1Dari tempat itu, Yesus pulang bersama-sama dengan pengikut-pengikut-Nya ke kampung halaman-Nya.
1Ug migikan si Jesus didto, ug miadto sa iyang kaugalingong yuta; ug minunot kaniya ang iyang mga tinon-an.
2Pada hari Sabat Ia mulai mengajar di rumah ibadat. Ada banyak orang di situ. Waktu orang-orang itu mendengar pengajaran Yesus, mereka heran sekali. Mereka berkata, "Dari mana orang ini mendapat semuanya itu? Kebijaksanaan macam apakah ini yang ada pada-Nya? Bagaimanakah Ia dapat mengadakan keajaiban?
2Ug sa pag-abut sa adlaw nga igpapahulay, misugod siya sa pagpanudlo sa sinagoga; ug daghan sa nagapatalinghug kaniya, nanghibulong nga nagaingon: Diin kini makabaton niining mga butanga? ug unsa ang kinaadman nga nahatag niining tawohana ug unsay kahulogan nianang mga gamhanang buhat nga ginahimo sa iyang mga kamot?
3Bukankah Ia ini tukang kayu, anak Maria, dan saudara dari Yakobus, Yoses, Yudas dan Simon? Ya, saudara-saudara perempuan-Nya pun ada tinggal di sini juga." Karena itu mereka menolak Dia.
3Dili ba mao kini ang panday, nga anak ni Maria ug igsoon ni Jacobo, ug ni Jose, ug ni Judas, ug ni Simon? Ug wala ba dinhi uban kanato ang iyang mga igsoong babaye? Ug kaniya nakakaplag sila ug kahigayonan sa pagkapangdol.
4Lalu Yesus berkata kepada mereka, "Seorang nabi dihormati di mana-mana, kecuali di kampung halamannya, dan di antara sanak saudaranya dan keluarganya."
4Ug si Jesus miingon kaniya: Walay usa ka manalagna nga walay kadungganan gawas sa iyang kaugalingong yutang natawohan, ug sa taliwala sa iyang kabanayan ug sa iyang kaugalingong balay.
5Di tempat itu Yesus tidak dapat membuat sesuatu keajaiban pun, kecuali menyembuhkan beberapa orang sakit dengan meletakkan tangan-Nya ke atas mereka.
5Ug wala siya makabuhat didto bisan unsang katingalahan, gawas sa pagpandong niya sa iyang mga kamot sa pipila ka mga masakiton, ug giayo sila.
6Ia heran mereka tidak percaya. Kemudian Yesus pergi ke kampung-kampung di sekitar itu, dan mengajar.
6Ug siya nahibulong tungod sa ilang kakulang sa pagtoo. Ug siya misuroy sa mga balangay sa pagpanudlo.
7Ia memanggil kedua belas pengikut-Nya, lalu mengutus mereka berdua-dua dan memberi kuasa kepada mereka untuk mengusir roh-roh jahat.
7Ug gitawag niya ang napulo ug duha, ug nagsugod sa pagsugo kanila sa tinagurha, ug gihatagan niya sila ug gahum batok sa mga espiritu nga mahugaw.
8Ia memberi petunjuk ini kepada mereka, "Janganlah membawa apa-apa untuk perjalananmu, kecuali tongkat. Jangan membawa makanan atau kantong sedekah, ataupun uang.
8Ug nagsugo kanila nga dili sila magdala ug bisan unsa sa dalan, gawas sa usa ka sungkod lamang: walay puntil, walay tinapay, walay kuarta sa bakus.
9Pakailah sepatu, tetapi jangan membawa dua helai baju."
9Apart nga managsul-ob sila ug mga sandalias, ug dili sila managsul-ob ug duha ka saput.
10Ia juga berkata, "Kalau kalian masuk ke suatu rumah, tinggallah di situ sampai kalian meninggalkan kota itu.
10Ug siya miingon kanila: Bisan asang balaya kamo makasulod, didto magapabilin kamo hangtud sa inyong paggikan sa maong dapit.
11Tetapi kalau kalian sampai di suatu tempat, dan orang-orang di situ tidak mau menerima dan mendengar kalian, tinggalkanlah tempat itu. Dan kebaskanlah debu dari kakimu sebagai peringatan terhadap mereka!"
11Ug bisan diin dapita nga dili modawat kaninyo ug dili magapamati kaninyo, sa inyong pagpahawa didto, paphaa ninyo ang abug sa inyong mga lapalapa sa pagpamatuod kanila.
12Maka kedua belas pengikut Yesus itu berangkat. Mereka pergi menyiarkan berita bahwa manusia harus bertobat dari dosa-dosanya.
12Ug nanlakaw sila ug nanagwali nga managhinulsol ang mga tawo.
13Pengikut-pengikut Yesus itu mengusir banyak roh jahat, mengoleskan minyak zaitun pada orang sakit dan menyembuhkan mereka.
13Ug gihinginlan nila ang daghang mga yawa ug gidihogan ug lana ang daghang mga masakiton, ug giayo sila.
14Berita-berita tentang semua kejadian itu sampai juga pada Raja Herodes, sebab nama Yesus sudah terkenal di mana-mana. Ada orang yang berkata, "Yohanes Pembaptis sudah hidup kembali! Itulah sebabnya Ia mempunyai kuasa melakukan keajaiban itu."
14Ug ang haring Herodes nakadungog niini; kay nabantug ang iyang ngalan, ug siya nag-ingon: Si Juan ang Magbabautismo nabanhaw gikan sa mga minatay, ug tungod niini ang mga dagkung gahum nagabuhat diha kaniya.
15Tetapi orang-orang lain berkata, "Dia Elia." Ada pula yang berkata, "Dia nabi, seperti salah seorang nabi zaman dahulu."
15Apan ang uban miingon: Kini mao si Elias. Ug ang uban miingon, usa ka manalagna, kun usa sa mga manalagna.
16Ketika Herodes mendengar itu, ia berkata, "Pasti ini Yohanes Pembaptis yang dahulu sudah kusuruh pancung kepalanya. Sekarang ia sudah hidup kembali!"
16Apan sa pagkadungog ni Herodes niini, miingon: Kini mao si Juan nga akong gipunggotan: siya nabanhaw gikan sa mga minatay.
17Sebab sebelum itu Herodes telah menyuruh orang menangkap Yohanes, dan memasukkannya ke dalam penjara. Herodes berbuat begitu karena soal Herodias, istri saudaranya sendiri, yaitu Filipus. Sebab Herodes sudah mengawini Herodias,
17Kay si Herodes mao gayud ang nagsugo sa pagpadakup kang Juan, ug iya kining gipagapus sa bilanggoan, tungod kang Herodias nga asawa ni Felipe nga iyang igsoon kay siya nangasawa kaniya.
18dan mengenai hal itu Yohanes sudah berulang-ulang menegur Herodes begini, "Tidak boleh engkau kawin dengan istri saudaramu itu!"
18Kay si Juan nag-ingon kang Herodes: Dili uyon sa Kasugoan alang kanimo ang pagbaton sa asawa sa imong igsoon.
19Itulah sebabnya Herodias dendam kepada Yohanes dan ingin membunuh Yohanes, tetapi ia tidak dapat melakukan hal itu, karena dihalang-halangi oleh Herodes.
19Ug si Herodias nagdumot kaniya, ug buot siya patyon: apan wala makahimo;
20Sebab Herodes telah menyuruh orang menjaga baik-baik keselamatan Yohanes di penjara, karena ia takut kepada Yohanes. Ia tahu Yohanes seorang yang baik yang diutus oleh Allah. Dan memang kalau Yohanes berbicara, Herodes suka juga mendengarkannya, meskipun ia menjadi gelisah sekali karenanya.
20Kay si Herodes nahadlok kang Juan sa pagkasayud niya nga kini usa ka tawo nga matarung ug balaan, ug iyang gipanalipdan siya. Ug sa iyang pagkadungog kaniya, nalisang siya; ug nagapatalinghug kaniya nga malipayon.
21Akhirnya Herodias mendapat kesempatan pada hari ulang tahun Herodes. Ketika itu Herodes mengadakan pesta untuk semua pejabat tinggi kerajaan, perwira-perwira dan tokoh-tokoh masyarakat Galilea.
21Ug sa pag-abut sa higayong adlaw nga si Herodes nagapapanihapon sa iyang mga kadagkuan, ug mga Kiliarka ug sa mga pangulo sa Galilea;
22Di pesta itu anak gadis Herodias menari, dan tariannya itu sangat menyenangkan hati Herodes serta tamu-tamunya. Maka Herodes berkata kepada gadis itu, "Engkau suka apa, minta saja. Aku akan memberikannya kepadamu!"
22Ug sa misulod ang anak nga babaye ni Herodias ug sa misayaw nakapahimuot siya kang Herodes ug sa mga kauban niini sa lamesa; ug ang hari miingon sa dalaga: Pangayo kanako sa bisan unsang gusto mo ug igahatag ko kanimo.
23Lalu Herodes berjanji kepada gadis itu dengan sumpah. Herodes berkata, "Apa saja yang engkau minta akan kuberikan, bahkan separuh dari kerajaanku sekalipun!"
23Ug siya nanumpa kaniya: Bisan unsang butanga ang imong pangayoon kanako, igahatag ko kanimo, bisan pa ang katunga sa akong gingharian.
24Maka gadis itu keluar dan bertanya kepada ibunya, "Ibu, apa sebaiknya yang harus saya minta?" Ibunya menjawab, "Mintalah kepala Yohanes Pembaptis."
24Ug migula siya ug nag-ingon sa iyang inahan: Unsa ang akong pangayoon? Ug nag-ingon siya: Ang ulo ni Juan nga Bautista.
25Gadis itu segera kembali kepada Herodes dan berkata, "Saya minta kepala Yohanes Pembaptis diberikan kepada saya sekarang ini juga di atas sebuah baki!"
25Ug gilayon misulod siya pagdali ngadto sa hari, ug nangayo nga nagaingon: Buot ko nga ihatag mo dayon kanako, sa usa ka pinggan, ang ulo ni Juan nga Bautista.
26Mendengar permintaan itu Herodes sangat sedih. Tetapi ia tidak dapat menolak permintaan itu karena ia sudah bersumpah di hadapan para tamunya.
26Ug nasubo ang hari sa hilabihan gayud; apan tungod sa mga panumpa niya ug niadtong mga nanaglingkod kauban niya, wala siya magdumili kaniya.
27Jadi ia langsung memerintahkan seorang pengawalnya mengambil kepala Yohanes Pembaptis. Maka prajurit itu pergi ke penjara, lalu memancung kepala Yohanes.
27Ug dihadiha nagpaadto ang hari usa sa iyang mga sundalong magbalantay, ug nagsugo nga dad-on ang ulo ni Juan; ug kini milakaw ug iyang gipunggotan siya sa bilanggoan.
28Kemudian ia membawa kepala itu di atas baki dan menyerahkannya kepada gadis itu. Dan gadis itu memberikannya pula kepada ibunya.
28Ug iyang gidala sa usa ka pinggan ang ulo, ug gihatag kini ngadto sa dalaga; ug ang dalaga naghatag niini sa iyang inahan.
29Ketika pengikut-pengikut Yohanes mendengar hal itu, mereka pergi mengambil jenazah Yohanes, lalu menguburkannya.
29Ug sa hingdunggan kini sa iyang mga tinon-an, nangadto sila ug ilang gikuha ang iyang lawas ug gipahimutang nila sa usa ka lubnganan.
30Rasul-rasul yang diutus oleh Yesus itu kemudian kembali lagi, dan berkumpul dengan Yesus. Mereka melaporkan kepada-Nya semua yang telah mereka perbuat dan ajarkan.
30Ug sa nagtigum kang Jesus ang mga apostoles, ilang gisugilon kaniya ang tanang mga butang nga ilang nabuhat ug ang tanan nga ilang gipanudlo.
31Banyak sekali orang yang datang dan pergi, sehingga untuk makan pun Yesus dan pengikut-pengikut-Nya tidak sempat. Sebab itu Yesus berkata kepada pengikut-pengikut-Nya, "Marilah kita pergi ke tempat yang sunyi, di mana kita bisa sendirian dan kalian dapat beristirahat sebentar."
31Ug siya miingon kanila: Umari kamo gayud paglain sa usa ka dapit sa kamingawan ug managpahulay kamo sa makadiyut. Kay kadtong managpanganhi ug managpangadto daghan, ug sila walay igong panahon bisan sa pagkaon.
32Maka mereka pun berangkat dengan perahu menuju ke tempat yang sunyi.
32Ug misakay sila sa usa ka sakayan paingon sa usa ka mamingaw nga dapit.
33Tetapi banyak orang sudah melihat mereka meninggalkan tempat itu, dan tahu siapa mereka. Jadi, dari semua kota di wilayah itu, orang-orang berlari-lari melalui jalan darat mendahului Yesus dan pengikut-pengikut-Nya.
33Ug ang mga tawo nakakita sa ilang paggikan ug daghan ang nahibalo, ug sila midalagan pagdungan ngadto gikan sa tanang lungsod ug nanagpangabut pag-una kanila.
34Ketika Yesus turun dari perahu, Ia melihat orang banyak. Ia kasihan kepada mereka, sebab mereka seperti domba yang tidak punya gembala. Maka Ia pun mulai mengajarkan banyak hal kepada mereka.
34Ug sa pagkawas ni Jesus, nakita niya ang daghang katawohan ug giabut siya ug kalooy kanila, kay sama sila sa mga carnero nga walay magbalantay: ug misugod siya sa pagpanudlo sa daghang mga butang.
35Ketika sudah petang, pengikut-pengikut Yesus berkata kepada-Nya, "Sudah hampir malam dan tempat ini terpencil.
35Ug sa hapon na kaayo, ang iyang mga tinon-an mingduol kaniya, ug nag-ingon: Ang dapit kamingawan, ug hapon na kaayo.
36Lebih baik Bapak menyuruh orang-orang ini pergi, supaya mereka dapat membeli makanan di desa-desa dan kampung-kampung di sekitar ini."
36Palakta sila aron mangadto sa mga kaumahan ug mga kabalangayan nga nagalibut, ug mamalit sila ug tinapay; kay wala silay makaon.
37Tetapi Yesus menjawab, "Kalian saja memberi mereka makan." "Wah, apakah kami harus pergi membeli roti seharga dua ratus uang perak untuk memberi makan orang-orang ini?" begitu kata pengikut-pengikut Yesus itu.
37Apan siya mitubag ug nag-ingon kanila: Hatagi ninyo sila ug makaon. Ug miingon sila kaniya: Moadto ba kami sa pagpalit ug tinapay nga duha ka gatus nga denario ug pagahatagan namo sila ug makaon?
38Lalu tanya Yesus, "Ada berapa roti pada kalian? Coba pergi lihat." Sesudah mereka pergi melihat, mereka berkata, "Ada lima roti dan ada dua ikan juga."
38Ug siya miingon kanila: Pila ba ang mga tinapay ninyo? Umadto kamo ug tan-awa ninyo. Ug sa ilang hingbaloan miingon sila: Lima, ug duha ka isda.
39Lalu Yesus menyuruh semua orang itu duduk berkelompok-kelompok di rumput yang hijau.
39Ug siya nagsugo kanila nga paling-kuron nila ang tanan, sa pinundok, sa lunhaw nga balili.
40Orang-orang itu pun duduk dengan teratur, berkelompok-kelompok. Ada yang seratus orang sekelompok, dan ada juga yang lima puluh orang sekelompok.
40Ug minglingkod sila sa pinundok sa ginatus ug kinalim-an.
41Kemudian Yesus mengambil lima roti dan dua ikan itu, lalu menengadah ke langit dan mengucap terima kasih kepada Allah. Sesudah itu, Ia membelah-belah roti itu dengan tangan-Nya dan memberikannya kepada pengikut-pengikut-Nya untuk dibagi-bagikan kepada orang banyak itu. Dan dua ikan itu dibagi-bagikan juga kepada mereka semua.
41Ug gikuptan niya ang lima ka tinapay ug duha ka isda; ug sa mihangad siya sa langit, nagpasalamat: ug gitipiktipik niya ang mga tinapay ug gihatag niya sa iyang mga tinon-an, aron nga ibutang sa atubangan nila: ug gibahinbahin ang duha ka isda kanilang tanan.
42Mereka makan sampai kenyang.
42Ug nangaon ang tanan ug nangabusog.
43Kemudian kelebihan makanan itu dikumpulkan oleh pengikut-pengikut Yesus--semuanya ada dua belas bakul penuh.
43Ug nakahipus sila sa mga tinipik napulo ug duha ka bukag nga puno, ug sa mga isda usab.
44Orang laki-laki yang makan roti itu ada kira-kira lima ribu.
44Ug ang nanagpangaon sa mga tinapay may mga lima ka libo ka lalake.
45Sesudah itu Yesus segera menyuruh pengikut-pengikut-Nya berangkat dengan perahu mendahului Dia ke Betsaida di seberang danau, sementara Ia menyuruh orang banyak itu pulang.
45Ug dihadiha gipilit niya ang iyang mga tinon-an sa pagpasakay sa sakayan, ug nagpaadto kanila pag-una ngadto sa pikas paingon sa Betsaida, samtang gipalakat niya ang katawohan.
46Setelah melepaskan orang banyak itu, Yesus pergi ke bukit untuk berdoa.
46Ug sa nakapanamilit siya kanila, miadto siya sa bukid sa pag-ampo.
47Ketika sudah malam, perahu pengikut-pengikut Yesus telah berada di tengah-tengah danau, sedangkan Yesus masih berada di darat.
47Ug sa miabut ang kahaponon ang sakayan didto sa taliwala sa dagat, ug siya na lamang usa sa yuta.
48Ia melihat mereka bersusah payah mendayung perahu itu karena angin berlawanan arah dengan perahu. Sebab itu, kira-kira antara pukul tiga dan pukul enam pagi, Ia datang kepada mereka berjalan di atas air. Dan Ia berjalan terus seolah-olah akan melewati mereka.
48Ug sa iyang nakita sila nga nagakalisudlisud sa paggaud kay sungsungon ang hangin, siya miadto kanila, nga nagalakaw sa ibabaw sa dagat sa may ikaupat nga hugna sa pagbantay sa gabii, ug buot unta molabay kanila.
49Waktu mereka melihat bahwa Ia berjalan di atas air, mereka mengira Dia hantu,
49Apan sila, sa ilang pagkakita kaniya nga nagalakaw sa ibabaw sa dagat, naghunahuna nga kini usa ka abat, ug misinggit,
50sehingga mereka menjerit-jerit ketakutan. Sebab mereka semuanya melihat Dia dan mereka sangat terkejut. Tetapi langsung Yesus berbicara kepada mereka, "Tenanglah! Aku Yesus. Jangan takut!"
50Kay silang tanan nakakita kaniya ug nangalisang. Apan gilayon siya misulti kanila nga miingon: Managkalipay kamo: ako kini, dili kamo mahadlok.
51Lalu Ia naik ke perahu mereka, dan angin pun reda. Pengikut-pengikut Yesus heran sekali.
51Ug siya misakay sa ilang sakayan, ug mihunong ang hangin. Ug nanghitingala sila ug daku uyamut sa sulod sa ilang kaugalingon, ug nanghibulong sila.
52Keajaiban dengan lima buah roti itu belum lagi dipahami oleh mereka. Sukar bagi mereka untuk mengerti.
52Kay wala sila makasabut sa nahatungod sa mga tinapay; kay magahi ang ilang mga kasingkasing.
53Waktu tiba di seberang danau, mereka berlabuh di pantai Genesaret.
53Ug sa nakatabok, ming-abut sila sa yuta sa Genezaret ug midunggo sila didto.
54Ketika mereka keluar dari perahu, orang-orang melihat bahwa yang datang itu Yesus.
54Ug sa pagkawas nila sa sakayan, gilayon naila siya sa katawohan,
55Lalu mereka berlari-lari ke mana-mana di seluruh wilayah itu, dan mulai membawa orang-orang sakit di atas tikar kepada Yesus. Kalau mereka mendengar bahwa Yesus berada di suatu tempat, mereka membawa orang-orang sakit ke sana.
55Ug gilibut nila kadtong tibook nga yuta, ug misugod sila pagdala sa mga duyan sa mga masakiton, ngadto sa dapit diin nila hidunggi nga atua siya.
56Di mana saja Yesus datang--baik di kampung, di kota atau di desa--di situ orang selalu datang dan menaruh orang-orang sakit mereka di alun-alun. Lalu mereka minta dengan sangat supaya orang-orang sakit itu diizinkan menyentuh jubah Yesus, biar hanya ujungnya. Semua yang menyentuhnya, menjadi sembuh.
56Ug bisan asa siya magasulod sa mga balangay, kun mga lungsod, kun mga kaumahan, ginabutang nila ang mga masakiton sa mga tiyanggihan, ug sila nagapakilooy kaniya, nga bisan lamang makahikap sila sa sidsid sa iyang kupo: Ug ang tanang nakahikap kaniya, nangaayo.