1Huan Nebukadnezzar vaihawm kum nih kum in Nebukednezzar in mang a neia; a lungsim a buai mahmaha, a ihmu theita kei hi.
1巴比伦王忘记自己的梦
2Huan kumpipan mitkhialdawitawite leh, bummite leh, aisanmite leh Kaldai mite, kumpipa a mang hilh dinga sap dingin thu a piaa. Huchiin a hong lut ua kumpipa maah a hong ding ta uhi.
2于是王吩咐人把术士、用法术的、行邪术的和迦勒底人都召来，要他们把王的梦告诉王。他们来了，站在王面前。
3Huchiin kumpipan a kiang uah, Mang ka neia, mang thei dingin ka lungsim a buai mahmah hi, a chi a.
3王对他们说：“我作了一个梦，心里烦乱，我要知道这是什么梦。”
4Huan Kaldai miten kumpipa kiangah Suria pauin, Aw kumpia, khantawnin dam in; na sikhate mang tuh hilh inla a hilhchetna ka ensak ding uh, a chi ua.
4迦勒底人用亚兰话对王说：“愿王万岁！请把那梦告诉仆人，我们好解释梦的意思。”
5Kumpipan a dawnga, Kaldai mite kiangah, A thil keia kipan a paikheta; mang ka kianga na hontheih sak kei ua leh hilhchetna toh, at nenin na om ding ua, na inte uh ekvum a honghi ding.
5王回答迦勒底人说：“我已经定旨：如果你们不把那梦和梦的意思向我说明，就必被碎尸万段，你们的家必成为废墟。
6Himahleh mang leh a hilhchetna na theihsak ua leh, kei a kipanin thilpiakte leh kipahmante leh nakpitaka zahtakna na mu ding uh; huaijiakin mang leh a hilhchetna hon ensak un, a chi a.
6如果你们能把那梦和梦的意思向我解释，就必从我这里得礼物、奖赏和大尊荣，所以你们要把梦和梦的意思向我解释。”
7A nihveina dingin amau a dawng ua, Kumpipan mang tuh honhilh henla, huan kou a hilhchetna ka ensak ding uh, a chi ua.
7他们第二次回答王说：“请王把梦告诉仆人，我们好解释梦的意思。”
8Kumpipan a dawnga, Kei akipanin a thil a pai kheta chih na muh jiak un, hun lei tum na hi uh chih ka thei tel hi.
8王回答说：“我清楚知道你们企图拖延时间，因为你们看出我已经定旨。
9Ahihhangin mang tuh ka kianga na kitheih sak kei u leh, nou adingin dan khat kia a om; hun a kikhen tana, ka maa thu juau leh sia gelkhol na hih jiak un; huaijiakin mang tuh honhilh unla, huan a hilhchetna na hon ensak thei uh chih ka thei ding, a chi a.
9如果你们不把那梦向我说明，只有一个办法对付你们。你们串通在我面前胡言乱语，希望时势有所改变。你们现在要把梦告诉我，好使我知道你们真能把梦的意思向我解释。”
10Kaldai miten kumpipa maah a dawng ua, Kumpipa thu ensak thei leitungah kumah a om kei; kumpipa hiam, toupa hiam, vaihawmmi kuamahin mitkhialdawitawi kuamahmah hiam, bummi kuamahmah hiam, Kaldai mi kuamahmah ah huchibang a dot ngei louh jiak un.
10迦勒底人无法说出王的梦迦勒底人在王面前回答说：“世上没有人能把王所问的事说出来，因为从来没有一个伟大和有权势的君王向术士、用法术的和迦勒底人询问过这样的事。
11Kumpipa thil deih vangtak ahi, pathiante a omna uh sa toh hiloute chihlouhngal, midang kuamahin kumpipa maah huai a ensak theikei ding uh, a chi ua.
11王所问的事很难答，除了那不和世人同住的神明以外，没有人能在王面前把这事说出来。”
12Hiai jiakin kumpipa a heh mahmaha a thangpai tuntuna, Babulon mi pilte tengteng hihmang dingin thu a peta hi.
12因此，王大发烈怒，下令杀绝巴比伦所有的智慧人。
13Huchiin thupiak a pai khetaa, mi pilte a thah ding ahi ta ua; huan Danial leh a lawmte thah dingin a zong uhi.
13于是王的御旨发出，要把智慧人都杀死；人就寻找但以理和他的同伴，要杀死他们。
14Huchiin Danialin kumpipa veng sepaih zaheutu Ariok kiangah thuhilhna leh thupil toh dawnna a kik saka, Babulon mi pilte that dinga kuankhe pa kiangah.
14但以理求王宽限那时，王的护卫长亚略出来，要杀死巴比伦的智慧人，但以理就婉转机敏地向他询问；
15Ariok kumpipa sepaih zaheutu a dawnga a kiangah, Bangdia kumpipa a kipan thupiak huchitela kin ahia? a chi a. Huchiin Ariokin Danial kiangah a thil a kitheisak a.
15但以理对王的护卫长亚略说：“王的命令为什么这样严厉呢？”亚略就把这事告诉但以理。
16Huan Danial a luta, amah adia hun sehsak dingin kumpipa a ngena, huchia a hilh chetna kumpipa a etsak dingin.
16但以理就进去，求王宽限，使他可以把那梦的意思为王解释。
17Huchiin Danial a in ah a paia, Hanania te, Misael te, Azaria te, a lawmte kiangah huai thil tuh a theisak ta hi;
17 神把梦的意义指示但以理但以理回到自己的家里，把这事告诉他的同伴哈拿尼雅、米沙利和亚撒利雅，
18Huchia amauten hiai thuguk tanchina van Pathian chitnate a nget theihna dingun; huchia Danial leh a lawmte Babulon a mi pilte lakate toh amanthat louhna ding un.
18要他们为这隐秘的事祈求天上的 神怜悯，免得但以理和他的同伴与巴比伦其余的智慧人一同灭亡。
19Huchiin jan mengmuhna ah Danial kiangah thuguk tuh taklatin a om ta hi. Huan Danialin van Pathian a phat hi.
19于是这隐秘的事在夜间的异象中给但以理显明了。但以理就称颂天上的 神。
20Danialin a dawnga, Khantawn khantawnin Pathian min phatin om hen; Pilna leh hatna lah amaha ahi ngala;
20但以理说：“愿 神的名得称颂，从永远直到永远，因为智慧和能力都是属他的。
21Huan aman hunte leh hunbite a hihlamdanga; kumpipate a suan khia, kumpipate a tung khiaa; mi pilte kiangah pilna a piaa, theihsiamna theite kiangah theihna a pia hi.
21他改变时间、季节；他废王、立王；他赐智慧给智慧人，赐知识给聪明人。
22Thil thukte leh gukte a taklanga, miala om bang ahia aman a thei a, a kiangah khovak a om hi.
22他显明深奥和隐密的事，他洞悉暗中的一切，因为光明与他同住。
23Na tungah ka kipaka, ka honphat hi. Aw nang ka pipute Pathian, pilna leh hatna honpe pa, leh nang ka honnget uh tua ka kianga hontheisakpa; kumpipa thu lah ka kiang uah na hontheisak ta ngala, a chi a.
23我列祖的 神啊！我感谢你，赞美你！你把智慧和能力赐了给我；我们向你所求的，现在你已向我显明，把王的事告诉了我们。”
24Huaijiakin Danial, kumpipan Babulon mi pilte hihse dia a sehpa, Ariok kiangah a hoh a; a vahoha a kiangah hichibangin a chi hi; Babulon mipilte hihmang ken; kumpipa maah honpi lut inla, huan kumpipa kiangah a hilhchetna ka ensak ding, a chi a.
24但以理入宫见王于是但以理进去见亚略，就是王委派去杀绝巴比伦的智慧人的，对他这样说：“不要杀绝巴比伦的智慧人；请把我带到王面前，我要把梦的意思向王解释。”
25Huchiin Ariokin kintakin kumpipa maah Danial a pi luta, a kiangah hichibangin a chi a; Juda saltangte lak ah mi khat ka mu a, aman kumpipa kiangah a hilhchetna a theisak ding, a chi a.
25亚略就急忙把但以理带到王面前，对王这样说：“我在被掳的犹大人中找到一个能把梦的意思向王说明的人。”
26Kumpipan a dawnga Danial kiangah, a min Beltesazar hiven, Mang ka neih na hon theisak theiin, a hilhchetna na hon theisak thei maw? a chi a.
26王问称为伯提沙撒的但以理说：“你能向我说明我所见的梦和梦的意思吗？”
27Danial in kumpipa maah a dawnga, Thuguk kumpipan a nget mipil hiin, aisanmite hileh, kumpipa kiangah a ensak theikei ding ua.
27但以理在王面前回答说：“王所问的那隐秘的事，没有智慧人、用法术的、术士和占星家能向王解释；
28Himahleh van ah Pathian a oma aman thugukte a taklang hi; ni nanung lama bang ahia om ding kumpipa Nebukadnezzar kiangah a theisak ta hi. Na lupna tunga na lutang mengmuhna leh na mang hiaite ahi;
28只有一位在天上的 神能把一切隐秘的事显明；他已经把日后将要发生的事告诉你尼布甲尼撒王了。你的梦和你躺在床上时脑海中出现的异象就是这样：
29Nang na hih leh aw kumpipa na lupna tungah na lungsim sungah na ngeihtuahnate a hongom ua; tunung chianga bang ahia hongom ding thu: huan amah thugukte na kianga taklangpan bang ahia hongom ding na kiangah a theisak ta ahi.
29王啊！你躺在床上时，想到日后将要发生的事，那显明隐秘事的 神就把将要发生的事向你说明了。
30Himahleh kei bel, pilna ahing himhim sanga pilna ka neih tam jawk jiaka hiai thuguk ka kianga taklat ahi keia: himahleh a hilhchetna kumpipa kianga theihsak a hih theihna ding leh nang na lungtang ngaihtuahte na theihna ding a hijaw hi.
30现在这隐秘的事向我显明，并不是因为我的智慧胜过所有的人，而是要使王知道梦的意思和你心想明白的事。
31Nang, Aw kumpipa, namuta; ngaiin, milim thupi tak. Hiai milim, hat tak mai, a tetna thupi mahmah, na maah a ding a; amel tuh a kihtakhuai mahmah hi.
31复述梦境“王啊！你正在观看，看见有一座大像，那像甚高，非常光耀，竖立在你面前，样貌十分可怕。
32Hiai milim a hih leh, a lutang dangkaeng hoih ahi a. a awm leh a bante dangka, a gilleh apheipite dal,
32这像的头是纯金的，胸膛和手臂是银的，腹和腰是铜的，
33akhete sik, a khepekte sikkhenkhatleh tung khenkhat.
33腿是铁的，脚是铁和泥混杂的。
34Suang khuta sek louh. huai milim a khepek sik, leh tung denga kitam nen sak dimdem tanin na mu a.
34你正观看的时候，有一块非人手凿成的石头，击在那座大像铁和泥混杂的脚上，把脚砸碎了。
35Huchiin sik toh, tung toh. dal toh, dangka toh, dangkaeng loh a kitam nen khawm vek ua: nipi buhphuala buhsi bang mai a hong hi ua; huchiin huihin amaute amut mang ua: huan huai milim deng suang pen mual thupi a hong suaka. lei pumpi a dimta hi.
35于是铁、泥、铜、银、金都一同砸得粉碎，好像夏天禾场上的糠秕，被风吹散，无处可寻；那打碎这像的石头却变成一座大山，充满全地。
36Hiai mang ahi a; kumpipa maah a hilhchetna ka gen ding uh.
36详解梦义“这就是那梦，现在我们要在王面前讲解那梦的意思。
37Nang. Aw kumpipa, kumpipate kumpipa, van Pathianin a kianga gam te, thilhihtheihna te. hatna te, thupina te a piak. na hi a;
37王啊！你是万王之王，天上的 神已经把国度、权柄、能力和尊荣都赐给你；
38huan koipeuha mite tate a tenna uah, gama sate leh vana vasate na khut ah a honpia; amaute tengteng tunga lal dingin nang a honbawla: dangkaeng lutang na hi.
38也把散居在各处的世人、田野的走兽和空中的飞鸟，都交在你手里，使你管理这一切。你就是那金头。
39Huan nang nungin nanga sanga niamjaw gam dang khat a hong ding khe ding; huchiin lal gam thumna dang, leitung tengtenga thunei ding.
39在你以后，另一国将兴起，不及于你。后有第三国，就是那铜的，要统治全地。
40Huan gam lina sik bangin a hat dinga: sikin a kek nen saka thil tengteng a nuaisiah bang takin: huan sikin hiaite tengteng a delh jan angin, a kek nen sakin, a delh jan ding hi.
40还有第四国，坚强如铁，因为铁能砸碎击破万物；铁怎样压碎一切，那国也要照样砸碎一切。
41Huan khepekte leh khezung na muhte, a khen belvelmi tung leh a khen sik a hih leh, gam hawmjak ahi dinga; himahleh a sungah sik hatna a om dinga, sik buannawi tung toh helkhawmna muh-bangtakin.
41正如你看见那像的脚和脚趾是窑匠的泥和铁混杂的，那国也必分裂；正如你看见铁和陶泥混合在一起，那国也必有铁的坚硬。
42Huan khepek khezungte akhen sik leh akhen tung hi pen a hihleh. huchibangin gam hatna chiang nei, kitapna chiang neia hi ding hi.
42那些脚趾是铁和泥混杂的，那国也必是部分坚强，部分脆弱。
43Huan sik buannawi tung toh kihel na muh pen a hihleh, mite chi toh a mau a kitok hel ding uh; himahleh a kikawi kip kei ding ua. sik tung toh a kigawm lou mah bangin.
43你怎样看见铁和陶泥混合在一起，那国的人也必和列国的人通婚混杂，却不能彼此联合，正如铁和泥不能混杂一样。
44Huan huai kumpipate dam laiin van Pathianin gam suksiata om ngei lou ding, a thuneihna mi dang kianga nutsiata om ngei sam lou ding, a honding khe sak dinga; himahleh hiai gam tengteng a kitam nen sak dinga, a suse vek dinga, amah bel khantawnin a ding ding hi.
44那些王在位的时候，天上的 神必兴起另一个永不灭亡的国，国权必不归给别族的人。这国必砸碎毁灭其他各国；并且这国必存到永远。
45Suang mual akipan khuta sek louh hongom khiaa, sik te, dal te, tung te. dangka te leh dangkaeng te a kitam sak dimdem na muh pen a hihleh; tunung chianga bang ahia hongom ding kumpipa kiang ah Pathian thupiin a thei sakta hi: huan mang tuh theihsa ahia, a hilhchetna a kichian hi, a chi a,
45正如你看见那块从山而出，非人手凿成的石头，把铁、铜、泥、银和金都砸碎了，伟大的 神已把日后必有的结局都告诉王了。这梦是确实的，梦的意思也是准确的。”
46Huaitakin Nebukadnezzarin a maiin lei a sia, Danial a bia a. thillat leh gim namtui a kianga lan dingin amau thu a pia hi.
46王高抬并重赏但以理尼布甲尼撒王俯伏在地，向但以理下拜，又下令向但以理献上供物和香品。
47Kumpipan Danial a dawnga, Chihtaktakin na Pathian pathiante Pathian leh, kumpipate TOUPA leh, thugukte taklangpa ahi; hiai thuguk taklang dinga hihtheihna na neih jiakin, a chi a.
47王对但以理说：“你们的 神真是万神之神，万王之王，又是显明隐秘事的，因为你能把这隐秘的事显明出来。”
48Huchiin kumpipan Danial a lian saka, thilpiak tampi a piaa. Babulon bial pumpia heutuin a bawla. Babulon mi pilte tengteng tunga ukpipa pen dingin.Huan Danial in Sadrak te, Mesak te, Abed-nego te Babulon bial thulehla tunga koih dingin kumpipa kiangah a ngena; himahleh Danial jaw kumpipa kongpi ah a om hi.
48于是王提升但以理，赐他许多贵重的礼物，使他管理巴比伦全省，又立他为总长，管理巴比伦所有的智慧人。
49Huan Danial in Sadrak te, Mesak te, Abed-nego te Babulon bial thulehla tunga koih dingin kumpipa kiangah a ngena; himahleh Danial jaw kumpipa kongpi ah a om hi.
49但以理求王，王就委派沙得拉、米煞、亚伯尼歌管理巴比伦省的政务；但以理却在朝中侍立。