¹हे मेरो छोरो! यदि तिमी छिमेकीको ऋणको लागि जमानी बसेको भए अथवा त्यसले आफ्नो ऋण तिर्न नसकेकोमा आफूले तिर्ने वचन दिएको भए,

¹My son, if you have become collateral for your neighbor, if you have struck your hands in pledge for a stranger;

²तिमी तब जालमा फँस्यौ, तिमी आफ्नै प्रतिज्ञामा आफैं पक्राउ पर्यौ।

²You are trapped by the words of your mouth. You are ensnared with the words of your mouth.

³तिमी तिम्रै छिमेकीको नियन्त्रणमा पर्यौ, यसकारण फेरि पनि जाऊ अनि तिम्रो छिमेकिसंग क्षमा माग।

³Do this now, my son, and deliver yourself, since you have come into the hand of your neighbor. Go, humble yourself. Press your plea with your neighbor.

⁴अलिकति समय पनि नपर्ख अथवा नसुत।

⁴Give no sleep to your eyes, nor slumber to your eyelids.

⁵मृग एउटा सिकारीबाट भागे झैं अथवा त्यो एउटा चरा जालबाट उम्के झैं तिमी आफैंलाई रक्षा गर।

⁵Free yourself, like a gazelle from the hand of the hunter, like a bird from the snare of the fowler.

⁶हे अल्छी मानिस हो, तिमी एक कमिला झैं मेहनती हुनु पर्छ। हेर, कमिलाले कति मेहनत गर्छ, यसर्थ कमिलाबाट सिक।

⁶Go to the ant, you sluggard. Consider her ways, and be wise;

⁷कमिलाहरूका कुनै सेनाध्यक्ष, पदाधिकारी या शासक हुँदैन।

⁸तर ग्रीष्म ऋतुमा कमिलाले आफ्नो निम्ति खाना बटुल्छ, जम्मा गरेर राख्छ र कटनीको समयमा त्यसको निम्ति प्रशस्त खाना रहन्छ।

⁸provides her bread in the summer, and gathers her food in the harvest.

⁹हे अल्छी मानिसहरू हो! कहिले सम्म पल्टि रहन्छौ? कहिले तिमीहरू आफ्नो निन्द्राबाट उठ्छौ।

⁹How long will you sleep, sluggard? When will you arise out of your sleep?

¹⁰अल्छे मानिसले भन्छ, “केही क्षणको निम्ति अझ सुतौं। हामी एक छिन सुतौं, हाम्रा हातहरूलाई केही क्षण आराम दिऊँ।”

¹⁰A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep:

¹¹अनि उसको गरिबी एउटा डाँकू झैं, आँउछ र उसको अभाव एक हत्यारा झैं आउँछ।

¹¹so your poverty will come as a robber, and your scarcity as an armed man.

¹²एक दुष्ट अनि नीच मानिस जहाँ गएता पनि झूटो बोल्छ अनि

¹²A worthless person, a man of iniquity, is he who walks with a perverse mouth;

¹³उसले मानिसहरूलाई छक्याउँन आँखा झिम्क्याउँछ खुट्टा हल्लाएर तथा हातको औली द्वारा इशारा गर्छ।

¹³who winks with his eyes, who signals with his feet, who motions with his fingers;

¹⁴उसको विचार छलपूर्ण हुन्छ, उसले खराब योजनाहरू बनाउँछ, उसले सबै समयमा तर्क गर्छ।

¹⁴in whose heart is perverseness, who devises evil continually, who always sows discord.

¹⁵तर अचानक बिपदले उसलाई आघात पार्छ, उसलाई चोट लाग्छ अनि यस चोटबाट ऊ निको हुने छैन।

¹⁵Therefore his calamity will come suddenly. He will be broken suddenly, and that without remedy.

¹⁶परमेश्वरले छ वटा कुराहरूलाई घृणा गर्नुहुन्छ, सात वटा जो घृणित छन्।

¹⁶There are six things which Yahweh hates; yes, seven which are an abomination to him:

¹⁷आँखाहरू जसले मानिसलाई घमण्डी दर्शाउँछ, जिब्राहरू जसले झूटो बोल्छ, हातहरू जसद्वारा निर्दोष मानिसको हत्या गर्छ, हृदय जहाँ दुष्ट कर्म गराउने योजनाहरू बनिन्छन् गोडाहरू जुन दुष्ट कर्मको निम्ति दौडन्छन्।

¹⁷haughty eyes, a lying tongue, hands that shed innocent blood;

¹⁸त्यो मानिस जसले अदालतमा झूटो बोल्छ। त्यो मानिस जो दाज्यू भाइहरूको बीचमा झगडा लगाउँछ।

¹⁸a heart that devises wicked schemes, feet that are swift in running to mischief,

¹⁹नीतिवचन तथा अरू कही पनि जहाँ सात कुराहरू भनिएकोछ, ती सात कुराहरू यी नै भनी कुनै निश्चय छैन। तर सात भन्दा धेरै नै भनिएकोछ। जहाँ सात होइन आठ भनिन्छ, त्यसको अर्थ धेरै भन्दा पनि अझ धेरै मानिनु पर्छ।

¹⁹a false witness who utters lies, and he who sows discord among brothers.

²⁰हे मेरो छोरो, आफ्नो बाबुको आज्ञाहरू ग्रहण गर अनि तिम्री आमाले दिएको शिक्षाहरूलाई इन्कार नगर।

²⁰My son, keep your father’s commandment, and don’t forsake your mother’s teaching.

²¹उनीहरूले भनेका वचनहरू सधैं हृदयमा राख, तिनीहरूलाई तिम्रो गला वरिपरि बाँधेर राख।

²¹Bind them continually on your heart. Tie them around your neck.

²²जब तिमी अगि बढने छौ त्यति बेला ती वचनहरूले तिम्रो मार्गदर्शन गर्नेछ। जब तिमी सुत्छौ, तिनीहरूले तिम्रो रक्षा गर्नेछन् र जब तिमी जाग्छौ ती बचनहरू तिमीसित कुरा गर्नेछन्।

²²When you walk, it will lead you. When you sleep, it will watch over you. When you awake, it will talk with you.

²³किनभने यी आज्ञाहरू चाँहि बत्ती र यी शिक्षाहरू चाँहि ज्योति हुन्। तिम्रा आमा बाबुका शिक्षाहरूले तिमीलाई सही मार्गमा डोर्याउँनेछ। ती शिक्षाहरूले तिम्रो जीवन सुधार्नेछ अनि जीवनको सही मार्गमा हिँडन तिमीलाई प्रशिक्षण दिनेछन्।

²³For the commandment is a lamp, and the law is light. Reproofs of instruction are the way of life,

²⁴तिनीहरूको शिक्षाले तिमीलाई अपवित्र आइमाईकहाँ जानु अवरोध पुर्याउनेछ अनि व्यभिचारी स्त्रीको चिप्ल्याईबाट बाँच्नेछौ।

²⁴to keep you from the immoral woman, from the flattery of the wayward wife’s tongue.

²⁵उसको सुन्दरताको इच्छा तिम्रो मनमा नगर अनि उसको आँखाको जादूमा बन्दी नबन।

²⁵Don’t lust after her beauty in your heart, neither let her captivate you with her eyelids.

²⁶एउटी वेश्याले तिमीबाट एक टुक्रा रोटीको दाम लिनु सक्छे, तर अर्काकी पत्नीले तिम्रो जीवन नै ध्वंश गरिदिन्छे।

²⁶For a prostitute reduces you to a piece of bread. The adulteress hunts for your precious life.

²⁷जल्दै गरेको आगो के एउटा मानिसले उसको काखमा राख्दा उसको लुगा चाहि जल्दैन?

²⁷Can a man scoop fire into his lap, and his clothes not be burned?

²⁸एउटा मानिस बल्दै गरेको कोइला माथि हिडन सक्छ अनि उसको खुट्टा चाहि जल्दैन के यस्तो हुन सक्छ?

²⁸Or can one walk on hot coals, and his feet not be scorched?

²⁹जो कोही मानिसको लागि पनि त्यस्तै हुन्छ जब ऊ अन्य मानिसको पत्नीसित ओछ्यानमा सर्म्पक राख्छ। त्यस मानिसले दुःख भोग्ने छ।

²⁹So is he who goes in to his neighbor’s wife. Whoever touches her will not be unpunished.

³⁰[This verse may not be a part of this translation]

³⁰Men don’t despise a thief, if he steals to satisfy himself when he is hungry:

³¹[This verse may not be a part of this translation]

³¹but if he is found, he shall restore seven times. He shall give all the wealth of his house.

³²तर जो मानिसले अर्काको पत्नीसित यौन सम्बन्ध राख्छ त्यसको विवेक हुँदैन उसले आफ्नै मात्र विनाश ल्याउँछ।

³²He who commits adultery with a woman is void of understanding. He who does it destroys his own soul.

³³उसले पिटाइ अनि बेइज्जत पाउँछ, अनि उसको नराम्रो नाम कहिले टाढा जाँदैन।

³³He will get wounds and dishonor. His reproach will not be wiped away.

³⁴त्यस पर स्त्रीको लोग्ने ईर्ष्याले क्रोध जगाउँछ अनि जब उसले त्यस मानिसमाथि बदलाको भाव राख्छ तब उसको हृदयमा त्यो मानिसप्रति दया कहिल्यै जाग्दैन।

³⁴For jealousy arouses the fury of the husband. He won’t spare in the day of vengeance.

³⁵त्यस स्त्रीको लोग्नेले कुनै प्रकारको क्षतिपूर्ति ग्रहण गर्दैन जति सुकै पैसादिएर पनि त्यसलाई मनाउन सकिंदैनँ।

³⁵He won’t regard any ransom, neither will he rest content, though you give many gifts.