1Pagka ikaw ay nauupong kumain na kasalo ng isang pangulo, kilanlin mong maigi siya na nasa harap mo;
1When thou sittest to eat with a ruler, consider well who is before thee;
2At maglagay ka ng sundang sa iyong lalamunan, kung ikaw ay taong bigay sa pagkain.
2and put a knife to thy throat, if thou be a man given to appetite.
3Huwag kang mapagnais ng kaniyang mga masarap na pagkain; yamang mga marayang pagkain.
3Be not desirous of his dainties; for they are deceitful food.
4Huwag kang mainip sa pagyaman; tumigil ka sa iyong sariling karunungan.
4Weary not thyself to become rich; cease from thine own intelligence:
5Iyo bang itititig ang iyong mga mata sa wala? Sapagka't ang mga kayamanan, ay tunay na nagsisipagpakpak, gaya ng aguila na lumilipad sa dakong langit.
5wilt thou set thine eyes upon it, it is gone; for indeed it maketh itself wings and it flieth away as an eagle towards the heavens.
6Huwag mong kanin ang tinapay niya na may masamang mata, ni nasain mo man ang kaniyang mga masarap na pagkain:
6Eat thou not the food of him that hath an evil eye, neither desire thou his dainties.
7Sapagka't kung ano ang iniisip niya sa loob niya, ay gayon siya: kumain ka at uminom ka, sabi niya sa iyo; nguni't ang puso niya ay hindi sumasaiyo.
7For as he thinketh in his soul, so is he. Eat and drink! will he say unto thee; but his heart is not with thee.
8Ang subo na iyong kinain ay iyong isusuka, at iyong iwawala ang iyong mga matamis na salita.
8Thy morsel which thou hast eaten must thou vomit up, and thou wilt have wasted thy sweet words.
9Huwag kang magsalita sa pakinig ng mangmang; sapagka't kaniyang hahamakin ang karunungan ng iyong mga salita.
9Speak not in the ears of a foolish [man], for he will despise the wisdom of thy words.
10Huwag mong baguhin ang dating muhon ng lupa; at huwag mong pasukin ang mga bukid ng ulila:
10Remove not the ancient landmark; and enter not into the fields of the fatherless:
11Sapagka't ang kanilang Manunubos ay malakas; ipaglalaban niya ang kanilang usap sa iyo.
11for their redeemer is mighty; he will plead their cause against thee.
12Ihilig mo ang iyong puso sa turo, at ang iyong mga pakinig sa mga salita ng kaalaman.
12Apply thy heart unto instruction, and thine ears to the words of knowledge.
13Huwag mong ipagkait ang saway sa bata: sapagka't kung iyong hampasin siya ng pamalo, siya'y hindi mamamatay.
13Withhold not correction from the child; for [if] thou beatest him with the rod, he shall not die:
14Iyong hahampasin siya ng pamalo, at ililigtas mo ang kaniyang kaluluwa sa Sheol.
14thou shalt beat him with the rod, and shalt deliver his soul from Sheol.
15Anak ko, kung ang iyong puso ay magpakapantas, ang puso ko'y matutuwa sa makatuwid baga'y ang akin:
15My son, if thy heart be wise, my heart shall rejoice, even mine;
16Oo, ang aking puso ay magagalak pagka ang iyong mga labi ay nangagsasalita ng matuwid na mga bagay.
16and my reins shall exult, when thy lips speak right things.
17Huwag managhili ang iyong puso sa mga makasalanan: kundi lumagay ka sa Panginoon buong araw:
17Let not thy heart envy sinners, but [be thou] in the fear of Jehovah all the day;
18Sapagka't tunay na may kagantihan; at ang iyong pagasa ay hindi mahihiwalay.
18for surely there is a result, and thine expectation shall not be cut off.
19Makinig ka, anak ko, at ikaw ay magpakapantas, at patnubayan mo ang iyong puso sa daan.
19Thou, my son, hear and be wise, and direct thy heart in the way.
20Huwag kang mapasama sa mga mapaglango; sa mga mayamong mangangain ng karne:
20Be not among winebibbers, among riotous eaters of flesh.
21Sapagka't ang manglalasing at ang mayamo ay darating sa karalitaan: at ang antok ay magbibihis sa tao ng pagkapulubi.
21For the drunkard and the glutton shall come to poverty; and drowsiness clotheth with rags.
22Dinggin mo ang iyong ama na naging anak ka, at huwag mong hamakin ang iyong ina kung siya'y tumanda.
22Hearken unto thy father that begat thee, and despise not thy mother when she is old.
23Bumili ka ng katotohanan at huwag mong ipagbili: Oo karunungan, at turo, at pag-uunawa.
23Buy the truth, and sell it not; wisdom, and instruction, and intelligence.
24Ang ama ng matuwid ay magagalak na lubos: at siyang nagkaanak ng pantas na anak ay magagalak sa kaniya.
24The father of a righteous [man] shall greatly rejoice, and he that begetteth a wise [son] shall have joy of him:
25Mangatuwa ang iyong ama at ang iyong ina, at magalak siyang nanganak sa iyo.
25let thy father and thy mother have joy, and let her that bore thee rejoice.
26Anak ko, ibigay mo sa akin ang iyong puso, at malugod ang iyong mga mata sa aking mga daan.
26My son, give me thy heart, and let thine eyes observe my ways.
27Sapagka't ang isang patutot ay isang malalim na lubak; at ang babaing di kilala ay makipot na lungaw.
27For a whore is a deep ditch; and a strange woman is a narrow pit.
28Oo, siya'y bumabakay na parang tulisan, at nagdaragdag ng mga magdaraya sa gitna ng mga tao.
28She also lieth in wait as a robber, and increaseth the treacherous among men.
29Sinong may ay? sinong may kapanglawan? sinong may pakikipagtalo? sinong may daing? sino ang may sugat na walang kadahilanan? sino ang may maningas na mata?
29Who hath woe? Who hath sorrow? Who contentions? Who complaining? Who wounds without cause? Who redness of eyes?
30Silang nangaghihintay sa alak; silang nagsisiyaon upang humanap ng pinaghalong alak.
30-- They that tarry long at the wine; they that go to try mixed wine.
31Huwag kang tumingin sa alak pagka mapula, pagka nagbibigay ng kaniyang kulay sa saro,
31Look not upon the wine when it is red, when it sparkleth in the cup, and goeth down smoothly:
32Sa huli ay kumakagat ito na parang ahas, at tumutukang parang ulupong.
32at the last it biteth like a serpent, and stingeth like an adder.
33Ang iyong mga mata ay titingin ng mga katuwang bagay, at ang iyong puso ay nagbabadya ng mga magdarayang bagay.
33Thine eyes shall behold strange women, and thy heart shall speak froward things;
34Oo, ikaw ay magiging parang nahihiga sa gitna ng dagat, o parang nahihiga sa dulo ng isang palo ng sasakyan.
34and thou shalt be as he that lieth down in the midst of the sea, and as he that lieth down upon the top of a mast:
35Kanilang pinalo ako, iyong sasalitain, at hindi ako nasaktan; kanilang hinampas ako, at hindi ko naramdaman: kailan gigising ako? aking hahanapin pa uli.
35-- ''They have smitten me, [and] I am not sore; they have beaten me, [and] I knew it not. When shall I awake? I will seek it yet again.''