1Oti toe, Pue' Yesus mpelihi wo'o-mi pitu mpulu' topetuku' to ntani' -na pai' nahubui-ra momako' rodua-rodua meri'ulu ngkai Hi'a hilou hi butu-butu ngata to natara mpai'.
1Y DESPUÉS de estas cosas, designó el Señor aun otros setenta, los cuales envió de dos en dos delante de sí, á toda ciudad y lugar á donde él había de venir.
2Na'uli' mpo'uli' -raka: "Tauna to doko' mpo'epe Kareba Lompe' ma'ala rarapai' -ki pae to taha'. Wori' pae to kana rapepae, aga topepae uma-ra wori'. Toe pai' kana mekakae-koi hi pue' bonea, niperapi' bona nahubui tauna hilou mepae hi bonea-na.
2Y les decía: La mies á la verdad es mucha, mas los obreros pocos; por tanto, rogad al Señor de la mies que envíe obreros á su mies.
3"Hilou-mokoi, aga pelompehi, apa' kuhubui-koi hilou hi olo' tauna to dada'a. Koi' mpai' hewa bima hi olo' serigala.
3Andad, he aquí yo os envío como corderos en medio de lobos.
4Neo' ngkeni karepe' doi ba boku ba sapatu' ropasa. Neo' mengkahae mpololitai tauna hi lengko ohea.
4No llevéis bolsa, ni alforja, ni calzado; y á nadie saludéis en el camino.
5"Ane mesua' -koi hi rala tomi hantomi, ncaliu ni'uli': `Kalompea' ngkai Pue' rata hi koi' pue' tomi!'
5En cualquiera casa donde entrareis, primeramente decid: Paz sea á esta casa.
6Ane lompe' nono-ra pue' tomi mpotarima-koi, bate nagane' mpu'u-ra mpai' Pue' Ala. Aga ane uma-rada dota mpotarima-koi, uma-ra mpai' mporata rasi' ngkai pegane' -ni tetu.
6Y si hubiere allí algún hijo de paz, vuestra paz reposará sobre él; y si no, se volverá á vosotros.
7Hantomi lau-wadi po'ohaa' -ni, neo' -koi pantoli-ntoli hi kahantomi-na bula-ni mpokeni Kareba Lompe' hi ngata tetu. Pongkoni' napa to rawai' -kokoi, koni' -mi-hana, apa' topobago masipato' mpotarima gaji' -na.
7Y posad en aquella misma casa, comiendo y bebiendo lo que os dieren; porque el obrero digno es de su salario. No os paséis de casa en casa.
8"Ane mesua' -koi hi rala ngata pai' -koi ratarima, koni' -mi-hana napa to ratonu-kokoi.
8Y en cualquiera ciudad donde entrareis, y os recibieren, comed lo que os pusieren delante;
9Paka'uri' topeda' to hi rala ngata, pai' uli' -raka pue' ngata: `Rata-mi tempo-na, Alata'ala jadi' Magau' hi laintongo' -ni.'
9Y sanad los enfermos que en ella hubiere, y decidles: Se ha llegado á vosotros el reino de Dios.
10Aga ane mesua' -koi hi rala ngata pai' uma-koi ratarima, hilou-mokoi hi karajaa pai' mpo'uli':
10Mas en cualquier ciudad donde entrareis, y no os recibieren, saliendo por sus calles, decid:
11`Nau' awu ngata-ni to mentaka' hi palanta' witi' -kai, kitonta bona nihilo. Aga kiwoi-koie': neo' rata-mi tempo-na Alata'ala jadi' Magau'!'"
11Aun el polvo que se nos ha pegado de vuestra ciudad á nuestros pies, sacudimos en vosotros: esto empero sabed, que el reino de los cielos se ha llegado á vosotros.
12Na'uli' wo'o-mi Yesus hi topetuku' -na: "Ku'uli' -kokoi, hi Eo Kiama, meliu pehuku' -na Alata'ala mpohuku' pue' ngata toera ngkai pehuku' -na hi pue' ngata Sodom owi.
12Y os digo que los de Sodoma tendrán más remisión aquel día, que aquella ciudad.
13"Silaka-koi to Yahudi to mo'oha' hi ngata Korazim pai' hi Betsaida! Wori' moto-mi tanda mekoncehi kubabehi hi ngata-ni, aga uma oa' -koi medea ngkai jeko' -ni. Ane rapa' -na tanda mekoncehi toe rababehi hi rala ngata Tirus pai' Sidon, ke mahae-ramo-rana medea ngkai jeko' -ra, nau' bela-ra to Yahudi. Ke mpo'ala' karu' -ramo rapohea, pai' mohura-ra mpohawui' woto-ra hante awu, tanda kasoho' nono-ra.
13Ay de ti, Corazín! Ay de ti, Bethsaida! que si en Tiro y en Sidón hubieran sido hechas las maravillas que se han hecho en vosotras, ya días ha que, sentados en cilicio y ceniza, se habrían arrepentido.
14Jadi', hi Eo Kiama mpai', meliu-pi pehuku' -na Alata'ala hi koi' ngkai pehuku' -na hi to Tirus pai' to Sidon.
14Por tanto, Tiro y Sidón tendrán más remisión que vosotras en el juicio.
15"Pai' koi' wo'o to Kapernaum! Ha ni'uli' -koina na'ongko' napomolangko-koi mpai' Alata'ala-e? Uma-e'! Natadi pai' nahuku' lau-dakoi mpai'."
15Y tú, Capernaum, que hasta los cielos estás levantada, hasta los infiernos serás abajada.
16Oti toe, Yesus mololita tena hi topetuku' -na, na'uli': "Tauna to mpotarima lolita-ni, batua-na lolita-ku Aku' to ratarima. Tauna to mposapuaka-koi, batua-na Aku' to rasapuaka. Pai' tauna to mposapuaka-a, mposapuaka wo'o-ra Pue' Ala to mposuro-a."
16El que á vosotros oye, á mí oye; y el que á vosotros desecha, á mí desecha; y el que á mí desecha, desecha al que me envió.
17Ba hangkuja kahae-na ngkai toe, nculii' -ramo topetuku' to pitu mpulu' toera. Goe' mpu'u-mi nono-ra, ra'uli' -ki Yesus: "Pue', bangku' seta wo'o mengkoru hi kai' pai' metibo' -ra, ane kipopalai-ra hante hanga' -nu."
17Y volvieron los setenta con gozo, diciendo: Señor, aun los demonios se nos sujetan en tu nombre.
18Na'uli' Yesus: "Kuhilo-di Magau' Anudaa' -e monawu' ngkai langi' hewa kila'!
18Y les dijo: Yo veía á Satanás, como un rayo, que caía del cielo.
19Jadi', bona ni'inca: kuwai' -mokoi kuasa, bona ma'ala-koi mpolisa ule ba lipa pai' mpodagi hawe'ea karohoa bali' -ta. Uma hema to mposerohi-koi.
19He aquí os doy potestad de hollar sobre las serpientes y sobre los escorpiones, y sobre toda fuerza del enemigo, y nada os dañará.
20Aga nau' wae, neo' nipokagoe' kamengkoru-ra seta hi koi'. Agina mpokagoe' -koi kate'uki' -nami hanga' -ni hi rala suruga."
20Mas no os gocéis de esto, que los espíritus se os sujetan; antes gozaos de que vuestros nombres están escritos en los cielos.
21Nto'u toe Yesus nakuasai Inoha' Tomoroli', pai' -i mololita ngkai kagoe' nono-na, na'uli': "O Mama, Pue' langi' pai' dunia'! Mpo'uli' -a tarima kasi, apa' hawe'ea toe lau nupopohiloi-raka tauna to uma pe'incai, tapi' nuwunii' -raka tauna to nginca pai' tauna to pante. Apa' wae-mi konoa-nu Mama.
21En aquella misma hora Jesús se alegró en espíritu, y dijo: Yo te alabo, oh Padre, Señor del cielo y de la tierra, que escondiste estas cosas á los sabios y entendidos, y las has revelado á los pequeños: así, Padre, porque así te agradó.
22"Hawe'ea-na natonu-maka Tuama-ku. Uma ria haduaa to mpo'inca kahema-ku Aku' Ana' Alata'ala, muntu' Tuama-ku to mpo'inca-a. Wae wo'o uma ria to mpo'incai hema-i Tuama-ku, muntu' Aku' Ana' -na to mpo'inca-i, pai' hema-hema to kupopo'incai kahema-nai Tuama-ku."
22Todas las cosas me son entregadas de mi Padre: y nadie sabe quién sea el Hijo sino el Padre; ni quién sea el Padre, sino el Hijo, y á quien el Hijo lo quisiere revelar.
23Ngkai ree, bona neo' ra'epe doo, me'ili' -imi hi ana'guru-na, na'uli' -raka: "Morasi' mpu'u-koi, apa' nihilo-mi-koina hawe'ea tohe'i.
23Y vuelto particularmente á los discípulos, dijo: Bienaventurados los ojos que ven lo que vosotros veis:
24Apa' wori' moto nabi pai' magau' owi to doko' mpohilo napa to nihilo koi' toi, aga uma-rana rahiloi. Doko' lia-ra mpo'epe napa to ni'epe-mi koi', aga uma-rana ra'epei."
24Porque os digo que muchos profetas y reyes desearon ver lo que vosotros veis, y no lo vieron; y oir lo que oís, y no lo oyeron.
25Ria hadua guru agama Yahudi to doko' mpemai-mai kasala' petompoi' Yesus. Napekune' -i: "Guru, napa-hawo to kana kubabehi bona mporata-a katuwua' to lompe' duu' kahae-hae-na?"
25Y he aquí, un doctor de la ley se levantó, tentándole y diciendo: Maestro, ¿haciendo qué cosa poseeré la vida eterna?
26Na'uli' Yesus: "Napa to te'uki' hi rala Atura Pue'? Beiwa to nubasa?"
26Y él dijo: ¿Qué está escrito de la ley? ¿cómo lees?
27Natompoi' guru agama toei: `Kana tapoka'ahi' Pue' -ta Pue' Alata'ala hante nono-ta mpu'u, tatonu hawe'ea katuwu' -ta hi Hi'a, tapoka'ahi' -i hudu pakulea' -ta, pai' hudu inca-ta.' Pai' `Kana tapoka'ahi' doo-ta hewa pompoka'ahi' -ta woto-ta moto.'"
27Y él respondiendo, dijo: Amarás al Señor tu Dios de todo tu corazón, y de toda tu alma, y de todas tus fuerzas, y de todo tu entendimiento; y á tu prójimo como á ti mismo.
28Na'uli' Yesus: "Kono-mi petompoi' -nu. Babehi-mi hewa tetu, mporata moto-ko mpai' katuwua' to lompe'."
28Y díjole: Bien has respondido: haz esto, y vivirás.
29Aga guru agama toei uma dota radagi, mpoperaha-i kamonoa' po'ingku-na. Toe pai' na'uli': "Hiaa' hema doo-ku to kana kupoka'ahi' -e?"
29Mas él, queriéndose justificar á sí mismo, dijo á Jesús: ¿Y quién es mi prójimo?
30Natompoi' Yesus: "Ria hadua tomane to mako' ngkai Yerusalem mana'u hilou hi ngata Yerikho. Hi lengko ohea-i mpohirua' -ki toperampaki. Ra'agoi-i rewa-na pai' pohea-na, pai' -i rapao' duu' -na neo' mate, pai' rapalahii moto-imi hi ohea.
30Y respondiendo Jesús, dijo: Un hombre descendía de Jerusalem á Jericó, y cayó en manos de ladrones, los cuales le despojaron; é hiriéndole, se fueron, dejándole medio muerto.
31Ko'ia mahae ngkai ree, ria wo'o-hawo hadua imam ntara hi ohea toe. Kanahilo-na tauna to weho toei, napelelii' pai' kaliliu moto-i.
31Y aconteció, que descendió un sacerdote por aquel camino, y viéndole, se pasó de un lado.
32Wae wo'o, hadua topobago hi Tomi Alata'ala liu hi ree. Kanahilo-na tauna to weho toei, napelelii' wo'o-i-wadi-hawo pai' -i kaliliu.
32Y asimismo un Levita, llegando cerca de aquel lugar, y viéndole, se pasó de un lado.
33"Uma mahae ngkai ree, liu wo'o-hawo hadua to Samaria to bula-na hi pomakoa' -na. Kanahilo-na tauna to weho toei, metumu' -mi ahi' -na.
33Mas un Samaritano que transitaba, viniendo cerca de él, y viéndole, fué movido á misericordia;
34Kahilou-nami mpomohui' -i, nabohoi' weho-na hante lana pai' anggur pai' nawewe. Oti toe napopehawi' -i hi keledai-na pai' nakeni-i hilou hi tomi torata, pai' napodoo-i hi ree.
34Y llegándose, vendó sus heridas, echándo les aceite y vino; y poniéndole sobre su cabalgadura, llevóle al mesón, y cuidó de él.
35Kamepulo-na na'ala' rompepa' doi pera', nawai' -ki pue' tomi pai' na'uli' -ki: `Pewili' -i-hawo ulu tauna toei hi rehe'i. Nculii' moto-a mpai' pai' kubayari omea ongkoso' -nu ane ria pelabia-na ngkai tetu.'"
35Y otro día al partir, sacó dos denarios, y diólos al huésped, y le dijo: Cuídamele; y todo lo que de más gastares, yo cuando vuelva te lo pagaré.
36Hudu-mi jarita-na toe, napekune' Yesus hi guru agama toei, na'uli': "Ntuku' pomporataa-nu, ngkai to tolu toera, hema-ra to ma'ahi' hi doo to rarampaki toei?"
36¿Quién, pues, de estos tres te parece que fué el prójimo de aquél que cayó en manos de los ladrónes?
37Natompoi' guru agama toei: "Tauna to mpotulungi-i." Na'uli' Yesus: "Koi' -moko, babehi wo'o-kowo hewa tetu."
37Y él dijo: El que usó con él de misericordia. Entonces Jesús le dijo: Ve, y haz tú lo mismo.
38Rala pomakoa' -ra toe, Yesus pai' ana'guru-na mehani hi ngata. Hi rala ngata toe, ria hadua tobine to rahanga' Marta to mpotorata Yesus.
38Y aconteció que yendo, entró él en una aldea: y una mujer llamada Marta, le recibió en su casa.
39Ria wo'o ompi' -na Marta, tobine wo'o-wadi, hanga' -na Maria. Maria toei mohura mohu' hi witi' -na Yesus ntora mpe'epei lolita-na.
39Y ésta tenía una hermana que se llamaba María, la cual sentándose á los pies de Jesús, oía su palabra.
40Hiaa' Marta-hana, sese' -i-damo mpo'urusi torata. Kahilou-nami Marta hi Yesus pai' na'uli' -ki: "Pue', ha nupokono ompi' -ku tetui mpelele' -a mobago hadudua-ku! Uli' -ki pe' mpongawa' -ae."
40Empero Marta se distraía en muchos servicios; y sobreviniendo, dice: Señor, ¿no tienes cuidado que mi hermana me deja servir sola? Dile pues, que me ayude.
41Na'uli' Pue' Yesus: "Ee' Marta! Sese' pai' kawuhe rahi-ko mpenonoi to wori' nyala.
41Pero respondiendo Jesús, le dijo: Marta, Marta, cuidadosa estás, y con las muchas cosas estás turbada:
42Hiaa' kakono-na, to paraluu nubabehi hanyala lau-wadi, toe-mi mpo'epe Lolita Alata'ala. Ane Maria, napelihi-mi bagia to lompe', pai' bagia toe uma mpai' ra'alai' ngkai hi'a."
42Empero una cosa es necesaria; y María escogió la buena parte, la cual no le será quitada.