¹And it came to pass as he was in a certain place praying, when he ceased, one of his disciples said to him, Lord, teach us to pray, even as John also taught his disciples.

¹ Yr oedd ef yn gwedd�o mewn rhyw fan, ac wedi iddo orffen dywedodd un o'i ddisgyblion wrtho, "Arglwydd, dysg i ni wedd�o, fel y dysgodd Ioan yntau i'w ddisgyblion ef."

²And he said to them, When ye pray, say, Father, thy name be hallowed; thy kingdom come;

² Ac meddai wrthynt, "Pan wedd�wch, dywedwch: 'Dad, sancteiddier dy enw; deled dy deyrnas;

³give us our needed bread for each day;

³ dyro inni o ddydd i ddydd ein bara beunyddiol;

⁴and remit us our sins, for we also remit to every one indebted to us; and lead us not into temptation.

⁴ a maddau inni ein pechodau, oherwydd yr ydym ninnau yn maddau i bob un sy'n troseddu yn ein herbyn; a phaid �'n dwyn i brawf.'"

⁵And he said to them, Who among you shall have a friend, and shall go to him at midnight and say to him, Friend, let me have three loaves,

⁵ Yna meddai wrthynt, "Pe bai un ohonoch yn mynd at gyfaill ganol nos ac yn dweud wrtho, 'Gyfaill, rho fenthyg tair torth imi,

⁶since a friend of mine on a journey is come to me, and I have nothing to set before him;

⁶ oherwydd y mae cyfaill imi wedi cyrraedd acw ar �l taith, ac nid oes gennyf ddim i'w osod o'i flaen';

⁷and he within answering should say, Do not disturb me; the door is already shut, and my children are with me in bed; I cannot rise up to give [it] thee?

⁷ a phe bai yntau yn ateb o'r tu mewn, 'Paid �'m blino; y mae'r drws erbyn hyn wedi ei folltio, a'm plant gyda mi yn y gwely; ni allaf godi i roi dim iti',

⁸-- I say to you, Although he will not get up and give [them] to him because he is his friend, because of his shamelessness, at any rate, he will rise and give him as many as he wants.

⁸ rwy'n dweud wrthych, hyd yn oed os gwrthyd ef godi a rhoi rhywbeth iddo o achos eu cyfeillgarwch, eto oherwydd ei daerni digywilydd fe fydd yn codi ac yn rhoi iddo gymaint ag sydd arno ei eisiau.

⁹And *I* say to you, Ask, and it shall be given to you; seek, and ye shall find; knock, and it shall be opened to you.

⁹ Ac yr wyf fi'n dweud wrthych: gofynnwch, ac fe roddir i chwi; ceisiwch, ac fe gewch; curwch, ac fe agorir i chwi.

¹⁰For every one that asks receives; and he that seeks finds; and to him that knocks it will be opened.

¹⁰ Oherwydd y mae pawb sy'n gofyn yn derbyn, a'r sawl sy'n ceisio yn cael, ac i'r un sy'n curo agorir y drws.

¹¹But of whom of you that is a father shall a son ask bread, and [the father] shall give him a stone? or also a fish, and instead of a fish shall give him a serpent?

¹¹ Os bydd mab un ohonoch yn gofyn i'w dad am bysgodyn, a rydd ef iddo sarff yn lle pysgodyn?

¹²or if also he shall ask an egg, shall give him a scorpion?

¹² Neu os bydd yn gofyn am wy, a rydd ef iddo ysgorpion?

¹³If therefore *ye*, being evil, know how to give good gifts to your children, how much rather shall the Father who is of heaven give [the] Holy Spirit to them that ask him?

¹³ Am hynny, os ydych chwi, sy'n ddrwg, yn medru rhoi rhoddion da i'ch plant, gymaint mwy y rhydd y Tad nefol yr Ysbryd Gl�n i'r rhai sy'n gofyn ganddo."

¹⁴And he was casting out a demon, and it was dumb; and it came to pass, the demon being gone out, the dumb [man] spoke. And the crowds wondered.

¹⁴ Yr oedd yn bwrw allan gythraul, a hwnnw'n un mud. Ac wedi i'r cythraul fynd allan, llefarodd y mudan. Synnodd y tyrfaoedd,

¹⁵But some from among them said, By Beelzebub the prince of the demons casts he out demons.

¹⁵ ond meddai rhai ohonynt, "Trwy Beelsebwl, pennaeth y cythreuliaid, y mae'n bwrw allan gythreuliaid."

¹⁶And others tempting [him] sought from him a sign out of heaven.

¹⁶ Yr oedd eraill am ei brofi, a gofynasant am arwydd ganddo o'r nef.

¹⁷But *he*, knowing their thoughts, said to them, Every kingdom divided against itself is brought to desolation: and a house set against a house falls;

¹⁷ Ond yr oedd ef yn deall eu meddyliau hwy, ac meddai wrthynt, "Caiff pob teyrnas a ymrannodd yn ei herbyn ei hun ei difrodi, a'r tai yn cwympo ar ben ei gilydd.

¹⁸and if also Satan is divided against himself, how shall his kingdom subsist? because ye say that I cast out demons by Beelzebub.

¹⁸ Ac os yw Satan yntau wedi ymrannu yn ei erbyn ei hun, sut y saif ei deyrnas? � gan eich bod chwi'n dweud mai trwy Beelsebwl yr wyf yn bwrw allan gythreuliaid.

¹⁹But if *I* by Beelzebub cast out demons, your sons -- by whom do they cast [them] out? For this reason *they* shall be your judges.

¹⁹ Ac os trwy Beelsebwl yr wyf fi'n bwrw allan gythreuliaid, trwy bwy y mae eich disgyblion chwi yn eu bwrw allan? Am hynny hwy fydd yn eich barnu.

²⁰But if by the finger of God I cast out demons, then the kingdom of God is come upon you.

²⁰ Ond os trwy fys Duw yr wyf fi'n bwrw allan gythreuliaid, yna y mae teyrnas Dduw wedi cyrraedd atoch.

²¹When the strong [man] armed keeps his own house, his goods are in peace;

²¹ Pan fydd dyn cryf yn ei arfwisg yn gwarchod ei blasty ei hun, bydd ei eiddo yn cael llonydd;

²²but when the stronger than he coming upon [him] overcomes him, he takes away his panoply in which he trusted, and he will divide the spoil [he has taken] from him.

²² ond pan fydd un cryfach nag ef yn ymosod arno ac yn ei drechu, bydd hwnnw'n cymryd yr arfwisg yr oedd ef wedi ymddiried ynddi, ac yn rhannu'r ysbail.

²³He that is not with me is against me, and he that gathers not with me scatters.

²³ Os nad yw rhywun gyda mi, yn fy erbyn i y mae, ac os nad yw'n casglu gyda mi, gwasgaru y mae.

²⁴When the unclean spirit has gone out of the man, he goes through dry places seeking rest; and not finding [any] he says, I will return to my house whence I came out.

²⁴ "Pan fydd ysbryd aflan yn mynd allan o rywun, bydd yn rhodio trwy fannau sychion gan geisio gorffwysfa, ond heb ei gael. Yna y mae'n dweud, 'Mi ddychwelaf i'm cartref, y lle y deuthum ohono.'

²⁵And having come, he finds it swept and adorned.

²⁵ Wedi cyrraedd, y mae'n ei gael wedi ei ysgubo a'i osod mewn trefn.

²⁶Then he goes and takes seven other spirits worse than himself, and entering in, they dwell there; and the last condition of that man becomes worse than the first.

²⁶ Yna y mae'n mynd ac yn cymryd ato saith ysbryd arall mwy drygionus nag ef ei hun; y maent yn mynd i mewn ac yn ymgartrefu yno; ac y mae cyflwr olaf y dyn hwnnw yn waeth na'r cyntaf."

²⁷And it came to pass as he spake these things, a certain woman, lifting up her voice out of the crowd, said to him, Blessed is the womb that has borne thee, and the paps which thou hast sucked.

²⁷ Wrth iddo ddweud hyn, cododd gwraig o'r dyrfa ei llais ac meddai wrtho, "Gwyn eu byd y groth a'th gariodd di a'r bronnau a sugnaist."

²⁸But *he* said, Yea rather, blessed are they who hear the word of God and keep [it].

²⁸ "Nage," meddai ef, "gwyn eu byd y rhai sy'n clywed gair Duw ac yn ei gadw."

²⁹But as the crowds thronged together, he began to say, This generation is a wicked generation: it seeks a sign, and a sign shall not be given to it but the sign of Jonas.

²⁹ Wrth i'r tyrfaoedd gynyddu, dechreuodd lefaru: "Y mae'r genhedlaeth hon yn genhedlaeth ddrygionus; y mae'n ceisio arwydd. Eto ni roddir arwydd iddi ond arwydd Jona.

³⁰For as Jonas was a sign to the Ninevites, thus shall also the Son of man be to this generation.

³⁰ Oherwydd fel y bu Jona yn arwydd i bobl Ninefe, felly y bydd Mab y Dyn yntau i'r genhedlaeth hon.

³¹A queen of the south shall rise up in the judgment with the men of this generation, and shall condemn them: for she came from the ends of the earth to hear the wisdom of Solomon; and behold, more than Solomon is here.

³¹ Bydd Brenhines y De yn codi yn y Farn gyda phobl y genhedlaeth hon, ac yn eu condemnio hwy; oherwydd daeth hi o eithafoedd y ddaear i glywed doethineb Solomon, ac yr ydych chwi'n gweld yma beth mwy na Solomon.

³²Men of Nineveh shall stand up in the judgment with this generation, and shall condemn it: for they repented at the preaching of Jonas; and behold, more than Jonas is here.

³² Bydd pobl Ninefe yn codi yn y Farn gyda'r genhedlaeth hon, ac yn ei chondemnio hi; oherwydd edifarhasant hwy dan genadwri Jona, ac yr ydych chwi'n gweld yma beth mwy na Jona.

³³But no one having lit a lamp sets it in secret, nor under the corn-measure, but on the lamp-stand, that they who enter in may see the light.

³³ "Ni bydd neb yn cynnau cannwyll ac yn ei rhoi mewn man cudd neu dan lestr, ond ar ganhwyllbren, er mwyn i'r rhai sy'n dod i mewn weld ei goleuni.

³⁴The lamp of the body is thine eye: when thine eye is simple, thy whole body also is light; but when it is wicked, thy body also is dark.

³⁴ Dy lygad yw cannwyll dy gorff. Pan fydd dy lygad yn iach, y mae dy gorff hefyd yn llawn goleuni; ond pan fydd yn s�l, y mae dy gorff hefyd yn llawn tywyllwch.

³⁵See therefore that the light which is in thee be not darkness.

³⁵ Ystyria gan hynny ai tywyllwch yw'r goleuni sydd ynot ti.

³⁶If therefore thy whole body [is] light, not having any part dark, it shall be all light as when the lamp lights thee with its brightness.

³⁶ Felly, os yw dy gorff yn llawn goleuni, heb unrhyw ran ohono mewn tywyllwch, bydd yn llawn goleuni, fel pan fydd cannwyll yn dy oleuo �'i llewyrch."

³⁷But as he spoke, a certain Pharisee asked him that he would dine with him; and entering in he placed himself at table.

³⁷ Pan orffennodd lefaru, gwahoddodd Pharisead ef i bryd o fwyd yn ei du375?. Aeth i mewn a chymryd ei le wrth y bwrdd.

³⁸But the Pharisee seeing [it] wondered that he had not first washed before dinner.

³⁸ Pan welodd y Pharisead nad oedd wedi ymolchi yn gyntaf cyn bwyta, fe synnodd.

³⁹But the Lord said to him, Now do ye Pharisees cleanse the outside of the cup and of the dish, but your inward [parts] are full of plunder and wickedness.

³⁹ Ond meddai'r Arglwydd wrtho, "Yr ydych chwi'r Phariseaid yn wir yn glanhau tu allan y cwpan a'r ddysgl, ond o'ch mewn yr ydych yn llawn anrhaith a drygioni.

⁴⁰Fools, has not he who has made the outside made the inside also?

⁴⁰ Ynfydion, onid yr hwn a wnaeth y tu allan a wnaeth y tu mewn hefyd?

⁴¹But rather give alms of what ye have, and behold, all things are clean to you.

⁴¹ Ond rhowch yn elusen y pethau sydd y tu mewn i'r cwpan, a dyna bopeth yn l�n ichwi.

⁴²But woe unto you, Pharisees, for ye pay tithes of mint and rue and every herb, and pass by the judgment and the love of God: these ye ought to have done, and not have left those aside.

⁴² Ond gwae chwi'r Phariseaid, oherwydd yr ydych yn talu degwm o fintys a rhyw a phob llysieuyn, ond yn diystyru cyfiawnder a chariad Duw, yr union bethau y dylasech ofalu amdanynt, ond heb esgeuluso'r lleill.

⁴³Woe unto you, Pharisees, for ye love the first seat in the synagogues and salutations in the market-places.

⁴³ Gwae chwi'r Phariseaid, oherwydd yr ydych yn caru'r prif gadeiriau yn y synagogau a'r cyfarchiadau yn y marchnadoedd.

⁴⁴Woe unto you, for ye are as the sepulchres which appear not, and the men walking over them do not know [it].

⁴⁴ Gwae chwi, oherwydd yr ydych fel beddau heb eu nodi, a phobl yn cerdded drostynt yn ddiarwybod."

⁴⁵And one of the doctors of the law answering says to him, Teacher, in saying these things thou insultest us also.

⁴⁵ Atebodd un o athrawon y Gyfraith ef, "Athro, wrth ddweud hyn yr wyt yn ein sarhau ninnau."

⁴⁶And he said, To you also woe, doctors of the law, for ye lay upon men burdens heavy to bear, and yourselves do not touch the burdens with one of your fingers.

⁴⁶ Meddai ef, "Gwae chwithau athrawon y Gyfraith, oherwydd yr ydych yn beichio pobl � beichiau anodd eu dwyn, beichiau nad yw un o'ch bysedd chwi byth yn cyffwrdd � hwy.

⁴⁷Woe unto you, for ye build the sepulchres of the prophets, but your fathers killed them.

⁴⁷ Gwae chwi, oherwydd yr ydych yn codi beddfeini i'r proffwydi, ond eich hynafiaid chwi a'u lladdodd.

⁴⁸Ye bear witness then, and consent to the works of your fathers; for *they* killed them, and *ye* build [their sepulchres].

⁴⁸ Gan hynny, yn �l eich tystiolaeth eich hunain, yr ydych yn cymeradwyo gweithredoedd eich hynafiaid, oherwydd hwy a'u lladdodd, a chwi sy'n codi'r beddfeini.

⁴⁹For this reason also the wisdom of God has said, I will send to them prophets and apostles, and of these shall they kill and drive out by persecution,

⁴⁹ Am hynny hefyd y dywedodd Doethineb Duw, 'Anfonaf atynt broffwydi ac apostolion, a byddant yn lladd ac yn erlid rhai ohonynt';

⁵⁰that the blood of all the prophets which has been poured out from the foundation of the world may be required of this generation,

⁵⁰ ac felly gelwir y genhedlaeth hon i gyfrif am waed yr holl broffwydi, a dywalltwyd er seiliad y byd,

⁵¹from the blood of Abel to the blood of Zacharias, who perished between the altar and the house; yea, I say to you, it shall be required of this generation.

⁵¹ o waed Abel hyd at waed Sechareia, a drengodd rhwng yr allor a'r cysegr. Ie, rwy'n dweud wrthych, fe elwir y genhedlaeth hon i gyfrif amdano.

⁵²Woe unto you, the doctors of the law, for ye have taken away the key of knowledge; yourselves have not entered in, and those who were entering in ye have hindered.

⁵² Gwae chwi athrawon y Gyfraith, oherwydd ichwi gymryd ymaith allwedd gwybodaeth; nid aethoch i mewn eich hunain, a'r rhai oedd am fynd i mewn, eu rhwystro a wnaethoch."

⁵³And as he said these things to them, the scribes and the Pharisees began to press him urgently, and to make him speak of many things;

⁵³ Wedi iddo fynd allan oddi yno dechreuodd yr ysgrifenyddion a'r Phariseaid fagu dig tuag ato, a'i holi yn fanwl ynghylch llawer o bethau,

⁵⁴watching him, [and seeking] to catch something out of his mouth, [that they might accuse him].

⁵⁴ gan aros fel helwyr i'w faglu ar ryw air o'i enau.