach zu ihrem Knechte: Treibe das Tier beständig an und mache keinen Aufenthalt, es sei denn, daß ich es sage!
25 Aeth ar ei thaith, a dod at u373?r Duw ym Mynydd Carmel; a phan welodd gu373?r Duw hi'n dod, dywedodd wrth ei was Gehasi, "Dacw'r Sunamees fan draw;
25So ging sie denn und kam zu dem Manne Gottes auf den Berg Karmel. Als aber der Mann Gottes sie aus einiger Entfernung sah, sprach er zu seinem Diener Gehasi: Sieh dort die Sunamitin!
26 rhed yn awr i'w chyfarfod a gofyn iddi, 'A yw popeth yn iawn gyda thi, gyda'th u373?r, gyda'th blentyn?'" Dywedodd hi, "Ydyw, yn iawn."
26Nun laufe ihr doch entgegen und sprich zu ihr: Geht es dir wohl? Geht es deinem Manne wohl? Sie sprach: Jawohl!
27 Ond pan ddaeth at u373?r Duw i'r mynydd, ymaflodd yn ei draed, a phan ddaeth Gehasi i'w gwthio draw, dywedodd gu373?r Duw, "Gad iddi, oherwydd y mae mewn loes mawr, ac y mae'r ARGLWYDD wedi ei gelu oddi wrthyf a heb ei fynegi imi."
27Als sie aber zu dem Manne Gottes kam, umfaßte sie seine Füße; da machte sich Gehasi herzu, um sie wegzustoßen. Aber der Mann Gottes sprach: Laß sie, denn ihre Seele ist betrübt, und der HERR hat es mir verborgen und nicht kundgetan!
28 A dywedodd hi, "A ofynnais i am fab oddi wrth f'arglwydd? Oni ddywedais, 'Paid �'m twyllo'? "
28Sie sprach: Habe ich denn von meinem Herrn einen Sohn erbeten? Sagte ich nicht, du solltest meiner nicht spotten?
29 Yna dywedodd Eliseus wrth Gehasi, "Clyma dy wisg am dy ganol, cymer fy ffon, a dos; os gweli rywun, paid �'i gyfarch, ac os bydd rhywun yn dy gyfarch di, paid ag aros i ateb. Rho fy ffon ar wyneb y bachgen."
29Er sprach zu Gehasi: Gürte deine Lenden und nimm einen Stab in deine Hand und gehe hin! Wenn dir jemand begegnet, so grüße ihn nicht, und grüßt dich jemand, so antworte ihm nicht, und lege meinen Stab auf des Knaben Angesicht!
30 Ond dywedodd mam y bachgen, "Cyn wired � bod yr ARGLWYDD yn fyw, a thithau, nid wyf fi am d'adael." Cododd yntau a mynd yn �l gyda hi.
30Aber die Mutter des Knaben sprach: So wahr der HERR lebt, und so wahr deine Seele lebt, ich lasse nicht von dir! Da machte er sich auf und folgte ihr.
31 Yr oedd Gehasi wedi mynd o'u blaen, a rhoi'r ffon ar wyneb y bachgen, ond ni ddaeth na su373?n na chyffro. Felly aeth yn �l i gyfarfod Eliseus a dweud wrtho, "Ni ddeffr�dd y bachgen."
31Gehasi aber ging vor ihnen hin und legte dem Knaben den Stab auf das Angesicht; aber da war keine Stimme noch Aufmerken. Und er kehrte um, ihm entgegen, und zeigte es ihm an und sprach: Der Knabe ist nicht aufgewacht!
32 Aeth Eliseus i mewn i'r tu375?, a dyna lle'r oedd y bachgen yn farw, ac wedi ei roi i orwedd ar ei wely ef.
32Als nun Elisa in das Haus kam, siehe, da lag der Knabe tot auf seinem Bett.
33 Caeodd Eliseus y drws arnynt ill dau, a gwedd�o ar yr ARGLWYDD.
33Und er ging hinein und schloß die Tür hinter ihnen beiden zu und betete zu dem HERRN.
34 Yna aeth at y plentyn a gorwedd drosto, a rhoi ei geg ar ei geg, a'i lygaid ar ei lygaid, a'i ddwylo ar ei ddwylo, ac ymestyn drosto nes i gnawd y plentyn gynhesu.
34Dann stieg er hinauf und legte sich auf das Kind und legte seinen Mund auf des Kindes Mund und seine Augen auf desselben Augen und seine Hände auf desselben Hände und breitete sich also über dasselbe, daß des Kindes Leib warm wurde.
35 Yna cododd a cherdded unwaith yn �l ac ymlaen yn y tu375?, cyn mynd yn �l ac ymestyn arno. Tisiodd y bachgen seithwaith, ac agor ei lygaid.
35Darnach stand er auf und ging im Hause einmal hierhin, einmal dorthin, stieg dann wieder hinauf und breitete sich über ihn. Da nieste der Knabe siebenmal; darnach tat der Knabe die Augen auf.
36 Yna galwodd Eliseus ar Gehasi a dweud, "Galw'r Sunamees."
36Und er rief Gehasi und sprach: Rufe die Sunamitin! Da rief er sie, und als sie zu ihm hereinkam, sprach er: Da nimm deinen Sohn!
37 Wedi iddo'i galw, ac iddi hithau ddod, dywedodd, "Cymer dy fab." Syrthiodd hi wrth ei draed a moesymgrymu i'r llawr cyn cymryd ei mab a mynd allan.
37Da kam sie und fiel zu seinen Füßen und bückte sich zur Erde und nahm ihren Sohn und ging hinaus.
38 Dychwelodd Eliseus i Gilgal pan oedd newyn yn y wlad. Yr oedd nifer o broffwydi dan ei ofal, a dywedodd wrth ei was, "Gosod y crochan mawr ar y t�n a berwa gawl i'r proffwydi."
38Elisa aber kam wieder nach Gilgal. Und es war eine Hungersnot im Lande. Und die Prophetensöhne saßen vor ihm, und er sprach zu seinem Burschen: Setze den großen Topf auf und koche ein Gemüse für die Prophetensöhne!
39 Yr oedd un ohonynt wedi mynd allan i'r maes i gasglu llysiau, a chafodd winwydden wyllt, a chasglodd goflaid llawn o rawn gwylltion oddi arni, heb wybod beth oeddent, a dod a'u bwrw i'r crochan cawl.
39Da ging einer aufs Feld hinaus, um Kräuter zu suchen, und er fand wilde Gurken und las davon sein Kleid voll wilde Gurken; und als er heimkam, zerschnitt er sie in den Gemüsetopf; denn sie kannten sie nicht.
40 Tywalltwyd y cawl i'r proffwydi ei fwyta, a chyn gynted ag iddynt brofi o'r cawl, yr oeddent yn gweiddi ac yn dweud, "O u373?r Duw, y mae angau yn y crochan." Ac ni allent ei fwyta.
40Als man es aber zum Essen vor die Männer ausschüttete und sie von dem Gemüse aßen, schrieen sie und sprachen: Der Tod ist im Topf, Mann Gottes! Und sie konnten es nicht essen.
41 Dywedodd yntau, "Dewch � blawd." Ac wedi iddo'i daflu i'r crochan, dywedodd, "Rhannwch i'r dynion, iddynt fwyta." Ac nid oedd dim niweidiol yn y crochan.
41Er aber sprach: Gebt Mehl! Und er warf es in den Topf und sprach: Schütte es aus für die Leute, daß sie essen! Da war nichts Böses mehr im Topf.
42 Daeth gu373?r o Baal-salisa � bara blaenffrwyth i u373?r Duw, yn cynnwys ugain torth haidd a thywysennau o u375?d newydd.
42Aber ein Mann von Baal-Schalischa kam und brachte dem Manne Gottes Erstlingsbrote, zwanzig Gerstenbrote und zerriebene Körner in seinem Sack. Er aber sprach: Gib es dem Volk, daß sie essen!
43 Dywedodd, "Rhowch hwy i'r dynion i'w bwyta." Ond dywedodd ei wasanaethwr, "Sut y gallaf rannu hyn rhwng cant o ddynion?" Ond atebodd, "Rho hwy i'r dynion i'w bwyta, oherwydd fel hyn y dywed yr ARGLWYDD: Bydd bwyta a gadael gweddill."
43Sein Diener sprach: Wie kann ich das hundert Männern vorsetzen? Er aber sprach: Gib es dem Volk, daß sie essen! Denn also spricht der HERR: Man wird essen, und es wird übrigbleiben!
44 A gosododd y torthau o'u blaen, a chawsant fwyta a gadael gweddill, yn �l gair yr ARGLWYDD.
44Und er legte es ihnen vor, und sie aßen; und es blieb noch übrig, nach dem Worte des HERRN.