1 Yn gymaint � bod llawer wedi ymgymryd ag ysgrifennu hanes y pethau a gyflawnwyd yn ein plith,
1HABIENDO muchos tentado á poner en orden la historia de las cosas que entre nosotros han sido ciertísimas,
2 fel y traddodwyd hwy inni gan y rhai a fu o'r dechreuad yn llygad-dystion ac yn weision y gair,
2Como nos lo enseñaron los que desde el principio lo vieron por sus ojos, y fueron ministros de la palabra;
3 penderfynais innau, gan fy mod wedi ymchwilio yn fanwl i bopeth o'r dechreuad, eu hysgrifennu i ti yn eu trefn, ardderchocaf Theoffilus,
3Me ha parecido también á mí, después de haber entendido todas las cosas desde el principio con diligencia, escribírtelas por orden, oh muy buen Teófilo,
4 er mwyn iti gael sicrwydd am y wybodaeth a dderbyniaist.
4Para que conozcas la verdad de las cosas en las cuales has sido enseñado.
5 Yn nyddiau Herod, brenin Jwdea, yr oedd offeiriad o adran Abeia, o'r enw Sachareias, a chanddo wraig o blith merched Aaron; ei henw hi oedd Elisabeth.
5HUBO en los días de Herodes, rey de Judea, un sacerdote llamado Zacarías, de la suerte de Abías; y su mujer, de las hijas de Aarón, llamada Elisabet.
6 Yr oeddent ill dau yn gyfiawn gerbron Duw, yn ymddwyn yn ddi-fai yn �l holl orchmynion ac ordeiniadau'r Arglwydd.
6Y eran ambos justos delante de Dios, andando sin reprensión en todos los mandamientos y estatutos del Señor.
7 Nid oedd ganddynt blant, oherwydd yr oedd Elisabeth yn ddiffrwyth, ac yr oeddent ill dau wedi cyrraedd oedran mawr.
7Y no tenían hijo, porque Elisabet era estéril, y ambos eran avanzados en días.
8 Ond pan oedd Sachareias a'i adran, yn eu tro, yn gweinyddu fel offeiriaid gerbron Duw,
8Y aconteció que ejerciendo Zacarías el sacerdocio delante de Dios por el orden de su vez,
9 yn �l arferiad y swydd, daeth i'w ran fynd i mewn i gysegr yr Arglwydd ac offrymu'r arogldarth;
9Conforme á la costumbre del sacerdocio, salió en suerte á poner el incienso, entrando en el templo del Señor.
10 ac ar awr yr offrymu yr oedd holl dyrfa'r bobl y tu allan yn gwedd�o.
10Y toda la multitud del pueblo estaba fuera orando á la hora del incienso.
11 A dyma angel yr Arglwydd yn ymddangos iddo, yn sefyll ar yr ochr dde i allor yr arogldarth;
11Y se le apareció el ángel del Señor puesto en pie á la derecha del altar del incienso.
12 a phan welodd Sachareias ef, fe'i cythryblwyd a daeth ofn arno.
12Y se turbó Zacarías viéndo le, y cayó temor sobre él.
13 Ond dywedodd yr angel wrtho, "Paid ag ofni, Sachareias, oherwydd y mae dy ddeisyfiad wedi ei wrando; bydd dy wraig Elisabeth yn esgor ar fab i ti, a gelwi ef Ioan.
13Mas el ángel le dijo: Zacarías, no temas; porque tu oración ha sido oída, y tu mujer Elisabet te parirá un hijo, y llamarás su nombre Juan.
14 Fe gei lawenydd a gorfoledd, a bydd llawer yn llawenychu o achos ei enedigaeth ef;
14Y tendrás gozo y alegría, y muchos se gozarán de su nacimiento.
15 oherwydd mawr fydd ef gerbron yr Arglwydd, ac nid yf win na diod gadarn byth; llenwir ef �'r Ysbryd Gl�n, ie, yng nghroth ei fam,
15Porque será grande delante de Dios, y no beberá vino ni sidra; y será lleno del Espíritu Santo, aun desde el seno de su madre.
16 ac fe dry lawer o bobl Israel yn �l at yr Arglwydd eu Duw.
16Y á muchos de los hijos de Israel convertirá al Señor Dios de ellos.
17 Bydd yn cerdded o flaen yr Arglwydd yn ysbryd a nerth Elias, i droi calonnau rhieni at eu plant, ac i droi'r anufudd i feddylfryd y cyfiawn, er mwyn darparu i'r Arglwydd bobl wedi eu paratoi."
17Porque él irá delante de él con el espíritu y virtud de Elías, para convertir los corazones de los padres á los hijos, y los rebeldes á la prudencia de los justos, para aparejar al Señor un pueblo apercibido.
18 Meddai Sachareias wrth yr angel, "Sut y caf sicrwydd o hyn? Oherwydd yr wyf fi yn hen, a'm gwraig wedi cyrraedd oedran mawr."
18Y dijo Zacarías al ángel: ¿En qué conoceré esto? porque yo soy viejo, y mi mujer avanzada en días.
19 Atebodd yr angel ef, "Myfi yw Gabriel, sydd yn sefyll gerbron Duw, ac anfonwyd fi i lefaru wrthyt ac i gyhoeddi iti y newydd da hwn;
19Y respondiendo el ángel le dijo: Yo soy Gabriel, que estoy delante de Dios; y soy enviado á hablarte, y á darte estas buenas nuevas.
20 ac wele, byddi'n fud a heb allu llefaru hyd y dydd y digwydd hyn, am iti beidio � chredu fy ngeiriau, geiriau a gyflawnir yn eu hamser priodol."
20Y he aquí estarás mudo y no podrás hablar, hasta el día que esto sea hecho, por cuanto no creíste á mis palabras, las cuales se cumplirán á su tiempo.
21 Yr oedd y bobl yn disgwyl am Sachareias, ac yn synnu ei fod yn oedi yn y cysegr.
21Y el pueblo estaba esperando á Zacarías, y se maravillaban de que él se detuviese en el templo.
22 A phan ddaeth allan, ni allai lefaru wrthynt, a deallasant iddo gael gweledigaeth yn y cysegr; yr oedd yntau yn amneidio arnynt ac yn parhau yn fud.
22Y saliendo, no les podía hablar: y entendieron que había visto visión en el templo: y él les hablaba por señas, y quedó mudo.
23 Pan ddaeth dyddiau ei wasanaeth i ben, dychwelodd adref.
23Y fué, que cumplidos los días de su oficio, se vino á su casa.
24 Ond wedi'r dyddiau hynny beichiogodd Elisabeth ei wraig; ac fe'i cuddiodd ei hun am bum mis, gan ddweud,
24Y después de aquellos días concibió su mujer Elisabet, y se encubrió por cinco meses, diciendo:
25 "Fel hyn y gwnaeth yr Arglwydd i mi yn y dyddiau yr edrychodd arnaf i dynnu ymaith fy ngwarth yng ngolwg y cyhoedd."
25Porque el Señor me ha hecho así en los días en que miró para quitar mi afrenta entre los hombres.
26 Yn y chweched mis anfonwyd yr angel Gabriel gan Dduw i dref yng Ngalilea o'r enw Nasareth,
26Y al sexto mes, el ángel Gabriel fué enviado de Dios á una ciudad de Galilea, llamada Nazaret,
27 at wyryf oedd wedi ei dywedd�o i u373?r o'r enw Joseff, o du375? Dafydd; Mair oedd enw'r wyryf.
27A una virgen desposada con un varón que se llamaba José, de la casa de David: y el nombre de la virgen era María.
28 Aeth yr angel ati a dweud, "Henffych well, tydi, yr un y rhoddodd Duw ei ffafr iddi! Y mae'r Arglwydd gyda thi."
28Y entrando el ángel á donde estaba, dijo, Salve, muy favorecida! el Señor es contigo: bendita tú entre las mujeres.
29 Ond cythryblwyd hi drwyddi gan ei eiriau, a cheisiodd ddirnad pa fath gyfarchiad a allai hwn fod.
29Mas ella, cuando le vió, se turbó de sus palabras, y pensaba qué salutación fuese ésta.
30 Meddai'r angel wrthi, "Paid ag ofni, Mair, oherwydd cefaist ffafr gyda Duw;
30Entonces el ángel le dijo: María, no temas, porque has hallado gracia cerca de Dios.
31 ac wele, byddi'n beichiogi yn dy groth ac yn esgor ar fab, a gelwi ef Iesu.
31Y he aquí, concebirás en tu seno, y parirás un hijo, y llamarás su nombre JESUS.
32 Bydd hwn yn fawr, a Mab y Goruchaf y gelwir ef; rhydd yr Arglwydd Dduw iddo orsedd Dafydd ei dad,
32Este será grande, y será llamado Hijo del Altísimo: y le dará el Señor Dios el trono de David su padre:
33 ac fe deyrnasa ar du375? Jacob am byth, ac ar ei deyrnas ni bydd diwedd."
33Y reinará en la casa de Jacob por siempre; y de su reino no habrá fin.
34 Meddai Mair wrth yr angel, "Sut y digwydd hyn, gan nad wyf yn cael cyfathrach � gu373?r?"
34Entonces María dijo al ángel: ¿Cómo será esto? porque no conozco varón.
35 Atebodd yr angel hi, "Daw'r Ysbryd Gl�n arnat, a bydd nerth y Goruchaf yn dy gysgodi; am hynny, gelwir y plentyn a genhedlir yn sanctaidd, Mab Duw.
35Y respondiendo el ángel le dijo: El Espíritu Santo vendrá sobre ti, y la virtud del Altísimo te hará sombra; por lo cual también lo Santo que nacerá, será llamado Hijo de Dios.
36 Ac wele, y mae Elisabeth dy berthynas hithau wedi beichiogi ar fab yn ei henaint, a dyma'r chweched mis i'r hon a elwir yn ddiffrwyth;
36Y he aquí, Elisabet tu parienta, también ella ha concebido hijo en su vejez; y este es el sexto mes á ella que es llamada la estéril:
37 oherwydd ni bydd dim yn amhosibl gyda Duw."
37Porque ninguna cosa es imposible para Dios.
38 Dywedodd Mair, "Dyma lawforwyn yr Arglwydd; bydded i mi yn �l dy air di." Ac aeth yr angel i ffwrdd oddi wrthi.
38Entonces María dijo: He aquí la sierva del Señor; hágase á mí conforme á tu palabra. Y el ángel partió de ella.
39 Ar hynny cychwynnodd Mair ac aeth ar frys i'r mynydd-dir, i un o drefi Jwda;
39En aquellos días levantándose María, fué á la montaña con priesa, á una ciudad de Judá;
40 aeth i du375? Sachareias a chyfarch Elisabeth.
40Y entró en casa de Zacarías, y saludó á Elisabet.
41 Pan glywodd hi gyfarchiad Mair, llamodd y plentyn yn ei chroth a llanwyd Elisabeth �'r Ysbryd Gl�n;
41Y aconteció, que como oyó Elisabet la salutación de María, la criatura saltó en su vientre; y Elisabet fué llena del Espíritu Santo,
42 a llefodd � llais uchel, "Bendigedig wyt ti ymhlith gwragedd, a bendigedig yw ffrwyth dy groth.
42Y exclamó á gran voz, y dijo. Bendita tú entre las mujeres, y bendito el fruto de tu vientre.
43 Sut y daeth i'm rhan i fod mam fy Arglwydd yn dod ataf?
43¿Y de dónde esto á mí, que la madre de mi Señor venga á mí?
44 Pan glywais dy lais yn fy nghyfarch, dyma'r plentyn yn fy nghroth yn llamu o orfoledd.
44Porque he aquí, como llegó la voz de tu salutación á mis oídos, la criatura saltó de alegría en mi vientre.
45 Gwyn ei byd yr hon a gredodd y cyflawnid yr hyn a lefarwyd wrthi gan yr Arglwydd."
45Y bienaventurada la que creyó, porque se cumplirán las cosas que le fueron dichas de parte del Señor.
46 Ac meddai Mair: "Y mae fy enaid yn mawrygu yr Arglwydd,
46Entonces María dijo: engrandece mi alma al Señor;
47 a gorfoleddodd fy ysbryd yn Nuw, fy Ngwaredwr,
47Y mi espíritu se alegró en Dios mi Salvador,
48 am iddo ystyried distadledd ei lawforwyn. Oherwydd wele, o hyn allan fe'm gelwir yn wynfydedig gan yr holl genedlaethau,
48Porque ha mirado á la bajeza de su criada; Porque he aquí, desde ahora me dirán bienaventurada todas las generaciones.
49 oherwydd gwnaeth yr hwn sydd nerthol bethau mawr i mi, a sanctaidd yw ei enw ef;
49Porque me ha hecho grandes cosas el Poderoso; Y santo es su nombre.
50 y mae ei drugaredd o genhedlaeth i genhedlaeth i'r rhai sydd yn ei ofni ef.
50Y su misericordia de generación á generación A los que le temen.
51 Gwnaeth rymuster �'i fraich, gwasgarodd y rhai balch eu calon;
51Hizo valentía con su brazo: Esparció los soberbios del pensamiento de su corazón.
52 tynnodd dywysogion oddi ar eu gorseddau, a dyrchafodd y rhai distadl;
52Quitó los poderosos de los tronos, Y levantó á los humildes.
53 llwythodd y newynog � rhoddion, ac anfonodd y cyfoethogion ymaith yn waglaw.
53A los hambrientos hinchió de bienes; Y á los ricos envió vacíos.
54 Cynorthwyodd ef Israel ei was, gan ddwyn i'w gof ei drugaredd �
54Recibió á Israel su siervo, Acordandose de la misericordia.
55 fel y llefarodd wrth ein hynafiaid � ei drugaredd wrth Abraham a'i had yn dragywydd."
55Como habló á nuestros padres A Abraham y á su simiente para siempre.
56 Ac arhosodd Mair gyda hi tua thri mis, ac yna dychwelodd adref.
56Y se quedó María con ella como tres meses: después se volvió á su casa.
57 Am Elisabeth, cyflawnwyd yr amser iddi esgor, a ganwyd iddi fab.
57Y á Elisabet se le cumplió el tiempo de parir, y parió un hijo.
58 Clywodd ei chymdogion a'i pherthnasau am drugaredd fawr yr Arglwydd iddi, ac yr oeddent yn llawenychu gyda hi.
58Y oyeron los vecinos y los parientes que Dios había hecho con ella grande misericordia, y se alegraron con ella.
59 A'r wythfed dydd daethant i enwaedu ar y plentyn, ac yr oeddent am ei enwi ar �l ei dad, Sachareias.
59Y aconteció, que al octavo día vinieron para circuncidar al niño; y le llamaban del nombre de su padre, Zacarías.
60 Ond atebodd ei fam, "Nage, Ioan yw ei enw i fod."
60Y respondiendo su madre, dijo: No; sino Juan será llamado.
61 Meddent wrthi, "Nid oes neb o'th deulu �'r enw hwnnw arno."
61Y le dijeron: ¿Por qué? nadie hay en tu parentela que se llame de este nombre.
62 Yna gofynasant drwy arwyddion i'w dad sut y dymunai ef ei enwi.
62Y hablaron por señas á su padre, cómo le quería llamar.
63 Galwodd yntau am lechen fach ac ysgrifennodd, "Ioan yw ei enw." A synnodd pawb.
63Y demandando la tablilla, escribió, diciendo: Juan es su nombre. Y todos se maravillaron.
64 Ar unwaith rhyddhawyd ei enau a'i dafod, a dechreuodd lefaru a bendithio Duw.
64Y luego fué abierta su boca y su lengua, y habló bendiciendo á Dios.
65 Daeth ofn ar eu holl gymdogion, a bu trafod ar yr holl ddigwyddiadau hyn trwy fynydd-dir Jwdea i gyd;
65Y fué un temor sobre todos los vecinos de ellos; y en todas las montañas de Judea fueron divulgadas todas estas cosas.
66 a chadwyd hwy ar gof gan bawb a glywodd amdanynt. "Beth gan hynny fydd y plentyn hwn?" meddent. Ac yn wir yr oedd llaw'r Arglwydd gydag ef.
66Y todos los que las oían, las conservaban en su corazón, diciendo: ¿Quién será este niño? Y la mano del Señor estaba con él.
67 Llanwyd Sachareias ei dad ef �'r Ysbryd Gl�n, a phroffwydodd fel hyn:
67Y Zacarías su padre fué lleno de Espíritu Santo, y profetizó, diciendo:
68 "Bendigedig fyddo Arglwydd Dduw Israel am iddo ymweld �'i bobl a'u prynu i ryddid;
68Bendito el Señor Dios de Israel, Que ha visitado y hecho redención á su pueblo,
69 cododd waredigaeth gadarn i ni yn nhu375? Dafydd ei was �
69Y nos alzó un cuerno de salvación En la casa de David su siervo,
70 fel y llefarodd trwy enau ei broffwydi sanctaidd yn yr oesoedd a fu �
70Como habló por boca de sus santos profetas que fueron desde el principio:
71 gwaredigaeth rhag ein gelynion ac o afael pawb sydd yn ein cas�u;
71Salvación de nuestros enemigos, y de mano de todos los que nos aborrecieron;
72 fel hyn y cymerodd drugaredd ar ein hynafiaid, a chofio ei gyfamod sanctaidd,
72Para hacer misericordia con nuestros padres, Y acordándose de su santo pacto;
73 y llw a dyngodd wrth Abraham ein tad, y rhoddai inni
73Del juramento que juró á Abraham nuestro padre, Que nos había de dar,
74 gael ein hachub o afael gelynion, a'i addoli yn ddi-ofn
74Que sin temor librados de nuestros enemigos, Le serviríamos
75 mewn sancteiddrwydd a chyfiawnder ger ei fron ef holl ddyddiau ein bywyd.
75En santidad y en justicia delante de él, todos los días nuestros.
76 A thithau, fy mhlentyn, gelwir di yn broffwyd y Goruchaf, oherwydd byddi'n cerdded o flaen yr Arglwydd i baratoi ei lwybrau,
76Y tú, niño, profeta del Altísimo serás llamado; Porque irás ante la faz del Señor, para aparejar sus caminos;
77 i roi i'w bobl wybodaeth am waredigaeth trwy faddeuant eu pechodau.
77Dando conocimiento de salud á su pueblo, Para remisión de sus pecados,
78 Hyn yw trugaredd calon ein Duw � fe ddaw �'r wawrddydd oddi uchod i'n plith,
78Por las entrañas de misericordia de nuestro Dios, Con que nos visitó de lo alto el Oriente,
79 i lewyrchu ar y rhai sy'n eistedd yn nhywyllwch cysgod angau, a chyfeirio ein traed i ffordd tangnefedd."
79Para dar luz á los que habitan en tinieblas y en sombra de muerte; Para encaminar nuestros pies por camino de paz.
80 Yr oedd y plentyn yn tyfu ac yn cryfhau yn ei ysbryd; a bu yn yr anialwch hyd y dydd y dangoswyd ef i Israel.
80Y el niño crecía, y se fortalecía en espíritu: y estuvo en los desiertos hasta el día que se mostró á Israel.