1[] Αναβλεψας δε ειδε τους πλουσιους, τους βαλλοντας τα δωρα αυτων εις το γαζοφυλακιον·
1He looked up, and saw the rich people who were putting their gifts into the treasury.
2ειδε δε και χηραν τινα πτωχην, βαλλουσαν εκει δυο λεπτα,
2He saw a certain poor widow casting in two small brass coins. literally, “two lepta.” 2 lepta was about 1% of a day’s wages for an agricultural laborer.
3και ειπεν· Αληθως σας λεγω οτι η πτωχη αυτη χηρα εβαλε περισσοτερον παντων·
3He said, “Truly I tell you, this poor widow put in more than all of them,
4διοτι απαντες ουτοι εκ του περισσευματος αυτων εβαλον εις τα δωρα του Θεου, αυτη ομως εκ του υστερηματος αυτης εβαλεν ολην την περιουσιαν οσην ειχε.
4 for all these put in gifts for God from their abundance, but she, out of her poverty, put in all that she had to live on.”
5[] Και ενω τινες ελεγον περι του ιερου οτι ειναι εστολισμενον με λιθους ωραιους και αφιερωματα, ειπε·
5As some were talking about the temple and how it was decorated with beautiful stones and gifts, he said,
6Ταυτα, τα οποια θεωρειτε, θελουσιν ελθει ημεραι, εις τας οποιας δεν θελει αφεθη λιθος επι λιθον, οστις δεν θελει κατακρημνισθη.
6 “As for these things which you see, the days will come, in which there will not be left here one stone on another that will not be thrown down.”
7Ηρωτησαν δε αυτον, λεγοντες· Διδασκαλε, ποτε λοιπον θελουσι γεινει ταυτα και τι το σημειον, οταν μελλωσι ταυτα να γεινωσιν;
7They asked him, “Teacher, so when will these things be? What is the sign that these things are about to happen?”
8Ο δε ειπε· Βλεπετε μη πλανηθητε· διοτι πολλοι θελουσιν ελθει εν τω ονοματι μου, λεγοντες οτι Εγω ειμαι και Ο καιρος επλησιασε. Μη υπαγητε λοιπον οπισω αυτων.
8He said, “Watch out that you don’t get led astray, for many will come in my name, saying, ‘I am he or, I AM ,’ and, ‘The time is at hand.’ Therefore don’t follow them.
9Οταν δε ακουσητε πολεμους και ακαταστασιας, μη φοβηθητε· διοτι πρεπει ταυτα να γεινωσι πρωτον, αλλα δεν ειναι ευθυς το τελος.
9 When you hear of wars and disturbances, don’t be terrified, for these things must happen first, but the end won’t come immediately.”
10Τοτε ελεγε προς αυτους· θελει εγερθη εθνος επι εθνος και βασιλεια επι βασιλειαν,
10Then he said to them, “Nation will rise against nation, and kingdom against kingdom.
11και θελουσι γεινει κατα τοπους σεισμοι μεγαλοι και πειναι και λοιμοι, και θελουσιν εισθαι φοβητρα και σημεια μεγαλα απο του ουρανου.
11 There will be great earthquakes, famines, and plagues in various places. There will be terrors and great signs from heaven.
12Προ δε τουτων παντων θελουσιν επιβαλει εφ' υμας τας χειρας αυτων, και θελουσι σας καταδιωξει, παραδιδοντες εις συναγωγας και φυλακας, φερομενους εμπροσθεν βασιλεων και ηγεμονων ενεκεν του ονοματος μου·
12 But before all these things, they will lay their hands on you and will persecute you, delivering you up to synagogues and prisons, bringing you before kings and governors for my name’s sake.
13και τουτο θελει αποβη εις εσας προς μαρτυριαν.
13 It will turn out as a testimony for you.
14Βαλετε λοιπον εις τας καρδιας σας να μη προμελετατε τι να απολογηθητε·
14 Settle it therefore in your hearts not to meditate beforehand how to answer,
15διοτι εγω θελω σας δωσει στομα και σοφιαν, εις την οποιαν δεν θελουσι δυνηθη να αντιλογησωσιν ουδε να αντισταθωσι παντες οι εναντιοι σας.
15 for I will give you a mouth and wisdom which all your adversaries will not be able to withstand or to contradict.
16Θελετε δε παραδοθη και υπο γονεων και αδελφων και συγγενων και φιλων, και θελουσι θανατωσει τινας εξ υμων,
16 You will be handed over even by parents, brothers, relatives, and friends. They will cause some of you to be put to death.
17και θελετε εισθαι μισουμενοι υπο παντων δια το ονομα μου·
17 You will be hated by all men for my name’s sake.
18πλην θριξ εκ της κεφαλης σας δεν θελει χαθη·
18 And not a hair of your head will perish.
19δια της υπομονης σας αποκτησατε τας ψυχας σας.
19 “By your endurance you will win your lives.
20[] Οταν δε ιδητε την Ιερουσαλημ περικυκλουμενην υπο στρατοπεδων, τοτε γνωρισατε οτι επλησιασεν η ερημωσις αυτης.
20 “But when you see Jerusalem surrounded by armies, then know that its desolation is at hand.
21Τοτε οι οντες εν τη Ιουδαια ας φευγωσιν εις τα ορη, και οι εν μεσω αυτης ας αναχωρωσιν εξω, και οι εν τοις αγροις ας μη εμβαινωσιν εις αυτην,
21 Then let those who are in Judea flee to the mountains. Let those who are in the midst of her depart. Let those who are in the country not enter therein.
22διοτι ημεραι εκδικησεως ειναι αυται, δια να πληρωθωσι παντα τα γεγραμμενα.
22 For these are days of vengeance, that all things which are written may be fulfilled.
23Ουαι δε εις τας εγκυμονουσας και τας θηλαζουσας εν εκειναις ταις ημεραις· διοτι θελει εισθαι μεγαλη στενοχωρια επι της γης και οργη κατα του λαου τουτου,
23 Woe to those who are pregnant and to those who nurse infants in those days! For there will be great distress in the land, and wrath to this people.
24και θελουσι πεσει εν στοματι μαχαιρας και θελουσι φερθη αιχμαλωτοι εις παντα τα εθνη, και η Ιερουσαλημ θελει εισθαι πατουμενη υπο εθνων, εωσου εκπληρωθωσιν οι καιροι των εθνων.
24 They will fall by the edge of the sword, and will be led captive into all the nations. Jerusalem will be trampled down by the Gentiles, until the times of the Gentiles are fulfilled.
25Και θελουσιν εισθαι σημεια εν τω ηλιω και τη σεληνη και τοις αστροις, και επι της γης στενοχωρια εθνων εν απορια, και θελει ηχει η θαλασσα και τα κυματα,
25 There will be signs in the sun, moon, and stars; and on the earth anxiety of nations, in perplexity for the roaring of the sea and the waves;
26οι ανθρωποι θελουσιν αποψυχει εκ του φοβου και προσδοκιας των επερχομενων δεινων εις την οικουμενην· διοτι αι δυναμεις των ουρανων θελουσι σαλευθη.
26 men fainting for fear, and for expectation of the things which are coming on the world: for the powers of the heavens will be shaken.
27Και τοτε θελουσιν ιδει τον Υιον του ανθρωπου ερχομενον εν νεφελη μετα δυναμεως και δοξης πολλης.
27 Then they will see the Son of Man coming in a cloud with power and great glory.
28Οταν δε ταυτα αρχισωσι να γινωνται, ανακυψατε και σηκωσατε τας κεφαλας σας, διοτι πλησιαζει η απολυτρωσις σας.
28 But when these things begin to happen, look up, and lift up your heads, because your redemption is near.”
29[] Και ειπε προς αυτους παραβολην· Ιδετε την συκην και παντα τα δενδρα.
29He told them a parable. “See the fig tree, and all the trees.
30Οταν ηδη ανοιξωσι, βλεποντες γνωριζετε αφ' εαυτων οτι ηδη το θερος ειναι πλησιον.
30 When they are already budding, you see it and know by your own selves that the summer is already near.
31Ουτω και σεις, οταν ιδητε ταυτα γινομενα, εξευρετε οτι ειναι πλησιον η βασιλεια του Θεου.
31 Even so you also, when you see these things happening, know that the Kingdom of God is near.
32Αληθως σας λεγω οτι δεν θελει παρελθει η γενεα αυτη, εωσου γεινωσι παντα ταυτα.
32 Most certainly I tell you, this generation will not pass away until all things are accomplished.
33Ο ουρανος και η γη θελουσι παρελθει, οι δε λογοι μου δεν θελουσι παρελθει.
33 Heaven and earth will pass away, but my words will by no means pass away.
34Προσεχετε δε εις εαυτους μηποτε βαρυνθωσιν αι καρδιαι σας απο κραιπαλης και μεθης και μεριμνων βιωτικων, και επελθη αιφνιδιος εφ' υμας η ημερα εκεινη·
34 “So be careful, or your hearts will be loaded down with carousing, drunkenness, and cares of this life, and that day will come on you suddenly.
35διοτι ως παγις θελει επελθει επι παντας τους καθημενους επι προσωπον πασης της γης.
35 For it will come like a snare on all those who dwell on the surface of all the earth.
36Αγρυπνειτε λοιπον δεομενοι εν παντι καιρω, δια να καταξιωθητε να εκφυγητε παντα ταυτα τα μελλοντα να γεινωσι και να σταθητε εμπροσθεν του Υιου του ανθρωπου.
36 Therefore be watchful all the time, praying that you may be counted worthy to escape all these things that will happen, and to stand before the Son of Man.”
37Και τας μεν ημερας εδιδασκεν εν τω ιερω, τας δε νυκτας εξερχομενος διενυκτερευεν εις το ορος το ονομαζομενον Ελαιων·
37Every day Jesus was teaching in the temple, and every night he would go out and spend the night on the mountain that is called Olivet.
38και πας ο λαος απο του ορθρου συνηρχετο προς αυτον εν τω ιερω δια να ακουη αυτον.
38All the people came early in the morning to him in the temple to hear him.