1 Rabbi sanno ye ka kaa ay do ka ne:
1主の言葉がわたしに臨んだ、
2 Ifo no araŋ goono ga miila, kaŋ araŋ goono ga yaasay woone te Israyla laabo boŋ, araŋ goono ga ne: «Baabey na reyzin ize gani ŋwa, amma izey hinjey no ka bu.»
2「あなたがたがイスラエルの地について、このことわざを用い、『父たちが、酢いぶどうを食べたので子供たちの歯がうく』というのはどんなわけか。
3 Ay ze d'ay fundo, ay, Rabbi, Koy Beero, araŋ si ye ka du kobay kaŋ ga woodin ci koyne Israyla ra.
3主なる神は言われる、わたしは生きている、あなたがたは再びイスラエルでこのことわざを用いることはない。
4 Zama guna, fundey kulu ay wane yaŋ no. Mate kaŋ cine baaba fundi ya ay wane no, yaadin cine no ize fundi mo bara. Fundikooni kaŋ na zunubi te mo, nga no ga bu.
4見よ、すべての魂はわたしのものである。父の魂も子の魂もわたしのものである。罪を犯した魂は必ず死ぬ。
5 Amma da boro ya adilante no, A ga haŋ kaŋ ga saba da haŋ kaŋ ga halal goy te mo,
5人がもし正しくあって、公道と正義とを行い、
6 A mana ŋwa tudey boŋ, A mana adduwa te Israyla dumo toorey gaa, A mana nga gorokasin wande ceeci, A mana maan wayboro a ziibi diyaŋ waate,
6山の上で食事をせず、また目をあげてイスラエルの家の偶像を仰がず、隣り人の妻を犯さず、汚れの時にある女に近づかず、
7 A mana boro kulu kankam, Amma a na tolme nda nga seeda yeti koyo se, A mana boro kulu kom, Amma a na harayzey no nga ŋwaaro gaa, A na banjikomey daabu nda bankaaray,
7だれをもしえたげず、質物を返し、決して奪わず、食物を飢えた者に与え、裸の者に衣服を着せ、
8 A mana nooru nda hari daŋ, A mana tontoni ta mo, A na nga kambe hibandi ka fay da goy laalo teeyaŋ, A ga cimi ciiti te boro nda care game ra,
8利息や高利をとって貸さず、手をひいて悪を行わず、人と人との間に真実のさばきを行い、
9 A na ay hin sanney gana, A haggoy d'ay farilley zama nga ma cimi goy te se -- boro woodin no ga ti adilante. Haciika a ga funa. Yaadin no Rabbi, Koy Beero ci.
9わたしの定めに歩み、わたしのおきてを忠実に守るならば、彼は正しい人である。彼は必ず生きることができると、主なる神は言われる。
10 D'a na ize hay kaŋ ciya toonyante, kaŋ ga boro wi, kaŋ ga goyey din kulu dumi te mo nga nya-ize se,
10しかし彼が子を生み、その子が荒い者で、人の血を流し、これらの義務の一つをも行わず、
11 baa kaŋ baabo mana woodin yaŋ kulu te, Amma izo ga ŋwa tudey boŋ, A ga nga gorokasin wande ceeci,
11かえって山の上で食事をし、隣り人の妻を犯し、
12 A ga talkey da alfukaarey kankam, A ga kom, a si tolme seeda yeti, A ga sududu tooru se, A ga fanta goy te,
12乏しい者や貧しい者をしえたげ、物を奪い、質物を返さず、目をあげて偶像を仰ぎ、憎むべき事をおこない、
13 A ga garaw daŋ, nooru nda hari, A ga tontoni ta dake boŋ -- Ize woodin ga funa, wala? Abada, a si funa! A na fanta hari woodin yaŋ kulu te, haciika a ga bu no, a kuro alhakko go a boŋ.
13利息や高利をとって貸すならば、その子は生きるであろうか。彼は生きることはできない。彼はこれらの憎むべき事をしたので、必ず死に、その血は彼自身に帰する。
14 Ma guna me. Da nga mo na ize hay kaŋ di zunubi kulu kaŋ nga baabo te, hala mo a humburu, a si goy woodin yaŋ dumey te,
14しかし彼が子を生み、その子が父の行ったすべての罪を見て、恐れ、そのようなことを行わず、
15 A si ŋwa tudey boŋ, A si sududu Israyla dumo toorey se, A si nga gorokasin wande ceeci,
15山の上で食事せず、目をあげてイスラエルの家の偶像を仰がず、隣り人の妻を犯さず、
16 A si boro kulu kankam, A si tolme kulu gaay, a si kom, Amma a ga harayzey no nga ŋwaaro gaa, A ga banjikom daabu nda bankaaray,
16だれをもしえたげず、質物をひき留めず、物を奪わず、かえって自分の食物を飢えた者に与え、裸の者に衣服を着せ、
17 A si alfukaarey kankam, A si nooru nda hari daŋ, wala tontoni, A g'ay farilley te, a g'ay hin sanney gana mo -- bora si bu baabo zunubey sabbay se. Haciika a ga funa no.
17その手をひいて悪を行わず、利息や高利をとらず、わたしのおきてを行い、わたしの定めに歩むならば、彼はその父の悪のために死なず、必ず生きる。
18 Amma a baabo sanni, za kaŋ a kom da bine korno, a na nga nya-izey jinay ku, a na goy kaŋ si boori yaŋ te nga jama ra, a go, a ga bu nga taalo sabbay se.
18しかしその父は人をかすめ、その兄弟の物を奪い、その民の中で良くない事を行ったゆえ、見よ、彼はその悪のために死ぬ。
19 Amma araŋ ne: «Ifo se no ize si baaba alhakku sambu?» To, sabaabo ga ti: hala day ize na haŋ kaŋ ga saba nda haŋ kaŋ ga halal te, a n'ay hin sanney kulu haggoy, a n'i goy mo, haciika a ga funa.
19しかしあなたがたは、『なぜ、子は父の悪を負わないのか』と言う。子は公道と正義とを行い、わたしのすべての定めを守っておこなったので、必ず生きるのである。
20 Bora kaŋ na zunubi te din, nga no ga bu. Ize si nga baaba taali alhakku sambu, baaba mo si nga ize wane sambu. Adilante adilitara, nga bumbo boŋ no a go. Laalakoy mo, a laalayaŋo go a boŋ.
20罪を犯す魂は死ぬ。子は父の悪を負わない。父は子の悪を負わない。義人の義はその人に帰し、悪人の悪はその人に帰する。
21 Amma da boro laalo bare ka fay da nga zunubey kulu kaŋ a goy, a n'ay hin sanney kulu haggoy, a na haŋ kaŋ ga saba da haŋ kaŋ ga halal mo te, haciika a ga funa, a si bu bo.
21しかし、悪人がもしその行ったもろもろの罪を離れ、わたしのすべての定めを守り、公道と正義とを行うならば、彼は必ず生きる。死ぬことはない。
22 I si a taaley kaŋ a te gaay a boŋ, baa afolloŋ. A ga funa adilitara kaŋ a te din sabbay se.
22その犯したもろもろのとがは、彼に対して覚えられない。彼はそのなした正しい事のために生きる。
23 Yaa no Rabbi, Koy Beero ci: Ay wo ga maa boro laalo buuyaŋ kaani no? Manti ay se dambe a ma bare ka fay da nga muraadey hal a ma funa?
23主なる神は言われる、わたしは悪人の死を好むであろうか。むしろ彼がそのおこないを離れて生きることを好んでいるではないか。
24 Amma da adilanta ga bare ka fay da nga adilitara, a ga soobay ka adilitaray-jaŋay te, a goono ga fanta goyey kulu te, kaŋ dumi boro laalo ga te, a ga funa, wala? Abada! I si fongu a adilitaray goyey kaŋ a te gaa, baa afolloŋ. A amaana ŋwaayaŋo kaŋ a te, d'a zunubey kaŋ a te ra no a ga bu.
24しかし義人がもしその義を離れて悪を行い、悪人のなすもろもろの憎むべき事を行うならば、生きるであろうか。彼が行ったもろもろの正しい事は覚えられない。彼はその犯したとがと、その犯した罪とのために死ぬ。
25 Amma araŋ ne: «Koy Beero fonda mana saba!» Ya Israyla dumo, wa maa: Ay fonda no mana saba, wala araŋ fondey no mana saba?
25しかしあなたがたは、『主のおこないは正しくない』と言う。イスラエルの家よ、聞け。わたしのおこないは正しくないのか。正しくないのは、あなたがたのおこないではないか。
26 Waati kaŋ boro adilante bare ka fay da nga adilitara, a goono ga adilitaray-jaŋay te, hal a bu a ra mo -- a laala kaŋ a goy din se no a bu.
26義人がその義を離れて悪を行い、そのために死ぬならば、彼は自分の行った悪のために死ぬのである。
27 Hala mo a ciya boro laalo bare ka fay da nga laala kaŋ a goy din, a go ga haŋ kaŋ ga saba da haŋ kaŋ ga halal te, a ga yana nda nga fundo.
27しかし悪人がその行った悪を離れて、公道と正義とを行うならば、彼は自分の命を救うことができる。
28 Za kaŋ a goono ga laakal ye, a goono mo ga bare ka fay da taali kulu kaŋ nga te, haciika a ga funa, a si bu bo.
28彼は省みて、その犯したすべてのとがを離れたのだから必ず生きる。死ぬことはない。
29 Amma kulu nda yaadin Israyla dumo goono ga ne: «Koy Beero fonda si saba!» Ya Israyla dumo, ay fondey no si saba? Wala araŋ waney no si saba?
29しかしイスラエルの家は『主のおこないは正しくない』と言う。イスラエルの家よ、わたしのおこないは、はたして正しくないのか。正しくないのは、あなたがたのおこないではないか。
30 Woodin sabbay se, ya Israyla dumo, ay ga ciiti dumbu araŋ se fa, boro fo kulu nga muraado boŋ. Yaadin no Rabbi Irikoy ci! Wa tuubi ka bare ka fay d'araŋ taaley kulu, yaadin gaa no laala si ciya araŋ halaciyaŋ sabaabu.
30それゆえ、イスラエルの家よ、わたしはあなたがたを、おのおのそのおこないに従ってさばくと、主なる神は言われる。悔い改めて、あなたがたのすべてのとがを離れよ。さもないと悪はあなたがたを滅ぼす。
31 W'araŋ taaley kulu kaŋ araŋ te furu. Wa te bine taji nda biya taji, zama ifo se no araŋ ga buuyaŋ ceeci, ya Israyla dumo?
31あなたがたがわたしに対しておこなったすべてのとがを捨て去り、新しい心と、新しい霊とを得よ。イスラエルの家よ、あなたがたはどうして死んでよかろうか。わたしは何人との死をも喜ばないのであると、主なる神は言われる。それゆえ、あなたがたは翻って生きよ」。
32 Zama boro kulu buuyaŋ si kaan ay se. Araŋ ma tuubi fa, ka funa! Yaadin no Rabbi, Koy Beero ci.
32わたしは何人との死をも喜ばないのであると、主なる神は言われる。それゆえ、あなたがたは翻って生きよ」。