1EN el primer tratado, oh Teófilo, he hablado de todas las cosas que Jesús comenzó á hacer y á enseñar,
1Teofilus to rabila': Hi rala sura-ku to lomo' -na, oti-mi ku'uki' hawe'ea to nababehi pai' to napetudui' Yesus, ntepu'u ngkai lomo' pobago-na,
2Hasta el día en que, habiendo dado mandamientos por el Espíritu Santo á los apóstoles que escogió, fué recibido arriba;
3duu' rata hi eo kara'ongkoa' -na hilou hi suruga. Ka'oti-na rapatehi pai' rapotuwu' nculii', wori' ngkani-i mpopehuwu woto-na hi suro-na, bona monoa' -mi ra'inca katuwu' -na nculii'. Rala-na opo' mpulu' eo, rahilo moto-i, pai' -i mpotudui' -ra beiwa patuju-na Alata'ala mpohore manusia' ngkai huku' jeko' -ra pai' mpopajadi' -ra ntodea-na hi rala Kamagaua' -na. Kako'ia-na me'ongko' hilou hi suruga, hante kuasa Inoha' Tomoroli' natu'u hawa' -na hi suro-na to napelihi-ramo toe.
3A los cuales, después de haber padecido, se presentó vivo con muchas pruebas indubitables, apareciéndoles por cuarenta días, y hablándo les del reino de Dios.
4Rala-na hangkani, bula-na morumpu dohe-ra, nawai' -ra hawa' toi. Na'uli' -raka: "Neo' ulu nipalahii ngata Yerusalem. Popea ulu hi rei duu' -na Tuama-ku mpowai' -koi to najanci-mi, to ku'uli' -mikokoi mperi'ulu.
4Y estando juntos, les mandó que no se fuesen de Jerusalem, sino que esperasen la promesa del Padre, que oísteis, dijo, de mí.
5Apa' Yohanes meniu' hante ue. Tapi' ba hangkuja eo-damo, raniu' -koi hante Inoha' Tomoroli'."
5Porque Juan á la verdad bautizó con agua, mas vosotros seréis bautizados con el Espíritu Santo no muchos días después de estos.
6Hangkani wo'o, nto'u suro-na morumpu hangkaa-ngkania hante Yesus, mepekune' -ra hi Yesus, ra'uli': "Pue', ba tempo toi-mi nubahaka-ta ngkai bali' -ta pai' -ko jadi' Magau' to Israel?"
6Entonces los que se habían juntado le preguntaron, diciendo: Señor, ¿restituirás el reino á Israel en este tiempo?
7Na'uli' Yesus: "Tuama-ku moto to mponoa' ba nto'uma kadupa' -na hawe'ea patuju to napakatantu-mi hante kuasa-na. Uma mingki' ni'inca koi'.
7Y les dijo: No toca á vosotros saber los tiempos ó las sazones que el Padre puso en su sola potestad;
8Sampale-di, mporata-koi mpai' baraka' ane hompo-ipi Inoha' Tomoroli' hi koi'. Nto'u toe mpai', koi' jadi' sabi' -ku hi Yerusalem, hi tana' Yudea pai' Samaria, duu' rata hi humalili' dunia'."
8Mas recibiréis la virtud del Espíritu Santo que vendrá sobre vosotros; y me sereís testigos en Jerusalem, en toda Judea, y Samaria, y hasta lo último de la tierra.
9Ka'oti-na mololita hewa toe, kate'oo-ongkoa' -imi hilou hi langi'. Mengoa' -ramo mpongoa' -i, duu' -na uma-ipi rahiloi apa' naleru limu' -imi.
9Y habiendo dicho estas cosas, viéndo lo ellos, fué alzado; y una nube le recibió y le quitó de sus ojos.
10Bula-ra mengoa' -pidi hi langi' mponaa pe'ongko' -na, ria ncorobaa rodua tomane moheai pohea to mengea' mokore hi ncori-ra.
10Y estando con los ojos puestos en el cielo, entre tanto que él iba, he aquí dos varones se pusieron junto á ellos en vestidos blancos;
11Ra'uli' to rodua toera: "Ee to Galilea! Napa pai' ntora mengoa' -koi hi langi'? Yesus to nihilo te'ongko' hilou hi suruga toei lou, wae wo'o-i mpai' nculii' tumai ngkai suruga hewa to nihilo-e we'i."
11Los cuales también les dijeron: Varones Galileos, ¿qué estáis mirando al cielo? este mismo Jesús que ha sido tomado desde vosotros arriba en el cielo, así vendrá como le habéis visto ir al cielo.
12Ngkai ree, nculii' -ramo suro-na ngkai Bulu' Zaitun hilou hi Yerusalem. Bulu' Zaitun toe, ba hakilo kalaa-na ngkai Yerusalem.
12Entonces se volvieron á Jerusalem del monte que se llama del Olivar, el cual está cerca de Jerusalem camino de un sábado.
13Karata-ra hi ngata, hilou-ramo hi tomi po'ohaa' -ra ngkahe' hilou hi kamar to hi lolo-na. Hanga' suro Pue' Yesus toera: Petrus, Yohanes, Yakobus pai' Andreas, Filipus pai' Tomas, Bartolomeus pai' Matius, Yakobus ana' Alfeus, Simon to Zelot, pai' Yudas ana' Yakobus.
13Y entrados, subieron al aposento alto, donde moraban Pedro y Jacobo, y Juan y Andrés, Felipe y Tomás, Bartolomé y Mateo, Jacobo hijo de Alfeo, y Simón Zelotes, y Judas hermano de Jacobo.
14Hawe'ea-ra morumpu hangkaa-ngkania, pai' tida-ra mosampaya. Dohe-ra, ria wo'o ba hangkuja dua tobine, hante Maria tina-na Yesus pai' ompi' -ompi' -na Yesus.
14Todos éstos perseveraban unánimes en oración y ruego, con las mujeres, y con María la madre de Jesús, y con sus hermanos.
15Rala-na ha'eo, ria ba ha'atu rompulu' -ra morumpu. Nto'u toe, mokore-imi Petrus hi laintongo' ompi' hampepangalaa' -na toera, pai' -i mololita, na'uli':
15Y en aquellos días, Pedro, levantándose en medio de los hermanos, dijo (y era la compañía junta como de ciento y veinte en número):
16"Ompi' -ompi', napa to te'uki' hi rala Buku Tomoroli' kana madupa'. Owi hante wiwi Magau' Daud, Inoha' Tomoroli' mpolowa ami' -mi Yudas, to mpakeni tauna to mpohoko' Yesus.
16Varones hermanos, convino que se cumpliese la Escritura, la cual dijo antes el Espíritu Santo por la boca de David, de Judas, que fué guía de los que prendieron á Jesús;
17Yudas toei, doo-ta moto-i, pai' napo'ana'guru moto-i Pue' Yesus, hibalia hante kita'."
17El cuál era contado con nosotros, y tenía suerte en este ministerio.
18(Yudas toei mpo'oli tana' hante doi to narata ngkai gau' -na to dada'a. Hi tana' to na'oli tohe'e, mate monawu' -i, mobenta ta'i tina-na, alaa-na ihi' rala-na malali omea.
18Este, pues, adquirió un campo del salario de su iniquidad, y colgándose, reventó por medio, y todas sus entrañas se derramaron.
19Hawe'ea pue' ngata Yerusalem mpo'inca omea to jadi' tohe'e. Toe pai' tana' tohe'e rahanga' hi rala basa-ra moto Hakal-Dama. Batua-na, Tana' Raa'.)
19Y fué notorio á todos los moradores de Jerusalem; de tal manera que aquel campo es llamado en su propia lengua, Acéldama, que es, Campo de sangre.
20Na'uli' wo'o-mi Petrus: "Hi rala Buku Rona' Daud, ria lolita to mpolowa Yudas. Hewa toi moni-na: `Pelele' moto-miki-hawo po'ohaa' -na wao'. Neo' ria ba haduaa to mpo'ohai'.' `Agina huraa-nae na'ala' kahadua-na.'"
20Porque está escrito en el libro de los salmos: Sea hecha desierta su habitación, Y no haya quien more en ella; y: Tome otro su obispado.
22Ngkai ree, napokaliliu Petrus lolita-na, na'uli': "Ompi' -ompi', toe pai' kana ria hadua ngkai olo' -ta tapelihi jadi' sabi' mpodohei-kai mposabii' katuwu' -na nculii' -mi Pue' Yesus. Tauna to tapelihi toe, kana hadua to biasa ami' -mi dohe-ta nto'u-na Pue' Yesus mako' hilou hiapa-apa hante kita', ntepu'u ngkai pobago-na Yohanes Topeniu' duu' rata hi kara'ongko' -nami Pue' -ta ngkai laintongo' -ta."
21Conviene, pues, que de estos hombres que han estado juntos con nosotros todo el tiempo que el Señor Jesús entró y salió entre nosotros,
23Ngkai ree, rodua tomane to ratudo'. Hanga' -na to hadua, Yusuf Barsabas, pai' to hadua Matias. (Yusuf toei, ria wo'o to mpohanga' -i Yustus.)
22Comenzando desde el bautismo de Juan, hasta el día que fué recibido arriba de entre nosotros, uno sea hecho testigo con nosotros de su resurrección.
25Oti toe, mosampaya-ramo, ra'uli': "Pue', nu'inca omea nono tauna. Yudas, monawu' -imi-hana ngkai bago-na jadi' suro-nu, pai' -i rahuku' ntuku' -ki gau' -na. Toe pai' kiperapi' Pue', tudo' -kakai hema ngkai hira' to rodua tohe'ira to nupelihi-mi jadi' sampei-na."
23Y señalaron á dos: á José, llamado Barsabas, que tenía por sobrenombre Justo, y á Matías.
26Oti-ramo mosampaya, ratene' -mi undi hewa pompenoa' -ra. To natudo' pompenoa' -ra toe, Matias. Jadi', ra'ongko' mpu'u-imi jadi' suro Pue' Yesus, bona hono' hampulu' rodua-ra hewa to lomo' -na.
24Y orando, dijeron: Tú, Señor, que conoces los corazones de todos, muestra cuál escoges de estos dos,
25Para que tome el oficio de este ministerio y apostolado, del cual cayó Judas por transgresión, para irse á su lugar.
26Y les echaron suertes, y cayó la suerte sobre Matías; y fué contado con los once apóstoles.