1Y ACONTECIO que, como hubo acabado Jesús todas estas palabras, dijo á sus discípulos:
1Kahudu-na Yesus mpololita hawe'ea tohe'e, na'uli' mpo'uli' -raka ana'guru-na:
2Sabéis que dentro de dos días se hace la pascua, y el Hijo del hombre es entregado para ser crucificado.
2"Ni'inca wa karo'eo-na-damo eo bohe Paskah? Pai' Aku' Ana' Manusia' rapewai' hi pale bali' -ku bona raparika'."
3Entonces los príncipes de los sacerdotes, y los escribas, y los ancianos del pueblo se juntaron al patio del pontífice, el cual se llamaba Caifás;
3Nto'u toe, imam pangkeni pai' totu'a to Yahudi morumpu hi tomi Imam Bohe to rahanga' Kayafas.
4Y tuvieron consejo para prender por engaño á Jesús, y matarle.
4Mohawa' -ramo, ra'uli': "Beiwa akala-ta mpolede pai' mpohoko' Yesus bona rapatehi-ie?
5Y decían: No en el día de la fiesta, porque no se haga alboroto en el pueblo.
5Agina neo' ulu tahoko' -i nto'u eo bohe, nee-neo' mpai' bara' ntodea."
6Y estando Jesús en Bethania, en casa de Simón el leproso,
6Nto'u Yesus hi ngata Betania, hilou-i hi tomi hadua tauna to rahanga' Simon topohaki' poko'.
7Vino á él una mujer, teniendo un vaso de alabastro de unguento de gran precio, y lo derramó sobre la cabeza de él, estando sentado á la mesa.
7Bula-na hi ree, rata hadua tobine ngkeni hameha' butolo' ihia' lana honga to masuli' lia oli-na. Bula-na Yesus ngkoni', tumai tobine toei mpotua lana honga toe hi woo' -na tanda pebila' -na.
8Lo cual viendo sus discípulos, se enojaron, diciendo: ¿Por qué se pierde esto?
8Karahilo-na ana'guru-na napa to nababehi tobine toei, moroe-ramo, ra'uli': "Napa-hawo pai' rakerei lana to masuli' oli-na hewa tetu?
9Porque esto se podía vender por gran precio, y darse á los pobres.
9Ke agina rapobalu' lau bona oli-na rawai' -raka tokabu."
10Y entendiéndolo Jesús, les dijo: ¿Por qué dais pena á esta mujer? Pues ha hecho conmigo buena obra.
10Na'inca Yesus pekiri-ra, toe pai' na'uli' -raka: "Napa pai' nipedahi nono-na tobine toei! To nababehi hi Aku' toe-le, lompe'.
11Porque siempre tendréis pobres con vosotros, mas á mí no siempre me tendréis.
11Apa' tokabu-hana, ria oa' loga-ni mpotulungi-ra apa' ria oa' -ra doo-ni. Aga Aku', uma-a mpai' ria oa' doo-ni.
12Porque echando este unguento sobre mi cuerpo, para sepultarme lo ha hecho.
12Natuai-a hante lana toe, mpakasadia ami' woto-ku hi karatana-ku mpai'.
13De cierto os digo, que donde quiera que este evangelio fuere predicado en todo el mundo, también será dicho para memoria de ella, lo que ésta ha hecho.
13Mpu'u ku'uli' -kokoi: hi humalili' dunia', hiapa-apa Kareba Lompe' rapalele, napa to nababehi tobine toei we'i bate ralolita, uma mpai' ralipo' -lipo'."
14Entonces uno de los doce, que se llamaba Judas Iscariote, fué á los príncipes de los sacerdotes,
14Nto'u toe, hadua ngkai ana'guru-na to hampulu' rodua, to rahanga' Yudas Iskariot, hilou hi imam pangkeni.
15Y les dijo: ¿Qué me queréis dar, y yo os lo entregaré? Y ellos le señalaron treinta piezas de plata.
15Na'uli' -raka: "Ane kutonu Yesus hi rala pale-ni, napa to niwai' -ka?" Rabila' -mi doi pera' tolu mpulu', pai' rawai' -ki.
16Y desde entonces buscaba oportunidad para entregarle.
16Ngkai ree, Yudas mpopali' loga to lompe' mpobalu' Yesus hi bali' -na.
17Y el primer día de la fiesta de los panes sin levadura, vinieron los discípulos á Jesús, diciéndole: ¿Dónde quieres que aderecemos para ti para comer la pascua?
17Hi eo to lomo' -na hi Posusa' Roti to Uma Raragii, rata-ramo ana'guru-na hi Yesus, ra'uli' -ki: "Hiapa konoa-nu kiporodo pongkoni' Paskah to takoni' -e mpai'?"
18Y él dijo: Id á la ciudad á cierto hombre, y decidle: El Maestro dice: Mi tiempo está cerca; en tu casa haré la pascua con mis discípulos.
18Na'uli' -raka: "Hilou-mokoi hi rala ngata hi tomi ni'anu, uli' -ki hewa toi: `Na'uli' Guru: Rata-mi tempo-ku, doko' -a mo'eo bohe Paskah hi tomi-nu hante ana'guru-ku.'"
19Y los discípulos hicieron como Jesús les mandó, y aderezaron la pascua.
19Ana'guru Yesus toera, hilou mpu'u-ramo hewa to nahubui-raka, pai' -ra mporodo-mi pongkoni' Paskah.
20Y como fué la tarde del día, se sentó á la mesa con los doce.
20Kamobengi-na, Yesus hante ana'guru-na to hampulu' rodua mohura ngkoni'.
21Y comiendo ellos, dijo: De cierto os digo, que uno de vosotros me ha de entregar.
21Bula-ra ngkoni' toe, na'uli' -mi Yesus: "Pe'epei-koi: hadua ngkai olo' -ni mpobalu' -a mpai' hi bali' -ku."
22Y entristecidos ellos en gran manera, comenzó cada uno de ellos á decirle: ¿Soy yo, Señor?
22Mpo'epe tohe'e, peda' -mi nono-ra ana'guru-na, pai' mepekune' -ramo hadua bo hadua hi Yesus, ra'uli': "Bela-hawo aku' to nutoa' -e Pue'?"
23Entonces él respondiendo, dijo: El que mete la mano conmigo en el plato, ése me ha de entregar.
23Na'uli' Yesus: "Tauna to mpololo' roti hi banga' uta hangkaa-ngkania hante Aku', hi'a-mi to mpobalu' -a.
24A la verdad el Hijo del hombre va, como está escrito de él, mas ay de aquel hombre por quien el Hijo del hombre es entregado! bueno le fuera al tal hombre no haber nacido.
24Makono mpu'u, Aku' Ana' Manusia' bate mate hewa to ralowa hi rala Buku Tomoroli' -e. Aga mpe'ahii' tauna to mpobalu' -a tetui. Ke lompe' lau-pi ane uma-i na'ote tina-na."
25Entonces respondiendo Judas, que le entregaba, dijo. ¿Soy yo, Maestro? Dícele: Tú lo has dicho.
25Ngkai ree, na'uli' wo'o-mi-hawo Yudas, to mpobalu' -ie mpai': "Bela-hawo aku' to nutoa' -e Guru?" Na'uli' Yesus: "Hewa to nu'uli' tetu-midi!"
26Y comiendo ellos, tomó Jesús el pan, y bendijo, y lo partió, y dió á sus discípulos, y dijo: Tomad, comed. esto es mi cuerpo.
26Bula-ra ngkoni', na'ala' -mi Yesus roti pai' naposampayai mpo'uli' tarima kasi hi Alata'ala. Oti toe, napihe-pihe pai' natonu-raka ana'guru-na, na'uli': "Ala' -mi, koni' -mi. Toi-mi woto-ku."
27Y tomando el vaso, y hechas gracias, les dió, diciendo: Bebed de él todos;
27Oti toe na'ala' wo'o sangkiri' to ihia' anggur, na'uli' tarima kasi hi Alata'ala pai' natonu-raka, na'uli': "Nginu-mokoi omea,
28Porque esto es mi sangre del nuevo pacto, la cual es derramada por muchos para remisión de los pecados.
28apa' toi-mi raa' -ku to rabowo ane mate-a mpai'. Raa' -ku toi mpai' mporohoi pojanci to mpoposidai' Alata'ala hante manusia', bona jeko' tauna to wori' ra'ampungi.
29Y os digo, que desde ahora no beberé más de este fruto de la vid, hasta aquel día, cuando lo tengo de beber nuevo con vosotros en el reino de mi Padre.
29Bona ni'inca: ntepu'u ngkai wae lau, uma-apa nginu anggur duu' -na rata tempo-na Tuama-ku jadi' Magau' hi dunia' bo'u. Nto'u toe mpai' mpo'inu-a anggur to bo'u hangkaa-ngkania hante koi' hi rala Kamagaua' -na."
30Y habiendo cantado el himno, salieron al monte de las Olivas.
30Oti toe morona' -ramo hanyala rona' pe'une'. Kahudu-ra morona', malai-ramo ngkai ngata hilou hi Bulu' Zaitun.
31Entonces Jesús les dice: Todos vosotros seréis escandalizados en mí esta noche; porque escrito está: Heriré al Pastor, y las ovejas de la manada serán dispersas.
31Na'uli' -mi Yesus mpo'uli' -raka: "Bengi toe mpai' lau, hawe'ea-ni, molengo pepangala' -ni hi Aku', apa' ria te'uki' Lolita Alata'ala to mpo'uli' hewa toi: `Kupatehi topo'ewu toei, pai' bima inewu-na pagaa' -gaa' -ramo.'
32Mas después que haya resucitado, iré delante de vosotros á Galilea.
32Aga ane tuwu' nculii' -apa mpai', meri'ulu-a hilou hi tana' Galilea, bona hirua' hi ria-ta-damo mpai'."
33Y respondiendo Pedro, le dijo: Aunque todos sean escandalizados en ti, yo nunca seré escandalizado.
33Ngkai ree, na'uli' -mi Petrus: "Nau' hawe'ea tauna molengo pepangala' -ra hi Iko Pue', aku' uma!"
34Jesús le dice: De cierto te digo que esta noche, antes que el gallo cante, me negarás tres veces.
34Na'uli' Yesus: "Mpu'u ku'uli' -koko: kako'ia-na turua' manu' bengi toe mpai' lau, mpolia' tolu ngkani-moko mposapu kanu'inca-ku."
35Dícele Pedro. Aunque me sea menester morir contigo, no te negaré. Y todos los discípulos dijeron lo mismo.
35Na'uli' Petrus: "Nau' -a mate hangkaa-ngkania dohe-nu, uma mpu'u kusapu kaku'inca-nu!" Wae wo'o-rawo pololita-ra ana'guru-na to ntani' -na.
36Entonces llegó Jesús con ellos á la aldea que se llama Gethsemaní, y dice á sus discípulos: Sentaos aquí, hasta que vaya allí y ore.
36Oti toe, rata-ramo hi pampa to rahanga' Getsemani. Hi ree-i mpo'uli' -raka ana'guru-na: "Koi', mohura hi rei-mokoi. Aku', lou hi ree-a mai ulu mosampaya."
37Y tomando á Pedro, y á los dos hijos de Zebedeo, comenzó á entristecerse y á angustiarse en gran manera.
37Aga Petrus pai' ana' Zebedeus to rodua, nabawai-ra hilou dohe-na. Nto'u toe, susa' pai' mokaratu-mi nono-na.
38Entonces Jesús les dice: Mi alma está muy triste hasta la muerte; quedaos aquí, y velad conmigo.
38Na'uli' -raka: "Susa' lia nono-ku, hewa to neo' mate-ama ku'epe. Rehe'i-mokoi ulu, dohei-a mojaga."
39Y yéndose un poco más adelante, se postró sobre su rostro, orando, y diciendo: Padre mío, si es posible, pase de mí este vaso; empero no como yo quiero, sino como tú.
39Oti toe hilou-imi molaa hangkedi', pai' -i motumpa, mosampaya, na'uli': "Tuama-ku, ane ma'ala, pomolaa-ka-kuwo kaparia to neo' mporumpa' -a toi. Aga bela konoa-ku Aku' to jadi', agina konoa-nu Iko moto."
40Y vino á sus discípulos, y los halló durmiendo, y dijo á Pedro: ¿Así no habéis podido velar conmigo una hora?
40Oti toe, nculii' -imi hi ana'guru-na to tolu toera, narata-ra bula-ra leta' moto. Na'uli' mpo'uli' -ki Petrus: "Hilo! Hajaa-wadi uma nidadahi mojaga dohe-ku?
41Velad y orad, para que no entréis en tentación: el espíritu á la verdad está presto, mas la carne enferma.
41Mojaga pai' mosampaya-mokoi bona neo' -koi mporata pesori. Hi rala nono-ni dota moto-koi mpobabehi to makono, aga uma nidadahi apa' manusia' bate lente."
42Otra vez fué, segunda vez, y oró diciendo. Padre mío, si no puede este vaso pasar de mí sin que yo lo beba, hágase tu voluntad.
42Ngkai ree, hilou wo'o-imi mosampaya, na'uli': "Tuama-ku, ane kaparia toi uma ma'ala rawi'iha-ka, bate konoa-numi to majadi'."
43Y vino, y los halló otra vez durmiendo; porque los ojos de ellos estaban agravados.
43Oti toe, nculii' wo'o-imi mporata ana'guru-na, leta' wo'o-ra-wadi apa' mopoke' mata-ra.
44Y dejándolos fuése de nuevo, y oró tercera vez, diciendo las mismas palabras.
44Hangkani wo'o-ipi Yesus mpalahii-ra hilou mosampaya katolu ngkani-na. Posampaya-na toe hibalia hante posampaya-na to we'i.
45Entonces vino á sus discípulos y díceles: Dormid ya, y descansad: he aquí ha llegado la hora, y el Hijo del hombre es entregado en manos de pecadores.
45Ka'oti-na mosampaya toe, nculii' wo'o-imi hi ana'guru-na to tolu toera, pai' na'uli' -raka: "Turu pai' leta' oa' -pada-koi? Hilo-dile, rata-mi tempo-na Aku' Ana' Manusia' rapobalu' pai' ratonu hi tauna to dada'a.
46Levantaos, vamos: he aquí ha llegado el que me ha entregado.
46Memata-mokoi! Hilo, etu-imi tumai tauna to mpobalu' -a. Kita-mi lou."
47Y hablando aún él, he aquí Judas, uno de los doce, vino, y con él mucha gente con espadas y con palos, de parte de los príncipes de los sacerdotes, y de los ancianos del pueblo.
47Bula-na Yesus mololita-pidi, rata-imi Yudas, hadua ngkai ana'guru-na to hampulu' rodua. Pai' dohe-na wori' wo'o tau ntani' -na to ngkeni piho' pai' sumampu. Hira' toe rapahawa' imam pangkeni pai' totu'a to Yahudi.
48Y el que le entregaba les había dado señal, diciendo: Al que yo besare, aquél es: prendedle.
48Yudas mpo'uli' ami' -miraka tanda bona ra'inca kato'uma-nai Yesus, na'uli': "Hema mpai' to ku'eki, Hi'a-mi Yesus. Hoko' -imi!"
49Y luego que llegó á Jesús, dijo: Salve, Maestro. Y le besó.
49Jadi', karata-ra hi ree, kahilou-nami Yudas mpohirua' -ki Yesus, na'uli': "Wori' tabe, Guru!" pai' na'eki-i ntuku' ada-ra to Yahudi.
50Y Jesús le dijo: Amigo, ¿á qué vienes? Entonces llegaron, y echaron mano á Jesús, y le prendieron.
50Na'uli' Yesus: "Toe-tanoe pai' tumai-koe, bale!" Katumai-rami tauna to wori' mpohoko' Yesus.
51Y he aquí, uno de los que estaban con Jesús, extendiendo la mano, sacó su espada, é hiriendo á un siervo del pontífice, le quitó la oreja.
51Ngkai ree, hadua tauna to dohe Yesus mpowute' piho' -na natime-ki batua Imam Bohe, bela mpoholu tilinga-na.
52Entonces Jesús le dice: Vuelve tu espada á su lugar; porque todos los que tomaren espada, á espada perecerán.
52Na'uli' Yesus mpo'uli' -ki: "Unco' nculii' piho' -nu! Apa' hema to mpohenta piho' mpopatehi doo, bate rapatehi wo'o-i-hawo mpai' hante piho'.
53¿Acaso piensas que no puedo ahora orar á mi Padre, y él me daría más de doce legiones de ángeles?
53Ha uma nu'incai, ane mpopetulungi-a hi Tuama-ku, napesahui mpahawa' tumai hampulu' rontuda tantara mala'eka-na, ba melabi tena!
54¿Cómo, pues, se cumplirían las Escrituras, que así conviene que sea hecho?
54Aga ane ta'ewa-ra to mpohoko' -a toi-e, uma mpai' madupa' lolita to te'uki' hi rala Buku Tomoroli' owi to mpo'uli' hawe'ea toe lau kana majadi' hi Aku'."
55En aquella hora dijo Jesús á las gentes: ¿Como á ladrón habéis salido con espadas y con palos á prenderme? Cada día me sentaba con vosotros enseñando en el templo, y no me prendisteis.
55Nto'u toe, na'uli' wo'o-mi Yesus mpo'uli' -raka tauna to wori' toera: "Ha toperampaki-a toi-e, pai' mingki' tumai-koi ntali piho' pai' sumampu mpohoko' -ae! Butu eo-na mohura moto-a hi rala Tomi Alata'ala metudui', napa pai' uma-a nihoko' nto'u toe?
56Mas todo esto se hace, para que se cumplan las Escrituras de los profetas. Entonces todos los discípulos huyeron, dejándole.
56Aga to hewa toi-le kana majadi', bona madupa' -mi napa to ra'uki' nabi-nabi owi hi rala Buku Tomoroli'." Oti toe, metibo' -ramo hawe'ea ana'guru-na mpalahii-i.
57Y ellos, prendido Jesús, le llevaron á Caifás pontífice, donde los escribas y los ancianos estaban juntos.
57Ngkai ree, tauna to mpohoko' Yesus mpokeni-i hilou hi tomi Imam Bohe Kayafas. Hi ria morumpu-ramo guru-guru agama pai' totu'a to Yahudi.
58Mas Pedro le seguía de lejos hasta el patio del pontífice; y entrando dentro, estábase sentado con los criados, para ver el fin.
58Petrus metuku' ngkawao-wadi, duu' -na rata hi berewe tomi Imam Bohe. Mesua' -i hi berewe pai' -i mohura dohe topojaga, apa' doko' na'inca ba napa mpai' to majadi' hi Yesus.
59Y los príncipes de los sacerdotes, y los ancianos, y todo el consejo, buscaban falso testimonio contra Jesús, para entregale á la muerte;
59Nto'u toe, imam pangkeni pai' hawe'ea topohura agama morumpu hi tomi Kayafas. Mpali' -ra sabi' boa' to mpakilu Yesus, bona ngalai' rahuku' mate-i.
60Y no lo hallaron, aunque muchos testigos falsos se llegaban; mas á la postre vinieron dos testigos falsos,
60Aga nau' wori' sabi' boa' to mpo'uli' napa to nababehi Yesus, uma raruai' to masipato' rahuku' mate-ki. Ka'omea-na, ria rodua sabi' to tumai hi nyanyoa topohura to hibalia lolita-ra,
61Que dijeron: Este dijo: Puedo derribar el templo de Dios, y en tres días reedificarlo.
61ra'uli': "Tauna toii, ria-i-hana mpo'uli': `Tomi Alata'ala ma'ala kugero, pai' rala-na tolu eo kuwangu nculii'.'"
62Y levantándose el pontífice, le dijo: ¿No respondes nada? ¿qué testifican éstos contra ti?
62Kamokore-nami Imam Bohe pai' -i mpo'uli' -ki Yesus: "Ha uma nutompoi' -ra to mpakilu-ko toe-e?"
63Mas Jesús callaba. Respondiendo el pontífice, le dijo: Te conjuro por el Dios viviente, que nos digas si eres tú el Cristo, Hijo de Dios.
63Aga Yesus, uma-i winihi. Na'uli' wo'o-mi Imam Bohe: "Hante hanga' Alata'ala to Tuwu', uli' -kakai to makono! Makono mpu'u ka'Iko-na Magau' Topetolo', Ana' Alata'ala-e?"
64Jesús le dijo: Tú lo has dicho: y aun os digo, que desde ahora habéis de ver al Hijo de los hombres sentado á la diestra de la potencia de Dios, y que viene en las nubes del cielo.
64Na'uli' Yesus: "Io', hewa to nu'uli' tetu-e. Pai' ku'uli' tena: rata mpai' tempo-na nihilo-a Aku' Ana' Manusia', mohura pai' moparenta hi mali ka'ana Alata'ala to Mobaraka', pai' nihilo wo'o-a mpai' mana'u tumai ngkai suruga hi rala limu'."
65Entonces el pontífice rasgó sus vestidos, diciendo: Blasfemado ha: ¿qué más necesidad tenemos de testigos? He aquí, ahora habéis oído su blasfemia.
65Mpo'epe toe we'i, Imam Bohe mpoheu' baju-na ngkai kamoroe-na, pai' na'uli': "Tau toii mpopohibalia woto-na hante Alata'ala! Uma-pi mingki' ria sabi'. Ni'epe moto-mi-koiwo lolita-na mpokedi' Alata'ala.
66¿Qué os parece? Y respondiendo ellos, dijeron: Culpado es de muerte.
66Beiwa-mi-koiwo pompowile-nie?" Ratompoi' topohura: "Kana rahuku' mate-imile!"
67Entonces le escupieron en el rostro, y le dieron de bofetadas; y otros le herían con mojicones,
67Ngkai ree, ra'uelikui lio-na pai' -i raweba'. Ria wo'o to mpohopo' -i, pai' ra'uli' -ki:
68Diciendo: Profetízanos tú, Cristo, quién es el que te ha herido.
68"Ee Magau' Topetolo'! Pe'uli' pe' ba hema to mpohopo' -koe!"
69Y Pedro estaba sentado fuera en el patio: y se llegó á él una criada, diciendo: Y tú con Jesús el Galileo estabas.
69Nto'u toe, Petrus mohura hi berewe. Nto'u pohura-na toe, tumai hadua tobine to mobago hi tomi Imam Bohe, na'uli' -ki Petrus: "Ba iko wo'o-di doo-na Yesus to Galilea toei-e mai?"
70Mas él negó delante de todos, diciendo: No sé lo que dices.
70Aga nasapu Petrus hi nyanyoa-ra omea, na'uli': "Uma-kuna ku'incai napa to nu'uli'!"
71Y saliendo él á la puerta, le vió otra, y dijo á los que estaban allí: También éste estaba con Jesús Nazareno.
71Ngkai ree hilou wo'o-imi Petrus mokore mohu' hi wobo' wala. Ria wo'o hadua tobine mpohilo-i pai' mpo'uli' -raka tauna to hi ree: "Hi'a toi wo'o-le to dohe Yesus to Nazaret toei-e mai."
72Y nego otra vez con juramento: No conozco al hombre.
72Nasapu wo'o-wadi Petrus hante mosumpa, na'uli': "Uma-kuna ku'incai-i tau tetui!"
73Y un poco después llegaron los que estaban por allí, y dijeron á Pedro: Verdaderamente también tú eres de ellos, porque aun tu habla te hace manifiesto.
73Uma mahae ngkai ree, tauna to mokore hi ree mpomohui' Petrus, ra'uli' -ki: "Iko mpu'u-di hadua doo-nae! Incana ngkai kotu basa-nu Katogalilea-nu."
74Entonces comienzó á hacer imprecaciones, y á jurar, diciendo: No conozco al hombre. Y el gallo cantó luego.
74Mosumpa tena-i Petrus mpotuna' woto-na, na'uli': "Uma mpu'u-kuwo ku'incai-i!" Nto'u toe turua' -mi manu'.
75Y se acordó Pedro de las palabras de Jesús, que le dijo: Antes que cante el gallo, me negarás tres veces. Y saliéndose fuera, lloró amargamente.
75Nakiwoi-mi Petrus lolita Yesus ngone to mpo'uli' -ki: "Kako'ia-na turua' manu', mpolia' tolu ngkani-moko mposapu kanu'inca-ku." Kamalai-nami Petrus hilou hi mali-na, pai' -i geo' ngkai kapeda' nono-na.