1Y ABRAHAM era viejo, y bien entrado en días; y Jehová había bendecido á Abraham en todo.
1 Yr oedd Abraham yn hen ac oedrannus, ac yr oedd yr ARGLWYDD wedi ei fendithio ef ym mhob dim.
2Y dijo Abraham á un criado suyo, el más viejo de su casa, que era el que gobernaba en todo lo que tenía: Pon ahora tu mano debajo de mi muslo,
2 Yna dywedodd Abraham wrth y gwas hynaf yn ei du375?, yr un oedd yn gofalu am ei holl eiddo, "Gosod dy law dan fy nghlun,
3Y te juramentaré por Jehová, Dios de los cielos y Dios de la tierra, que no has de tomar mujer para mi hijo de las hijas de los Cananeos, entre los cuales yo habito;
3 a pharaf iti dyngu i'r ARGLWYDD, Duw'r nefoedd a'r ddaear, na chymeri wraig i'm mab o ferched y Canaaneaid yr wyf yn byw yn eu plith,
4Sino que irás á mi tierra y á mi parentela, y tomarás mujer para mi hijo Isaac.
4 ond yr ei i'm gwlad ac at fy nhylwyth, i gymryd gwraig i'm mab Isaac."
5Y el criado le respondió: Quizá la mujer no querrá venir en pos de mí á esta tierra: ¿volveré, pues, tu hijo á la tierra de donde saliste?
5 Dywedodd y gwas wrtho, "Efallai na fydd y wraig am ddod ar fy �l i'r wlad hon; a fydd raid i mi fynd �'th fab yn �l i'r wlad y daethost allan ohoni?"
6Y Abraham le dijo: Guárdate que no vuelvas á mi hijo allá.
6 Dywedodd Abraham wrtho, "Gofala nad ei �'m mab yn �l yno.
7Jehová, Dios de los cielos, que me tomó de la casa de mi padre y de la tierra de mi parentela, y me habló y me juró, diciendo: A tu simiente daré esta tierra; él enviará su ángel delante de ti, y tú tomarás de allá mujer para mi hijo.
7 Yr ARGLWYDD, Duw'r nefoedd, yr un a'm cymerodd o du375? fy nhad ac o wlad fy ngeni, ac a lefarodd a thyngu wrthyf, a dweud, 'Rhof y wlad hon i'th ddisgynyddion', bydd ef yn anfon ei angel o'th flaen, ac fe gymeri wraig i'm mab oddi yno.
8Y si la mujer no quisiere venir en pos de ti, serás libre de este mi juramento; solamente que no vuelvas allá á mi hijo.
8 Os na fydd y wraig am ddod ar dy �l, yna byddi'n rhydd oddi wrth y llw hwn; ond paid � mynd �'m mab yn �l yno."
9Entonces el criado puso su mano debajo del muslo de Abraham su señor, y juróle sobre este negocio.
9 Felly gosododd y gwas ei law dan glun ei feistr Abraham, a thyngu iddo am y mater hwn.
10Y el criado tomó diez camellos de los camellos de su señor, y fuése, pues tenía á su disposición todos los bienes de su señor: y puesto en camino, llegó á Mesopotamia, á la ciudad de Nachôr.
10 Yna cymerodd y gwas ddeg o gamelod ei feistr, a mynd ymaith a holl anrhegion ei feistr dan ei ofal, ac aeth i Aram-naharaim, i ddinas Nachor.
11E hizo arrodillar los camellos fuera de la ciudad, junto á un pozo de agua, á la hora de la tarde, á la hora en que salen las mozas por agua.
11 Parodd i'r camelod orwedd y tu allan i'r ddinas, wrth y pydew du373?r, gyda'r hwyr, sef yr amser y byddai'r merched yn dod i godi du373?r.
12Y dijo: Jehová, Dios de mi señor Abraham, dame, te ruego, el tener hoy buen encuentro, y haz misericordia con mi señor Abraham.
12 A dywedodd, "O ARGLWYDD, Duw fy meistr Abraham, rho lwyddiant i mi heddiw, a gwna garedigrwydd �'m meistr Abraham.
13He aquí yo estoy junto á la fuente de agua, y las hijas de los varones de esta ciudad salen por agua:
13 Dyma fi'n sefyll wrth y ffynnon ddu373?r, a merched y ddinas yn dod i godi du373?r.
14Sea, pues, que la moza á quien yo dijere: Baja tu cántaro, te ruego, para que yo beba; y ella respondiere: Bebe, y también daré de beber á tus camellos: que sea ésta la que tú has destinado para tu siervo Isaac; y en esto conoceré que habrás hecho miseric
14 Y ferch y dywedaf wrthi, 'Gostwng dy st�n, er mwyn i mi gael yfed', a hithau'n ateb, 'Yf, ac mi rof ddiod i'th gamelod hefyd', bydded mai honno fydd yr un a ddarperaist i'th was Isaac. Wrth hyn y caf wybod iti wneud caredigrwydd �'m meistr."
15Y aconteció que antes que él acabase de hablar, he aquí Rebeca, que había nacido á Bethuel, hijo de Milca, mujer de Nachôr hermano de Abraham, la cual salía con su cántaro sobre su hombro.
15 Cyn iddo orffen siarad, dyma Rebeca, a anwyd i Bethuel fab Milca, gwraig Nachor, brawd Abraham, yn dod allan �'i st�n ar ei hysgwydd.
16Y la moza era de muy hermoso aspecto, virgen, á la que varón no había conocido; la cual descendió á la fuente, y llenó su cántaro, y se volvía.
16 Yr oedd y ferch yn hardd odiaeth, yn wyryf, heb orwedd gyda gu373?r. Aeth i lawr at y ffynnon, llanwodd ei st�n, a daeth i fyny.
17Entonces el criado corrió hacia ella, y dijo: Ruégote que me des á beber un poco de agua de tu cántaro.
17 Rhedodd y gwas i'w chyfarfod, a dweud, "Gad imi yfed ychydig ddu373?r o'th st�n."
18Y ella respondió: Bebe, señor mío: y dióse prisa á bajar su cántaro sobre su mano, y le dió á beber.
18 Dywedodd hithau, "Yf, f'arglwydd," a brysio i ostwng ei st�n ar ei llaw, a rhoi diod iddo.
19Y cuando acabó de darle á beber, dijo: También para tus camellos sacaré agua, hasta que acaben de beber.
19 Pan orffennodd roi diod iddo, dywedodd hi, "Codaf ddu373?r i'th gamelod hefyd, nes iddynt gael digon."
20Y dióse prisa, y vació su cántaro en la pila, y corrió otra vez al pozo para sacar agua, y sacó para todos sus camellos.
20 Brysiodd i dywallt ei st�n i'r cafn, a rhedeg eilwaith i'r ffynnon, a chodi du373?r i'w holl gamelod.
21Y el hombre estaba maravillado de ella, callando, para saber si Jehová había prosperado ó no su viaje.
21 Syllodd y gu373?r arni, heb ddweud dim, i wybod a oedd yr ARGLWYDD wedi llwyddo'i daith ai peidio.
22Y fué que como los camellos acabaron de beber, presentóle el hombre un pendiente de oro que pesaba medio siclo, y dos brazaletes que pesaban diez:
22 Pan orffennodd y camelod yfed, cymerodd y gu373?r fodrwy aur yn pwyso hanner sicl, a dwy freichled yn pwyso deg sicl o aur i'w garddyrnau,
23Y dijo: ¿De quién eres hija? Ruégote me digas, ¿hay lugar en casa de tu padre donde posemos?
23 ac meddai, "Dywed wrthyf, merch pwy wyt ti? A oes lle i ni aros noson yn nhu375? dy dad?"
24Y ella respondió: Soy hija de Bethuel, hijo de Milca, el cual parió ella á Nachôr.
24 Dywedodd hithau wrtho, "Merch Bethuel fab Milca a Nachor."
25Y añadió: También hay en nuestra casa paja y mucho forraje, y lugar para posar.
25 Ac ychwanegodd, "Y mae gennym ddigon o wellt a phorthiant, a lle i letya."
26El hombre entonces se inclinó, y adoró á Jehová.
26 Ymgrymodd y gu373?r i addoli'r ARGLWYDD,
27Y dijo: Bendito sea Jehová, Dios de mi amo Abraham, que no apartó su misericordia y su verdad de mi amo, guiándome Jehová en el camino á casa de los hermanos de mi amo.
27 a dweud, "Bendigedig fyddo'r ARGLWYDD, Duw fy meistr Abraham, am nad ataliodd ei garedigrwydd a'i ffyddlondeb oddi wrth fy meistr. Arweiniodd yr ARGLWYDD fi ar fy nhaith i du375? brodyr fy meistr."
28Y la moza corrió, é hizo saber en casa de su madre estas cosas.
28 Rhedodd y ferch a mynegi'r pethau hyn i dylwyth ei mam.
29Y Rebeca tenía un hermano que se llamaba Labán, el cual corrió afuera al hombre, á la fuente;
29 Ac yr oedd gan Rebeca frawd o'r enw Laban, a rhedodd ef allan at y gu373?r wrth y ffynnon.
30Y fué que como vió el pendiente y los brazaletes en las manos de su hermana, que decía, Así me habló aquel hombre; vino á él: y he aquí que estaba junto á los camellos á la fuente.
30 Pan welodd y fodrwy, a'r breichledau ar arddyrnau ei chwaer, a chlywed geiriau ei chwaer Rebeca am yr hyn a ddywedodd y gu373?r wrthi, aeth at y gu373?r oedd yn sefyll gyda'r camelod wrth y ffynnon.
31Y díjole: Ven, bendito de Jehová; ¿por qué estás fuera? yo he limpiado la casa, y el lugar para los camellos.
31 Dywedodd, "Tyrd i'r tu375?, fendigedig yr ARGLWYDD; pam yr wyt yn sefyll y tu allan, a minnau wedi paratoi'r tu375?, a lle i'r camelod?"
32Entonces el hombre vino á casa, y Labán desató los camellos; y dióles paja y forraje, y agua para lavar los piés de él, y los piés de los hombres que con él venían.
32 Pan ddaeth y gu373?r at y tu375?, gollyngodd Laban y camelod, ac estyn gwellt a phorthiant iddynt, a rhoi du373?r i'r gu373?r a'r dynion oedd gydag ef i olchi eu traed.
33Y pusiéronle delante qué comer; mas él dijo: No comeré hasta que haya dicho mi mensaje. Y él le dijo: Habla.
33 Pan osodwyd bwyd o'i flaen, dywedodd y gu373?r, "Nid wyf am fwyta nes imi ddweud fy neges." Ac meddai Laban, "Traetha."
34Entonces dijo: Yo soy criado de Abraham;
34 Dywedodd, "Gwas Abraham wyf fi.
35Y Jehová ha bendecido mucho á mi amo, y él se ha engrandecido: y le ha dado ovejas y vacas, plata y oro, siervos y siervas, camellos y asnos.
35 Y mae'r ARGLWYDD wedi bendithio fy meistr yn helaeth, ac y mae yntau wedi llwyddo; y mae wedi rhoi iddo ddefaid ac ychen, arian ac aur, gweision a morynion, camelod ac asynnod.
36Y Sara, mujer de mi amo, parió en su vejez un hijo á mi señor, quien le ha dado todo cuanto tiene.
36 Ac y mae Sara gwraig fy meistr wedi geni mab iddo yn ei henaint; ac y mae fy meistr wedi rhoi ei holl eiddo i hwnnw.
37Y mi amo me hizo jurar, diciendo: No tomarás mujer para mi hijo de las hijas de los Cananeos, en cuya tierra habito;
37 Parodd fy meistr i mi fynd ar fy llw, a dywedodd, 'Paid � chymryd gwraig i'm mab o blith merched y Canaaneaid yr wyf yn byw yn eu gwlad;
38Sino que irás á la casa de mi padre, y á mi parentela, y tomarás mujer para mi hijo.
38 ond dos i du375? fy nhad, ac at fy nhylwyth, i gymryd gwraig i'm mab.'
39Y yo dije: Quizás la mujer no querrá seguirme.
39 Dywedais wrth fy meistr, 'Efallai na ddaw'r wraig ar fy �l.'
40Entonces él me respondió: Jehová, en cuya presencia he andado, enviará su ángel contigo, y prosperará tu camino; y tomarás mujer para mi hijo de mi linaje y de la casa de mi padre:
40 Ond dywedodd yntau wrthyf, 'Bydd yr ARGLWYDD, yr wyf yn rhodio ger ei fron, yn anfon ei angel gyda thi ac yn llwyddo dy daith. Os cymeri wraig i'm mab o'm tylwyth ac o du375? fy nhad,
41Entonces serás libre de mi juramento, cuando hubieres llegado á mi linaje; y si no te la dieren, serás libre de mi juramento.
41 yna byddi'n rhydd oddi wrth fy llw; os doi at fy nhylwyth, a hwythau'n gwrthod ei rhoi iti, byddi hefyd yn rhydd oddi wrth fy llw.'
42Llegué, pues, hoy á la fuente, y dije: Jehová, Dios de mi señor Abraham, si tú prosperas ahora mi camino por el cual ando;
42 Pan ddeuthum heddiw at y ffynnon, dywedais, 'O ARGLWYDD, Duw fy meistr Abraham, os wyt am lwyddo fy nhaith yn awr,
43He aquí yo estoy junto á la fuente de agua; sea, pues, que la doncella que saliere por agua, á la cual dijere: Dame á beber, te ruego, un poco de agua de tu cántaro;
43 tra wyf yn sefyll wrth y ffynnon ddu373?r, bydded mai'r ferch ifanc a ddaw allan i godi du373?r ac yna, pan ddywedaf wrthi, "Rho i mi ychydig ddu373?r i'w yfed o'th st�n",
44Y ella me respondiere, Bebe tú, y también para tus camellos sacaré agua: ésta sea la mujer que destinó Jehová para el hijo de mi señor.
44 fydd yn ateb, "Yf, a chodaf ddu373?r i'th gamelod hefyd", bydded mai honno fydd y wraig y mae'r ARGLWYDD wedi ei darparu i fab fy meistr.'
45Y antes que acabase de hablar en mi corazón, he aquí Rebeca, que salía con su cántaro sobre su hombro; y descendió á la fuente, y sacó agua; y le dije: Ruégote que me des á beber.
45 Cyn i mi orffen gwneud fy nghais, dyma Rebeca yn dod allan �'i st�n ar ei hysgwydd; aeth i lawr at y ffynnon a chodi du373?r. Dywedais wrthi, 'Gad imi yfed.'
46Y prestamente bajó su cántaro de encima de sí, y dijo: Bebe, y también á tus camellos daré á beber. Y bebí, y dió también de beber á mis camellos.
46 Brysiodd hithau i ostwng ei st�n oddi ar ei hysgwydd, a dywedodd, 'Yf, a rhof ddiod i'th gamelod hefyd.' Yfais, a rhoes hithau ddiod i'r camelod.
47Entonces preguntéle, y dije: ¿De quién eres hija? Y ella respondió: Hija de Bethuel, hijo de Nachôr, que le parió Milca. Entonces púsele un pendiente sobre su nariz, y brazaletes sobre sus manos:
47 Yna gofynnais iddi, 'Merch pwy wyt ti?' Ac meddai hithau, 'Merch Bethuel fab Nachor a Milca.' Yna gosodais y fodrwy yn ei thrwyn, a'r breichledau am ei garddyrnau.
48E inclinéme, y adoré á Jehová, y bendije á Jehová, Dios de mi señor Abraham, que me había guiado por camino de verdad para tomar la hija del hermano de mi señor para su hijo.
48 Ymgrymais i addoli'r ARGLWYDD, a bendithiais yr ARGLWYDD, Duw fy meistr Abraham, a arweiniodd fi yn y ffordd iawn i gymryd merch brawd fy meistr i'w fab.
49Ahora pues, si vosotros hacéis misericordia y verdad con mi señor, declarádmelo; y si no, declarádmelo; y echaré á la diestra ó á la siniestra.
49 Yn awr, os ydych am wneud caredigrwydd a ffyddlondeb i'm meistr, dywedwch wrthyf; ac onid e, dywedwch wrthyf, fel y gallaf droi ar y llaw dde neu'r chwith."
50Entonces Labán y Bethuel respondieron y dijeron: De Jehová ha salido esto; no podemos hablarte malo ni bueno.
50 Yna atebodd Laban a Bethuel, a dweud, "Oddi wrth yr ARGLWYDD y daeth hyn; ni allwn ni ddweud dim wrthyt, na drwg na da.
51He ahí Rebeca delante de ti; tómala y vete, y sea mujer del hijo de tu señor, como lo ha dicho Jehová.
51 Dyma Rebeca o'th flaen; cymer hi a dos. A bydded yn wraig i fab dy feistr, fel y dywedodd yr ARGLWYDD."
52Y fué, que como el criado de Abraham oyó sus palabras, inclinóse á tierra á Jehová.
52 Pan glywodd gwas Abraham eu geiriau, ymgrymodd i'r llawr gerbron yr ARGLWYDD,
53Y sacó el criado vasos de plata y vasos de oro y vestidos, y dió á Rebeca: también dió cosas preciosas á su hermano y á su madre.
53 ac estynnodd dlysau o arian ac aur, a gwisgoedd, a'u rhoi i Rebeca; rhoddodd hefyd anrhegion gwerthfawr i'w brawd ac i'w mam.
54Y comieron y bebieron él y los varones que venían con él, y durmieron; y levantándose de mañana, dijo: Enviadme á mi señor.
54 A bwytaodd ac yfodd, ef a'r dynion oedd gydag ef, ac aros yno noson. Pan godasant yn y bore, dywedodd, "Gadewch imi fynd at fy meistr."
55Entonces respondió su hermano y su madre: Espere la moza con nosotros á lo menos diez días, y después irá.
55 Ac meddai ei brawd a'i mam, "Gad i'r ferch aros gyda ni am o leiaf ddeg diwrnod; wedi hynny caiff fynd."
56Y él les dijo: No me detengáis, pues que Jehová ha prosperado mi camino; despachadme para que me vaya á mi señor.
56 Ond dywedodd ef wrthynt, "Peidiwch �'m rhwystro, gan i'r ARGLWYDD lwyddo fy nhaith; gadewch imi fynd at fy meistr."
57Ellos respondieron entonces: Llamemos la moza y preguntémosle.
57 Yna dywedasant, "Galwn ar y ferch, a gofynnwn iddi hi."
58Y llamaron á Rebeca, y dijéronle: ¿Irás tú con este varón? Y ella respondió: Sí, iré.
58 A galwasant ar Rebeca, a dweud wrthi, "A ei di gyda'r gu373?r hwn?" Atebodd hithau, "Af."
59Entonces dejaron ir á Rebeca su hermana, y á su nodriza, y al criado de Abraham y á sus hombres.
59 Felly gollyngasant eu chwaer Rebeca a'i mamaeth, a gwas Abraham a'i ddynion,
60Y bendijeron á Rebeca, y dijéronle: Nuestra hermana eres; seas en millares de millares, y tu generación posea la puerta de sus enemigos.
60 a bendithio Rebeca, a dweud wrthi, "Tydi, ein chwaer, boed iti fynd yn filoedd o fyrddiynau, a bydded i'th ddisgynyddion etifeddu porth eu gelynion."
61Levantóse entonces Rebeca y sus mozas, y subieron sobre los camellos, y siguieron al hombre; y el criado tomó á Rebeca, y fuése.
61 Yna cododd Rebeca a'i morynion, a marchogaeth ar y camelod gan ddilyn y gu373?r; felly cymerodd y gwas Rebeca a mynd ymaith.
62Y venía Isaac del pozo del Viviente que me ve; porque él habitaba en la tierra del Mediodía;
62 Yr oedd Isaac wedi dod o Beer-lahai-roi ac yn byw yn ardal y Negef.
63Y había salido Isaac á orar al campo, á la hora de la tarde; y alzando sus ojos miró, y he aquí los camellos que venían.
63 Pan oedd Isaac allan yn myfyrio yn y maes fin nos, cododd ei olygon i edrych, a gwelodd gamelod yn dod.
64Rebeca también alzó sus ojos, y vió á Isaac, y descendió del camello;
64 Cododd Rebeca hefyd ei golygon, a phan welodd Isaac, disgynnodd oddi ar y camel,
65Porque había preguntado al criado: ¿Quién es este varón que viene por el campo hacia nosotros? Y el siervo había respondido: Este es mi señor. Ella entonces tomó el velo, y cubrióse.
65 a gofyn i'r gwas, "Pwy yw'r gu373?r acw sy'n cerdded yn y maes tuag atom?" Atebodd y gwas, "Dyna fy meistr." Cymerodd hithau orchudd a'i wisgo.
66Entonces el criado contó á Isaac todo lo que había hecho.
66 Ac adroddodd y gwas wrth Isaac am bopeth yr oedd wedi ei wneud.
67E introdújola Isaac á la tienda de su madre Sara, y tomó á Rebeca por mujer; y amóla: y consolóse Isaac después de la muerte de su madre.
67 Yna daeth Isaac � Rebeca i mewn i babell ei fam Sara, a'i chymryd yn wraig iddo. Carodd Isaac Rebeca, ac felly cafodd gysur ar �l marw ei fam.