¹But seeing the crowds, he went up into the mountain, and having sat down, his disciples came to him;

¹Ug sa ginatan-aw niya ang mga panon sa mga katawohan mitungas siya sa bukid, ug sa nakalingkod siya, mingduol kaniya ang iyang mga tinon-an.

²and, having opened his mouth, he taught them, saying,

²Ug sa pagbuka niya sa iyang baba, iyang gitudloan sila nga nagaingon:

³Blessed [are] the poor in spirit, for *theirs* is the kingdom of the heavens.

³Bulahan ang mga kabus sa espiritu, kay ila ang gingharian sa mga langit.

⁴Blessed they that mourn, for *they* shall be comforted.

⁴Bulahan ang mga nagmasulub-on, kay sila pagalipayon.

⁵Blessed the meek, for *they* shall inherit the earth.

⁵Bulahan ang mga maaghop, kay sila magapanunod sa yuta.

⁶Blessed they who hunger and thirst after righteousness, for *they* shall be filled.

⁶Bulahan ang mga gigutom ug giuhaw sa katarungan, kay sila pagabusgon.

⁷Blessed the merciful, for *they* shall find mercy.

⁷Bulahan ang mga maloloy-on, kay sila makadawat ug kalooy.

⁸Blessed the pure in heart, for *they* shall see God.

⁸Bulahan ang mga maputli ug kasingkasing, kay sila makakita sa Dios.

⁹Blessed the peace-makers, for *they* shall be called sons of God.

⁹Bulahan ang mga makigdaiton, kay sila paganganlan mga anak sa Dios.

¹⁰Blessed they who are persecuted on account of righteousness, for *theirs* is the kingdom of the heavens.

¹⁰Bulahan ang mga ginalutos tungod sa katarungan, kay ila ang gingharian sa langit.

¹¹Blessed are ye when they may reproach and persecute you, and say every wicked thing against you, lying, for my sake.

¹¹Bulahan kamo kong kamo pagapalabilabihan, ug pagalutoson, ug kong pagaingnon kamo sa lonlon kadautan ug pamakak batok kaninyo tungod kanako.

¹²Rejoice and exult, for your reward is great in the heavens; for thus have they persecuted the prophets who were before you.

¹²Managmaya ug managlipay kamo, kay ang inyong balus daku didto sa mga langit; kay sa ingon niini ginalutos nila ang mga manalagna nga mga nanghiuna kaninyo.

¹³*Ye* are the salt of the earth; but if the salt have become insipid, wherewith shall it be salted? It is no longer fit for anything but to be cast out and to be trodden under foot by men.

¹³Kamo mao ang asin sa yuta, apan kong ang asin motab-ang, unsa pa may iasin? Dili na magapulos, kondili igasalibay sa gawas, ug pagatumban sa mga tawo.

¹⁴*Ye* are the light of the world: a city situated on the top of a mountain cannot be hid.

¹⁴Kamo mao ang suga sa kalibutan. Ang lungsod nga nahamutang sa ibabaw sa usa ka bukid, dili masalipdan.

¹⁵Nor do [men] light a lamp and put it under the bushel, but upon the lamp-stand, and it shines for all who are in the house.

¹⁵Ang mga tawo magadagkut ug lamparahan, dili aron ibutang sa ilalum sa taksanan, kondili sa ibabaw sa tangkawan, ug kini magaiwag sa tanan nga anaa sa balay.

¹⁶Let your light thus shine before men, so that they may see your upright works, and glorify your Father who is in the heavens.

¹⁶Sa ingon niana, iiwag ninyo ang inyong suga sa atubangan sa mga tawo, aron hikit-an nila ang inyong mga buhat nga maayo, ug pagahimayaon nila ang inyong Amahan nga atua sa langit.

¹⁷Think not that I am come to make void the law or the prophets; I am not come to make void, but to fulfil.

¹⁷Dili kamo maghunahuna nga ako mianhi sa pagbungkag sa Kasugoan, kun sa mga Manalagna; wala ako moanhi sa pagbungkag, kondili aron sa pagtuman.

¹⁸For verily I say unto you, Until the heaven and the earth pass away, one iota or one tittle shall in no wise pass from the law till all come to pass.

¹⁸Kay sa pagkamatuod nagaingon ako kaninyo, nga hangtud nga mahanaw ang langit ug yuta, walay pagasayloan sa Kasugoan bisan usa ka kudlit, bisan usa ka tulpok hangtud nga ang tanan matuman sa hingpit.

¹⁹Whosoever then shall do away with one of these least commandments, and shall teach men so, shall be called least in the kingdom of the heavens; but whosoever shall practise and teach [them], *he* shall be called great in the kingdom of the heavens.

¹⁹Tungod niini bisan kinsa nga magalapas sa usa niining mga sugo nga labing diyutay, ug magatudlo sa mga tawo sa ingon, paganganlan nga labing diyutay sa gingharian sa langit; apan bisan kinsa ang magatuman ug magapanudlo kanila, kini paganganlan nga daku sa gingharian sa langit.

²⁰For I say unto you, that unless your righteousness surpass [that] of the scribes and Pharisees, ye shall in no wise enter into the kingdom of the heavens.

²⁰Kay nagaingon ako kaninyo, nga kong ang inyong pagkamatarung dili molabaw sa ila sa mga escriba ug mga Fariseo, dili gayud kamo makasulod sa gingharian sa langit.

²¹Ye have heard that it was said to the ancients, Thou shalt not kill; but whosoever shall kill shall be subject to the judgment.

²¹Hingdunggan ninyo nga ginaingon sa mga karaan: Dili ka magpatay; ug bisan kinsa nga magapatay, mahiagum sa paghukom.

²²But *I* say unto you, that every one that is lightly angry with his brother shall be subject to the judgment; but whosoever shall say to his brother, Raca, shall be subject to [be called before] the sanhedrim; but whosoever shall say, Fool, shall be subject to the penalty of the hell of fire.

²²Apan ako magaingon kaninyo, nga ang tanang magapanuyo sa iyang igsoon sa walay hinungdan mahiagum sa paghukom; ug bisan kinsang mag-ingon sa iyang igsoon: Kwanggol; mahiagum sa Sanhedrin; ug bisan kinsang mag-ingon, Buang ka, mahiagum sa infierno sa kalayo.

²³If therefore thou shouldest offer thy gift at the altar, and there shouldest remember that thy brother has something against thee,

²³Busa kong magdala ka sa imong halad sa halaran ug diha mahinumdum ikaw nga ang imong igsoon adunay diyutay nga butang batok kanimo,

²⁴leave there thy gift before the altar, and first go, be reconciled to thy brother, and then come and offer thy gift.

²⁴Biyai diha ang imong halad sa atubangan sa halaran, ug lumakaw ka, pagpakig-uli una sa imong igsoon, ug unya moduol ka ug ihalad ang imong halad.

²⁵Make friends with thine adverse party quickly, whilst thou art in the way with him; lest some time the adverse party deliver thee to the judge, and the judge deliver thee to the officer, and thou be cast into prison.

²⁵Magpakig-uyon ka gilayon sa imong kaaway samtang ginakuyog mo pa siya sa dalan; tingali kong igatugyan ikaw sa imong kaaway sa maghuhukom, ug ang maghuhukom magatugyan kanimo ngadto sa iyang sulogoon, ug igasulod ikaw sa bilanggoan.

²⁶Verily I say to thee, Thou shalt in no wise come out thence till thou hast paid the last farthing.

²⁶Sa pagkamatuod nagaingon ako kanimo, nga dili ka gayud makagula didto, hangtud nga imong mabayran ang katapusan nga diyut.

²⁷Ye have heard that it has been said, Thou shalt not commit adultery.

²⁷Hingdunggan ninyo nga ginaingon sa mga karaan: Dili ka manapaw.

²⁸But *I* say unto you, that every one who looks upon a woman to lust after her has already committed adultery with her in his heart.

²⁸Apan ako nagaingon kaninyo, nga tanan kadtong nagatan-aw sa usa ka babaye sa pagkaibog kaniya, nakapanapaw na kaniya sa iyang kasingkasing.

²⁹But if thy right eye be a snare to thee, pluck it out and cast it from thee: for it is profitable for thee that one of thy members perish, and not thy whole body be cast into hell.

²⁹Ug kong ang imong mata nga too mao ang kahigayonan sa imong pagpakasala, luska ug ipahilayo kanimo; kay maayo pa kanimo nga ang usa ka bahin sa imong lawas mawala, ug dili nga ang tibook mong lawas igahulog sa infierno.

³⁰And if thy right hand be a snare to thee, cut it off and cast it from thee: for it is profitable for thee that one of thy members perish, and not thy whole body be cast into hell.

³⁰Ug kong ang imong kamot nga too mao ang kahigayonan sa imong pagpakasala, putla ug ipahilayo kanimo; kay maayo pa kanimo nga usa ka bahin sa imong lawas mawagtang, ug dili ang tibook mong lawas igahulog sa infierno.

³¹It has been said too, Whosoever shall put away his wife, let him give her a letter of divorce.

³¹Giingon usab: Bisan kinsa ang magabiya sa iyang asawa, magahatag kaniya ug sulat sa pakigbulag.

³²But *I* say unto you, that whosoever shall put away his wife, except for cause of fornication, makes her commit adultery, and whosoever marries one that is put away commits adultery.

³²Apan ako nagaingon kaninyo, nga tanan kadtong magabiya sa iyang asawa, gawas kong maoy hinungdan ang pagpakighilawas, iyang ginapapanapaw siya, ug ang mangasawa sa usa ka biniyaan, nagapanapaw.

³³Again, ye have heard that it has been said to the ancients, Thou shalt not forswear thyself, but shalt render to the Lord what thou hast sworn.

³³Hingdunggan usab ninyo nga ginaingon sa mga karaan: Dili ka manumpa sa bakak, kondili pagatumanon mo sa Ginoo ang imong mga panumpa.

³⁴But *I* say unto you, Do not swear at all; neither by the heaven, because it is [the] throne of God;

³⁴Apan ako nagaingon kaninyo, nga sa bisan unsa nga pagkaagi dili gayud kamo manumpa; bisan tungod sa langit, kay mao ang lingkoranan sa Dios;

³⁵nor by the earth, because it is [the] footstool of his feet; nor by Jerusalem, because it is [the] city of the great King.

³⁵Bisan tungod sa yuta, kay mao ang tungtunganan sa iyang mga tiil; bisan tungod sa Jerusalem, kay mao ang lungsod sa daku nga Hari;

³⁶Neither shalt thou swear by thy head, because thou canst not make one hair white or black.

³⁶Bisan tungod sa imong ulo dili ka manumpa, kay dili ikaw arang makapaputi kun makapaitum sa bisan usa lamang ka buhok.

³⁷But let your word be Yea, yea; Nay, nay; but what is more than these is from evil.

³⁷Apan ang inyong pagsulti ingnon niini: Oo, oo; dili, dili; kay bisan unsa nga lapas na niini, iya na sa dautan.

³⁸Ye have heard that it has been said, Eye for eye and tooth for tooth.

³⁸Hingdunggan ninyo nga ginaingon sa mga karaan: Ang mata baslan ug mata, ug ang ngipon baslan ug ngipon;

³⁹But *I* say unto you, not to resist evil; but whoever shall strike thee on thy right cheek, turn to him also the other;

³⁹Apan ako nagaingon kaninyo, nga dili kamo magbatok sa dautan; kondili hinoon bisan kinsa nga mosagpa kanimo sa aping nga too, itaon usab kaniya ang pikas.

⁴⁰and to him that would go to law with thee and take thy body coat, leave him thy cloak also.

⁴⁰Ug kong kinsa ang buot makigburuka kanimo, ug magakuha kanimo sa imong bisti, ihatag usab kaniya ang imong kupo.

⁴¹And whoever will compel thee to go one mile, go with him two.

⁴¹Ug bisan kinsa ang magpugos kanimo sa pagpalakaw ug usa ka milla, ubani siya sa duha.

⁴²To him that asks of thee give, and from him that desires to borrow of thee turn not away.

⁴²Hatagi ang nagapangayo kanimo, ug ang buot maghulam kanimo ayaw pagtalikdi.

⁴³Ye have heard that it has been said, Thou shalt love thy neighbour and hate thine enemy.

⁴³Hingdunggan ninyo nga ginaingon: Higugmaon mo ang imong isigkatawo, ug pagadumtan mo ang imong kaaway.

⁴⁴But *I* say unto you, Love your enemies, [bless those who curse you,] do good to those who hate you, and pray for those who [insult you and] persecute you,

⁴⁴Apan ako nagaingon kaninyo: Higugmaon ninyo ang inyong mga kaaway, panalanginan ninyo ang naga-panghimaraut kaninyo, buhata ang maayo sa mga nagadumot kaninyo, ug pag-ampo kamo alang sa mga nagabuhat kaninyo sa dautan ug nagalutos kaninyo.

⁴⁵that ye may be [the] sons of your Father who is in [the] heavens; for he makes his sun rise on evil and good, and sends rain on just and unjust.

⁴⁵Aron mangahimo kamo nga mga anak sa inyong Amahan nga atua sa langit, kay ginapasubang niya ang iyang adlaw ibabaw sa mga dautan ug ibabaw sa mga maayo, nagapaulan siya sa mga matarung ug sa mga dili matarung.

⁴⁶For if ye should love those who love you, what reward have ye? Do not also the tax-gatherers the same?

⁴⁶Kay kong kamo mahigugma sa mga nahigugma kaninyo, unsa ang balus nga inyong pagadawaton? Wala ba magbuhat usab sa ingon niana ang mga maniningil sa buhis?

⁴⁷And if ye should salute your brethren only, what do ye extraordinary? Do not also the Gentiles the same?

⁴⁷Ug kong kamo magpangomusta sa inyong mga igsoon lamang, unsa ang ginabuhat ninyo nga labaw kay sa ginabuhat sa uban? Wala ba magabuhat sa ingon usab ang mga Gentil?

⁴⁸Be *ye* therefore perfect as your heavenly Father is perfect.

⁴⁸Busa mamahingpit kamo, ingon nga hingpit ang inyong Amahan nga langitnon.