1Pada suatu hari Sabat, ketika Yesus lewat sebuah ladang gandum, pengikut-pengikut-Nya mulai memetik gandum, lalu memakannya karena lapar.
1Niadtong panahona si Jesus miagi sa kaumahan sa adlaw nga igpapahulay; ug ang iyang mga tinon-an gipanggutom, ug nagsugod sila sa pagpangutlo ug mga uhay, ug nangaon.
2Ketika orang-orang Farisi melihat itu, mereka berkata kepada Yesus, "Lihat! Pengikut-pengikut-Mu melanggar hukum agama kita dengan melakukan yang dilarang pada hari Sabat."
2Apan ang mga Fariseo, sa nakakita sila niini, miingon kaniya: Tan-awa, ang imong mga tinon-an nagabuhat sa supak sa Kasugoan nga pagabuhaton sa usa ka adlaw nga igpapahulay.
3Yesus menjawab, "Belum pernahkah kalian membaca tentang apa yang dilakukan Daud waktu ia dan orang-orangnya lapar?
3Apan siya miingon kanila: Wala ba ninyo hibasahi ang gibuhat ni David sa gigutum siya ug ang mga kauban niya;
4Ia masuk ke dalam Rumah Allah; lalu makan roti yang sudah dipersembahkan kepada Allah. Padahal menurut hukum agama kita, ia maupun orang-orangnya tak boleh makan roti itu--hanya imam-imam saja yang boleh.
4Naunsa nga misulod siya sa balay sa Dios, ug mikaon sa mga tinapay nga gibutang sa atubangan sa Dios, nga supak man sa Kasugoan ang pagkaon niadto, bisan sa kauban niya, kondili sa mga sacerdote lamang?
5Atau belum pernahkah kalian membaca di dalam hukum Musa bahwa tiap hari Sabat imam-imam yang bertugas di Rumah Tuhan, melanggar peraturan hari Sabat, tetapi tidak disalahkan?
5Kun, wala ba ninyo hibasahi sa Kasugoan, nga sa adlaw nga igpapahulay ang mga sacerdote sa templo nagapasipala sa adlaw nga igpapahulay ug wala sila makasala?
6Perhatikan apa yang Kukatakan ini: di sini ada yang lebih besar dari Rumah Tuhan.
6Apan nag-ingon ako kaninyo, usa nga labaw pa ka daku kay sa templo ania dinhi.
7Di dalam Alkitab tertulis: Belas kasihanlah yang Kukehendaki, bukan kurban binatang. Kalau sekiranya kalian benar-benar mengerti perkataan itu, pasti kalian tidak akan menyalahkan orang-orang yang tidak bersalah.
7Apan kong hingbaloan pa ninyo ang kahulogan niini: Ang gitinguha ko kalooy, ug dili halad; dili unta mahukman ninyo ang mga walay sala.
8Karena Anak Manusia berkuasa atas hari Sabat."
8Kay ang Anak sa tawo mao ang Ginoo sa adlaw nga igpapahulay.
9Yesus meninggalkan tempat itu lalu pergi ke sebuah rumah ibadat.
9Ug sa migikan didto, misulod siya sa sinagoga nila.
10Di situ ada orang yang tangannya lumpuh sebelah. Beberapa orang yang mau mencari-cari kesalahan Yesus, bertanya kepada-Nya, "Apakah boleh menyembuhkan orang pada hari Sabat?"
10Ug ania karon, may usa ka lalake didto nga may kuyos nga kamot. Ug aron ilang ikasumbong siya, ilang gipangutana siya sa pag-ingon: Gitugot ba ang pagtambal sa adlaw nga igpapahulay?
11Yesus menjawab, "Seandainya ada seorang dari antara kalian punya seekor domba, dan pada hari Sabat domba itu jatuh ke dalam lubang yang dalam; apakah pemilik domba itu tidak akan berusaha mengeluarkan domba itu dari dalam lubang itu?
11Ug siya miingon kanila: Kinsang tawohana diha kaninyo nga adunay usa lamang ka carnero, ug kong kini mahulog sa usa ka gahong sa adlaw nga igpapahulay, dili ba kini niya kuptan ug kuhaon?
12Nah, manusia lebih berharga dari domba! Jadi, kalau begitu, boleh menolong orang pada hari Sabat."
12Nan, daw unsa pa kamahal ang usa ka tawo kay sa usa ka carnero! Tungod niana, makatarunganon ang pagbuhat sa maayo sa adlaw nga igpapahulay.
13Kemudian Yesus berkata kepada orang yang tangannya lumpuh sebelah itu, "Ulurkanlah tanganmu." Orang itu mengulurkan tangannya, dan tangan itu sembuh seperti tangannya yang sebelah.
13Unya miingon siya sa tawo: Tuy-ora ang imong kamot! Ug gituy-od niya, ug hing-ulian kini ingon na sa usa.
14Tetapi orang-orang Farisi meninggalkan rumah ibadat itu, lalu bermufakat untuk membunuh Yesus.
14Apan minggula ang mga Fariseo ug nagsabutsabut sila batok kaniya kong unsaon sa paglaglag kaniya.
15Yesus tahu bahwa orang-orang Farisi itu berniat jahat terhadap diri-Nya. Jadi Ia pergi dari tempat itu dan banyak orang mengikuti-Nya. Lalu Ia menyembuhkan semua orang yang sakit.
15Apan sa hingbaloan kini ni Jesus, mibiya siya didto. Ug daghan ang minunot kaniya ug ginaayo niya ang tanan.
16Tetapi Ia melarang mereka memberitahukan tentang Dia kepada orang lain.
16Ug iyang gitugon sila nga dili nila igapaila siya,
17Dengan demikian terjadilah apa yang dikatakan Allah melalui Nabi Yesaya,
17Aron matuman ang ginasulti pinaagi kang Isaias nga manalagna nga nag-ingon.
18"Inilah utusan-Ku yang Kupilih, Orang yang Kukasihi dan yang berkenan di hati-Ku. Roh-Ku akan Kuberikan kepada-Nya, keadilan-Ku akan diwartakan-Nya kepada bangsa-bangsa.
18Ania karon, ang akong ulipon nga akong pinili, ang akong hinigugma nga ginakalipayan sa akong kalag; igabutang ko kaniya ang akong Espiritu, ug siya magamantala sa paghukom sa mga Gentil.
19Ia tidak akan bertengkar atau berteriak, atau berpidato di jalan-jalan raya.
19Dili siya magapakiglalis, dili siya magasinggit, ug bisan kinsa walay makadungog sa iyang tingog sa mga dalan.
20Buluh yang terkulai tak akan dipatahkan-Nya pelita yang redup tidak akan dipadamkan-Nya. Ia akan berjuang sampai keadilan tercapai;
20Ang bagakay nga basag dili niya pagabalion; ug ang pabilo nga nagaaso dili niya pagapalungon hangtud dad-on niya ang paghukom ngadto sa pagdaug.
21segala bangsa akan menaruh harapan kepada-Nya."
21Ug sa iyang ngalan magalaum ang mga Gentil.
22Kemudian dibawa kepada Yesus seorang yang buta dan bisu karena dikuasai oleh roh jahat. Yesus menyembuhkan orang itu sehingga ia dapat berbicara dan melihat.
22Unya gidala kaniya ang usa ka hingyawaan, buta ug amang, ug iyang giayo siya, sa pagkaagi nga ang buta ug amang nakasulti ug nakakita.
23Semua orang heran dan berkata, "Mungkinkah Dia ini Anak Daud yang dijanjikan itu?"
23Ug ang tanang mga tawo nanghibulong ug nanag-ingon: Mao ba kaha kini ang Anak ni David?
24Ketika orang-orang Farisi mendengar itu, mereka menjawab, "Orang ini hanya bisa mengusir roh jahat, karena Beelzebul, kepala roh-roh jahat, telah memberi kuasa itu kepada-Nya."
24Apan ang mga Fariseo, sa pagkadungog nila, nanag-ingon: Kini dili makahingilin sa mga yawa kondili pa tungod kang beelzebub, ang principe sa mga yawa.
25Yesus mengetahui pikiran orang-orang Farisi itu. Jadi Ia berkata kepada mereka, "Kalau suatu negara terpecah dalam golongan-golongan yang saling bermusuhan, negara itu tidak akan bertahan. Dan sebuah kota atau keluarga yang terpecah-pecah dan bermusuhan satu sama lain akan hancur.
25Ug kay hingbaloan ni Jesus ang ilang mga hunahuna, miingon siya kanila: Tanang gingharian nga nabahin batok sa iyang kaugalingon malaglag; ug tanan nga lungsod kun balay nga nabahin batok sa iyang kaugalingon dili molungtad.
26Begitu juga di dalam kerajaan Iblis; kalau satu kelompok mengusir kelompok yang lain, maka kerajaan Iblis itu sudah terpecah-pecah dan akan runtuh.
26Ug kong si satanas nagahingilin kang satanas nabahin siya batok sa iyang kaugalingon; busa unsaon paglungtad sa iyang gingharian?
27Kalian berkata bahwa Aku mengusir roh jahat karena kuasa Beelzebul. Kalau begitu dengan kuasa siapa pengikut-pengikutmu mengusir roh jahat. Pengikut-pengikutmu itu sendiri yang membuktikan bahwa kalian salah!
27Ug kong ako, tungod kang beelzebub, nagahingilin sa mga yawa, tungod ba kang kinsa ang inyong mga anak nagahingilin kanila? Busa sila mamao ang inyong mga maghuhukom.
28Tetapi Aku mengusir roh jahat dengan kuasa Roh Allah. Dan itu berarti bahwa Allah sudah mulai memerintah di tengah-tengah kalian.
28Apan kong ako tungod sa Espiritu sa Dios nagahingilin sa mga yawa, matuod gayud nga ang gingharian sa Dios miabut na kaninyo.
29Bagaimana orang dapat masuk ke dalam rumah seorang yang kuat untuk merampas hartanya, kalau ia tidak lebih dahulu mengikat orang kuat itu? Sesudah itu, baru ia dapat merampas hartanya.
29Kun unsaon man sa tawo pagsulod sa balay sa kusgan aron pag-agaw sa iyang mga butang kong dili una niya gapuson ang kusgan? Ug unya ugaling pagakawatan ang iyang balay.
30Orang yang tidak memihak Aku sesungguhnya menentang Aku. Dan orang yang tidak membantu Aku sesungguhnya merusak pekerjaan-Ku!
30Ang wala magauban kanako, batok siya kanako, ug ang dili makig-ipon kanako, magapatibulaag.
31Oleh sebab itu, ketahuilah, apabila orang berbuat dosa dan mengucap penghinaan, ia dapat diampuni! Tetapi kalau ia menghina Roh Allah, ia tidak dapat diampuni!
31Tungod niini nagaingon ako kaninyo: Ang tanang sala ug pasipala pagapasayloon alang sa mga tawo: apan ang pasipala batok sa Espiritu dili pagapasayloon.
32Apabila orang mengatakan sesuatu menentang Anak Manusia, ia dapat diampuni, tetapi apabila ia menghina Roh Allah, ia tidak dapat diampuni, baik sekarang maupun di akhirat!"
32Ug bisan kinsa nga magapamulong sa usa ka pulong batok sa Anak sa tawo, arang siya mapasaylo; apan bisan kinsa nga magapamulong batok sa Espiritu Santo dili siya arang mapasaylo, bisan niini nga panahon sa kalibutan, bisan niadtong palaabuton.
33"Untuk mendapat buah yang baik, pohonnya harus subur. Kalau pohonnya tidak subur, buahnya tidak baik juga. Subur tidaknya suatu pohon diketahui dari buahnya.
33Usa lang ning duha, buhatong maayo ang kahoy, ug ang iyang bunga maayo; kun buhatong dautan ang kahoy, ug ang iyang bunga dautan; kay ang kahoy ginaila tungod sa iyang bunga.
34Kamu orang jahat, bagaimana mungkin kamu dapat mengucapkan hal-hal yang baik kalau kamu jahat? Apa yang diucapkan oleh mulut itulah yang melimpah dari hati!
34Mga kaliwat sa mga bitin nga malala! Unsaon ninyo, ingon nga kamo mga dautan, pagsulti sa mga butang maayo? Kay sa kadagaya sa kasing-kasing nagasulti ang baba.
35Orang yang baik mengucapkan hal-hal yang baik karena ia penuh kebaikan. Sebaliknya, orang yang jahat mengucapkan hal-hal yang jahat karena ia penuh kejahatan.
35Ang tawong maayo, gikan sa iyang maayong bahandi nagakuha ug mga maayong butang; ug ang tawong dautan, gikan sa iyang dautang bahandi nagakuha ug dautang mga butang.
36Jadi, ingatlah: pada Hari Kiamat, setiap orang harus bertanggung jawab atas tiap ucapannya yang tidak berguna.
36Ug nagaingon ako kaninyo nga sa tanang pulong walay pulos nga ginapamulong sa mga tawo, magahatag sila ug husay sa adlaw sa paghukom.
37Sebab kata-katamu sendirilah yang akan dipakai untuk memutuskan apakah engkau bersalah atau tidak."
37Kay tungod sa imong mga pulong pagapakamatarungon ka, ug tungod sa imong mga pulong pagahukman ka sa silot.
38Kemudian beberapa guru agama dan orang-orang Farisi berkata, "Pak Guru, kami ingin melihat Bapak membuat keajaiban."
38Unya mingtubag kaniya ang uban sa mga escriba ug sa mga Fariseo sa pag-ingon: Magtutudlo, buot unta kami motan-aw ug usa ka ilhanan gikan kanimo.
39"Alangkah jahatnya dan durhakanya orang-orang zaman ini!" jawab Yesus. "Kalian minta Aku membuat keajaiban? Kalian tidak akan diberi satu keajaiban pun, kecuali keajaiban Nabi Yunus.
39Apan siya mitubag ug miingon kanila: Usa ka kaliwatan nga dautan ug mananapaw nagapangita ug ilhanan; ug walay ilhanan nga igahatag kaniya, kondili ang ilhanan ni Jonas ang manalagna.
40Yunus tinggal tiga hari tiga malam di dalam perut ikan besar. Begitu juga Anak Manusia akan tinggal tiga hari tiga malam di dalam perut bumi.
40Kay ingon nga si Jonas didto sa tiyan sa dakung isda sa tolo ka adlaw ug tolo ka gabii: sa maong pagkaagi, ang Anak sa tawo magapabilin sa kahiladman sa yuta tolo ka adlaw ug tolo ka gabii.
41Pada Hari Kiamat, penduduk Niniwe akan bangkit bersama orang-orang zaman ini dan menuduh mereka. Sebab orang-orang Niniwe itu bertobat dari dosa-dosa mereka, ketika Yunus berkhotbah kepada mereka. Tetapi di sini sekarang ada yang lebih besar daripada Yunus!
41Ang mga tawo sa Ninive motindog sa adlaw sa paghukom kauban niini nga kaliwatan, ug managhukom niini sa silot, kay nanaghinulsol sila tungod sa pagwali ni Jonas; ug ania karon adunay usa dinhi nga labaw pa kay kang Jonas!
42Pada Hari Kiamat, ratu dari negeri Selatan akan bangkit bersama orang-orang zaman ini dan menuduh mereka. Sebab untuk mendengarkan pengajaran Salomo yang bijak, ratu itu membuat perjalanan yang jauh sekali dari ujung bumi. Tetapi di sini sekarang ada yang lebih besar daripada Salomo!"
42Ang reina sa Habagatan motindog sa adlaw sa paghukom kauban niini nga kaliwatan, ug magahukom niini sa silot; kay mianhi siya gikan sa mga kinatumyan sa yuta aron sa pagpatalinghug sa kaalam ni Salomon: ug ania karon, adunay usa nga labaw pa kay kang Salomon nga ania karon dinhi!
43"Apabila roh jahat meninggalkan seseorang, roh itu berkeliling ke tempat-tempat yang kering untuk mencari tempat istirahat, tetapi ia tidak mendapatnya.
43Apan kong ang espiritu nga mahugaw nakagula na sa tawo, nagasuroy sa mga dapit nga mamala sa pagpangita ug pahulay, ug wala makakaplag.
44Oleh sebab itu ia berkata, 'Saya akan kembali ke rumah yang sudah saya tinggalkan.' Waktu ia sampai di sana, rumah itu kosong, bersih dan teratur.
44Unya siya nagaingon: Magabalik ako sa akong balay nga akong gigikanan: ug sa miabut, hikaplagan niya nga wala na pagapuy-i, sinilhigan ug dinayandayanan.
45Lalu ia pergi dan membawa tujuh roh lain yang lebih jahat dari dia. Kemudian mereka masuk ke dalam orang itu, lalu tinggal di situ. Dan akhirnya keadaan orang itu menjadi lebih buruk dari semula. Itulah juga yang akan terjadi dengan orang-orang jahat zaman ini."
45Unya moadto siya, ug magadala ug laing pito ka espiritu nga mga labi pang dautan kay kaniya, ug mosulod ug mopuyo sila didto; ug ang kaulahian niadtong tawohana magadautan nga labi pa kay sa una. Mao usab ang mahatabo niining dautan nga kaliwatan.
46Sementara Yesus masih berbicara dengan orang banyak itu, datanglah ibu dan saudara-saudara-Nya. Mereka berdiri di luar sambil berusaha untuk dapat berbicara dengan Dia.
46Ug samtang nagasulti pa siya sa katawohan ania karon, ang iyang inahan ug ang iyang mga igsoon didto sa gawas nagapaninguha sa pagpakigsulti kaniya.
47Seorang dari orang banyak itu berkata kepada Yesus, "Pak, ibu dan saudara-saudara Bapak ada di luar. Mereka ingin berbicara dengan Bapak."
47Ug may usa nga miingon kaniya: Ania karon, ang imong inahan ug ang imong mga igsoon atua sa gawas naninguha sa pagpakigsulti kanimo.
48Lalu Yesus menjawab, "Siapakah ibu-Ku? Siapakah saudara-saudara-Ku?"
48Apan siya sa mitubag miingon sa nagsulti kaniya: Kinsa ba ang akong inahan, ug kinsa ba ang akong mga igsoon?
49Lalu Ia menunjuk kepada pengikut-pengikut-Nya dan berkata, "Inilah ibu dan saudara-saudara-Ku.
49Ug sa gituy-od ang iyang kamot ngadto sa iyang mga tinon-an, nag-ingon: Ania karon ang akong inahan ug ang akong mga igsoon.
50Orang yang melakukan kehendak Bapa-Ku yang di surga, dialah saudara laki-laki, saudara perempuan, dan ibu-Ku."
50Kay bisan kinsa nga magabuhat sa kabubut-on sa akong Amahan nga atua sa langit, siya mao ang akong igsoon nga lalake ug akong igsoon nga babaye, ug akong inahan.