1Hi eo toe wo'o, malai-imi Yesus ngkai tomi toe hilou hi wiwi' rano, pai' -i mohura.
1 Hano din hane Yesu fun fuwo ra ka goro teeko me gaa.
2Wori' lia tauna morumpu mpotololiki-i, toe pai' hilou-imi mpohawi' sakaya, mohura hi rala-na, pai' tauna to wori' mokore hi talinti.
2 Marga bambata margu a do mo. Nga bumbo furo hi fo ra ka goro. Borey marga mo go jabo gaa ga kay.
3Wori' nyala lolita rapa' natudui' -raka, na'uli': "Ria hadua topohawu' hilou mohawu'.
3 A na sanni boobo salaŋ i se da misayaŋ ka ne: «Guna, dum'izey sayko fo fatta ka koy dum'izey sayyaŋ.
4Rala mpohawu' -na toe, ria hawua' -na to monawu' hi mata ohea. Rata danci mpotilo' hawua' toe duu' -na oti.
4 Waato kaŋ a go sayyaŋo gaa, kala dum'ize fooyaŋ kaŋ fonda jarga. Kala curayzey kaa k'i ŋwa.
5Ria wo'o to monawu' hi tana' to watua, hangkedi' -wadi tana' -na. Hinawu' -na toe sohi' lia tuwu', apa' moreni' tana' -na.
5 Afooyaŋ mo kaŋ tondi batama boŋ, nangu kaŋ sinda laabu boobo. Sahãadin-sahãadin i fun, zama laabo mana baa.
6Kamorani' -na eo, molaju-imi duu' -na bangi, apa' uma monala rali' -na.
6 Waato kaŋ wayna fatta, i kukure zama i sinda kaaji hanno, hal i koogu.
7Ria wo'o to monawu' hi laintongo' rui. Tuwu' rui mpo'upi' hinawu' toe, alaa-na mate.
7 Afooyaŋ mo kaŋ karjiyaŋ ra, karjey mo fun ka beeri k'i koote.
8Ria wo'o hawua' to monawu' hi tana' to morudu'. Mowua' hawua' toe, ria to ha'atu ngkani ngkai hinawu' -na, ria to ono mpulu', ria to tolu mpulu'.
8 Afooyaŋ mo kaŋ laabu hanno ra. I te albarka mo, afo no zangu, afo waydu, afo mo waranza.
9Hema-koi to tilingaa, pe'epei lompe'!"
9 Boro kaŋ gonda hanga kaŋ ga maa, a ma maa.»
10Tumai-ramo ana'guru-na mpomohui' -i, pai' -ra mepekune', ra'uli': "Guru, napa pai' mpake' lolita rapa' -ko ane mpotudui' ntodea-e?"
10 Talibey kaa a do k'a hã ka ne: «Ifo se no ni goono ga salaŋ i se da misayaŋ?»
11Na'uli' Yesus: "Owi, Alata'ala ko'ia mpopo'incai manusia' beiwa-i mpai' jadi' Magau' hi dunia'. Aga hewa toe lau, napopo'incai-mokoi tudui' toe. Tapi' ane ntodea-hana, uma napiliu-ra omea mpo'inca tudui' toe. Toe pai' kuwalatu-raka hante lolita rapa'.
11 Kala Yesu tu ka ne i se: «Zama i n'araŋ no araŋ ma beene koytara gundey bay, amma i man'a no ngey wo se.
12Tauna to mpotarima Lolita Alata'ala, ranotohi nono-ra bona kawoo-woria' Lolita Alata'ala to ra'inca. Aga tauna to uma dota mpotarima Lolita Alata'ala, nau' ria hangkedi' to ra'inca, ra'alai' lau-ra.
12 Zama boro kulu kaŋ gonda, nga se no i ga no, a ma du iboobo mo. Amma boro kaŋ sinda, baa haŋ kaŋ go a se din, i g'a ta a gaa.
13Toe pai' mololita hante lolita rapa' -ae ane mpololitai-a ntodea, apa' tilingaa moto-ra aga uma ra'incai batua-na to ra'epe. Mataa moto-ra aga uma ra'incai batua-na to rahilo.
13 Woodin se no ay goono ga salaŋ i se da misayaŋ, zama gunayaŋ ra i si di, hanga maayaŋ ra mo i si maa, i si faham mo.
14Ngkai toe, madupa' -mi Lolita Alata'ala to napohowa' nabi Yesaya owi. Hewa toi moni-na: `Pe'epe moto-ra, aga uma oa' ra'incai batua-na. Pehilo moto-ra, aga hewa to uma oa' rahiloi mpu'u.
14 Daahir, i boŋ no i na annabi Isaya sanno toonandi kaŋ ne: ‹Maayaŋ ra araŋ ga maa, amma araŋ si faham baa kayna. Gunayaŋ ra mo araŋ ga di, amma araŋ si fayanka baa kayna.
15Apa' moko'o nono-ra, mengkawongo-ra pai' mengkawero-ra: oja' -ra pehilo hante mata-ra, oja' -ra pe'epe hante tilinga-ra, oja' -ra ranotohi nono-ra. Toe pai' uma-ra mpai' nculii' hi Aku', pai' uma-ra kuwai' kalompea'.'"
15 Zama dumo wo bina te tijina, i na ngey hangey sandandi, i na ngey moy daabu mo. Da manti yaadin no i ga di da ngey moy, i ga maa da ngey hangey, i ga faham mo da ngey biney, ka ye ka bare ay do hal ay m'i no baani.›
16Na'uli' wo'o-mi Yesus mpo'uli' -raka ana'guru-na: "Aga koi', uma mowo kamarasi' -ni, apa' nihilo-mi-koina napa to kubabehi, pai' ni'epe-mi-koina tudui' -ku.
16 Albarkanteyaŋ no araŋ moy, zama i go ga di, araŋ hangey mo, zama i go ga maa.
17Mpu'u-mpu'u ku'uli' -kokoi: wori' nabi pai' tauna to monoa' owi to doko' mpohilo napa to nihilo koi' toi, aga uma-rana rahiloi. Doko' lia-ra mpo'epe napa to ni'epe-mi koi', aga uma-rana ra'epei.
17 Zama cimi no ay ga ci araŋ se, annabi boobo da adilante boobo bini ngey ma di haŋ kaŋ araŋ goono ga di, amma i mana di a, i ma maa mo haŋ kaŋ araŋ goono ga maa, amma i mana maa mo.
18"Pe'epei, ku'uli' -kokoi napa batua-na lolita rapa' topohawu' toe we'i.
18 Day, araŋ ma hangan ka maa dum'izey saykwa din misa.
19Hawua' to monawu' hi mata ohea mpobatuai tauna to mpo'epe moto kareba to mpo'uli' beiwa Alata'ala jadi' Magau', aga uma rapoinono. Rata anudaa' mpohagoi-ra lolita toe ngkai rala nono-ra.
19 Waato kaŋ boro fo maa koytara sanno, amma a mana faham d'a, Boro Laalo no ga dumaro kom k'a kaa a bina ra. Fonda jarga dum'izey nooya.
20"Hawua' to monawu' hi tana' to watua-hawo mpobatuai tauna to mpo'epe Kareba Lompe', ncaliu goe' nono-ra mpo'epe.
20 Dum'izo kaŋ i say tondi batama boŋ mo, nga ga ti bora kaŋ d'a maa Irikoy sanno, a m'a ta da farhã.
21Aga uma moroho pepangala' -ra, toe pai' uma-ra ntaha mahae. Ane rabalinai' -ra ba rapakasusa' sabana pepangala' -ra hi Kareba Lompe' toe, kamo'ungkere' -rami.
21 Amma a sinda kaaji nga ra, a si gay mo. Zama waati kaŋ taabi nda gurzugay tun sanno sabbay se, sahãadin-sahãadin no a ga mulay.
22"Hawua' to monawu' hi olo' rui-hawo mpobatuai tauna to mpo'epe Lolita Alata'ala, aga sese' -ra ntora mpenonoi katuwu' -ra hi rala dunia' -wadi, pai' doko' -ra mporumpu rewa dunia' -wadi. Hawe'ea toe mposesei' -ra, alaa-na uma ria po'ohaa' Lolita Alata'ala hi rala nono-ra, pai' uma ria kalaua-na Lolita toe hi katuwu' -ra.
22 Wo kaŋ i say karjey ra mo, nga ga ti bora kaŋ ga maa sanno, amma zamana wo karhã, da arzaka halliyaŋ, ngey no ga sanno koote, hal a ma jaŋ ka te albarka.
23"Hawua' to monawu' hi tana' to morudu' -hawo mpobatuai tauna to mpo'epe Lolita Alata'ala pai' rapoinono mpu'u. Hi tauna toe-ramo Lolita Alata'ala mowua' mpu'u. Ria to mowua' hangkedi', ria to mowua' wori', ria to mowua' wori' lia."
23 Amma wo kaŋ i say laabu hanno ra din, nga ga ti bora kaŋ ga maa sanno, ka faham d'a, kaŋ haciika no a ga te albarka. Afo ma zangu hay, afo waydu, afo mo waranza.»
24Yesus mpololita hanyala-pi lolita rapa' hi ntodea, na'uli': "Ane Alata'ala jadi' Magau' hi dunia', kajadi' -na hewa jarita toi: Hadua topobonea hilou mpohawu' hinawu' to lompe' hi bonea-na.
24 A kand'i se misa fo ka ne: «I na beene koytara himandi sanda boro fo kaŋ na dum'ize hanno say nga faro ra.
25Rala-na hamengi bula tauna leta', rata bali' -na topobonea toei, mpohawui' bonea toe hante wua' kowo' to neo' hibalia pae poraui-na, pai' -i malai.
25 Amma waato kaŋ borey goono ga kani, kal a ibara kande borboto ka say alkama ra, ka dira.
26Tuwu' mpu'u-mi pae toe duu' -na huwu, incana wo'o-mi-hawo kowo' hi olo' pae.
26 Saaya kaŋ dumaro tun ka koy hay, alwaato din no borbota mo bangay.
27Rata-ramo to ngkoni' gaji' mpo'uli' -ki topobonea toei: `Tuama, hawua' to lompe' moto-di to tahawu' -e. Ngkaiapa-di kowo' toe-e ria?'
27 Kala windikoyo bannyey kaa a do ka ne a se: ‹Iri arkuso, manti dum'ize hanno no ni say ni faro ra bo? Day, man no borboto wo binde fun?›
28"Na'uli' pue' bonea toei: `Tetu-le pobago bali' -ta.' "Ngkai ree, ra'uli' wo'o-mi to ngkoni' gaji' toera: `Ane nupokono, hilou kiwuka kowo' toe ria!'
28 A ne i se: ‹Ibare fo no ka woodin te.› Bannyey ne a se: ‹Ni ga ba iri ma koy k'i dagu, wala?›
29"Na'uli' pue' bonea: `Neo', apa' ane niwuka kowo' -na, nipoiwukai mpai' pae-na.
29 Amma a ne: ‹Abada! A ma si ciya, waato kaŋ araŋ goono ga borbota dagu, araŋ ma alkama mo dagu a banda.
30Pelele' moto-mi kowo' tuwu' hangkaa-ngkania hante pae, duu' -na tempo mepae. Kuhubui-ra-damo topepae mpowuka ulu kowo', rarumpu, ratomo' pai' rasuwe. Oti toe, pai' lako' rapalimpuru-di pae-e, pai' ratimamahi hi rala wilulu-ku.'"
30 Wa fay d'ey i ma beeri care banda hala wiyaŋo waate. Wiyaŋo gaa ay ga ne wiikoy se: Araŋ ma borbota wi jina, k'i haw bokoyaŋ zama i m'i ton, amma araŋ ma alkama margu ay barmey ra.› »
31Oti toe Yesus mpo'uli' tena hanyala-pi lolita rapa' hi ntodea, na'uli': "Ane Alata'ala jadi' Magau' hi dunia', kajadi' -na hewa jarita toi: Ria hadua tauna ngala' unto' hawi, lou nahawu' hi pampa-na.
31 A kand'i se misa fo ka ne: «Beene koytara ga hima sanda mutard* ize cine no, kaŋ boro sambu ka duma nga faro ra.
32Unto' toe monete' lia, meliu kakedi' -na ngkai unto' to ntani' -na. Aga ane tuwu' -i-damo, meliu-mi kabohe-na ngkai ngkojo to ntani' -na. Tuwu' -i hewa hangkaju kaju, alaa-na rata danci mpobabehi peta-ra hi ra'a-na."
32 A go mo, haciika woone ga kayna ka bisa gurayzey kulu, amma waato kaŋ a ga beeri, kal a ma bisa tuuri ize kulu, ka te tuuri-nya, hala beene curey ga kaa ka zumbu a kambey boŋ.»
33Ria-pi hanyala lolita rapa' to na'uli' hi ntodea. Na'uli': "Ane Alata'ala jadi' Magau' hi dunia', kajadi' -na hewa toi: Hadua tobine mpo'ala' ragi hangkedi', nagalo hante lunu to wori'. Mahae-hae, woke' -mi omea."
33 A kand'i se misa fo koyne ka ne: «Beene koytara ga hima sanda dalbu* cine, kaŋ wayboro fo sambu ka daŋ hamni neesiji hinza ra ka diibi, hala dalbuwo n'a kulu kubay.»
34Yesus mpotudui' ntodea hawe'ea toe we'i lau mpake' lolita rapa'. Uma ria to natudui' -raka ane uma hante lolita rapa'.
34 Yesu na woodin yaŋ kulu ci marga se da misa. A mana hari kulu salaŋ i se kaŋ manti nda misa,
35Ngkai toe, madupa' -mi lolita to na'uki' nabi owi-e: Kutudui' -ra hante lolita rapa'. Kuparata-raka tudui' to tewunii' ngkai lomo' kajadi' dunia'."
35 zama i ma haŋ kaŋ i ci annabi meyo ra toonandi, kaŋ ne: «Ay g'ay meyo feeri da misayaŋ. Haŋ kaŋ go tugante za ndunnya sinjiyaŋ, ay g'a kaa taray.»
36Oti toe, Yesus mpalahii tauna to wori' toera, pai' -i mesua' hi rala tomi. Tumai-ramo ana'guru-na mpomohui' -i, ra'uli': "Guru, uli' -kakai pe' batua lolita rapa' kowo' to hi olo' pae-e."
36 Gaa no a na marga sallama ka furo fuwo ra. A talibey kaa a do ka ne: «Ma faro ra borbota misa feeri iri se.»
37Na'uli' Yesus: "Pue' bonea to mpohawu' hawua' to lompe' -le, mpobatuai Aku' -mi, Ana' Manusia'.
37 A tu ka ne: «Dum'ize hanno saykwa ga ti Boro Izo,
38Bonea, mpobatuai dunia' toi. Hawua' to lompe', mpobatuai tauna to jadi' ntodea-na Alata'ala hi rala Kamagaua' -na. Kowo' mpobatuai tauna to mpotuku' Magau' Anudaa'.
38 faro mo ndunnya no. Dum'ize hanna mo, koytara izey no, amma borbota Boro Laalo izey no.
39Bali' to mpohawu' kowo', hi'a-mi Magau' Anudaa'. Tempo mepae, mpobatuai Eo Kiama. Pai' tauna topepae, mpobatuai mala'eka.
39 Ibara mo kaŋ n'i say din ya Iblisi no, wiyaŋo ga ti zamana bananta, wiikoy mo malaykey no.
40Hewa kowo' rarumpu pai' rasuwe, wae wo'o mpai' tauna to dada'a nto'u Eo Kiama.
40 Mate kaŋ cine i ga borbota margu k'a ton danji ra din, yaadin no a ga ciya zamana bananta ra.
41Aku' Ana' Manusia' mpohubui mala'eka-ku hilou mporumpu hawe'ea to dada'a pai' hawe'ea to mepahala'nawu' ngkai laintongo' ntodea-ku.
41 Boro Izo ga nga malaykey donton. I ga hartayaŋ daliiley kulu nda borey kaŋ ga goy laaley te margu k'i kaa nga koytara ra.
42Hawe'ea tauna toera ratadi hi rala apu to wewo'. Hi ria-ra mpai' ntora geo' pai' ntodohaka.
42 I g'i catu mo danji futa ra. Noodin no i ga hẽ ka hinjey kanji.
43Tapi' tauna to monoa' po'ingku-ra, uma mpai' mowo kabohe tuwu' -ra nto'u toe. Mehini-ra hewa eo hi rala Kamagaua' Alata'ala Tuama-ra. Hema to tilingaa, pe'epei lompe'!"
43 Alwaato din adilantey ga kaari sanda wayno cine ngey Baabo koytara ra. Boro kaŋ gonda hanga kaŋ ga maa, a ma maa.
44Na'uli' Yesus: "Ane kita' jadi' ntodea-na Alata'ala hi rala Kamagaua' -na, toe meliu kalompe' -na ngkai hawe'ea to ntani' -na. Kajadi' -na hewa lolita rapa' toi: Hadua tauna mporua' bulawa to tetawu hi rala tana', masuli' lia oli-na, kaliliu natawuhi nculii'. Ngkai kagoe' nono-na, kahilou-nami hi tomi-na mpobalu' hawe'ea rewa-na, na'oli-ki tana' pomporuaa' -na bulawa toe.
44 Beene koytara go sanda arzaka kaŋ goono ga tugu fari ra, kaŋ boro fo du, a n'a tugu koyne. A farhã sabbay se a ga koy ka hay kulu kaŋ go nga se neera, ka faro day.
45"Wae wo'o, ane kita' jadi' ntodea-na Alata'ala hi rala Kamagaua' -na, kajadi' -na hewa lolita rapa' toi: Ria hadua padaga to mpali' hanyala watu to rahanga' mutiara.
45 Hala hõ, beene koytara ga hima sanda hab'ize kaŋ goono ga lulu* hanno yaŋ ceeci.
46Wae kanarua' -na hameha' mutiara to masuli' lia oli-na, kahilou-nami mpobalu' hawe'ea rewa-na, pai' na'oli-ki mutiara toe.
46 Waato kaŋ a du lulu fo kaŋ nooro ga baa gumo, a koy ka hay kulu kaŋ go a se neera k'a day.
47"Ane Alata'ala jadi' Magau' hi dunia', kajadi' -na hewa lolita rapa' toi: Hameha' jala' to bohe ratene' hi rala rano. Wori' nyala bau' mesua' hi rala-na.
47 Koyne, beene koytara ga hima sanda taaru kaŋ i daŋ hari ra, ka hamisa dumi-dumi di.
48Ka'ihia' -nami jala', topebau' mpohore jala' -ra hilou hi role-na, pai' mohura-ramo mpopelihi bau' woko' jala' -ra. To lompe' rapuna' hi pontu'ua-ra, to uma lompe' rapetadi.
48 Saaya kaŋ a to mo, i n'a candi jabo gaa, ka ihanney suuban k'i kaa ilaaley ra, ka daŋ gumbutuyaŋ ra. Ilaaley mo i n'i furu.
49Wae-mi mpai' hi Eo Kiama-e: mala'eka-mala'eka hilou mpogaa' tauna to dada'a pai' tauna to monoa'.
49 Yaadin cine no a ga ciya zamana bananta ra. Malaykey ga fatta ka ilaaley fay k'i kaa adilantey ra,
50Tauna to dada'a rapetadi hi rala apu naraka. Hi ria-ra mpai' ntora geo' pai' ntodohaka."
50 k'i catu danji futa ra. Noodin no i ga hẽ ka hinjey kanji.
51Oti toe, Yesus mpekune' -ra ana'guru-na, na'uli': "Ha nipaha wa lolita rapa' -ku toe-e we'i lau?" Ratompoi': "Kipaha moto."
51 Araŋ faham da harey din kulu, wala?» Talibey ne a se: «Oho.»
52Ngkai ree, na'uli' wo'o-miraka: "Ane wae, oi wo'o-pi hanyala lolita rapa' -ku: Ane ria guru agama Yahudi to mpopetudui' tudui' to mpo'uli' kamoparenta-na Alata'ala jadi' Magau' -ta, guru agama toe ma'ala rarapai' -ki pue' tomi: ngkai pontimamahia rewa-na na'ue' pai' napopehuwu rewa to hae pai' rewa to bo'u wo'o."
52 Kal a ne i se: «Woodin sabbay se: Tawretu* dondonandiko kulu kaŋ te beene koytara talibi ga hima windikoy kaŋ ga jinay taji da izeeno yaŋ kaa taray nga jisiro ra.»
53Kahudu-na Yesus mpololita hawe'ea lolita rapa' toe, malai-imi ngkai ree,
53 Waato kaŋ Yesu na misey din ban, a tun noodin.
54hilou hi ngata-na moto. Hi ria-i metudui' hi rala tomi posampayaa. Konce-ramo tauna to mpo'epe lolita-na, ra'uli': "Hema-di to mpotudui' -i pai' -i pante hewa toe-e? Pai' ngkaiapa baraka' -na mpobabehi anu mekoncehi-e?
54 Saaya kaŋ a to nga laabo ra, a na borey dondonandi i diina marga fuwey ra, hal i dambara ka ne: «Man no boro wo du laakal woone da dabari goy wo mo?
55Bo ana' topowangu tomi-i-wadi-hawo. Tina-na, Maria. Ompi' -na hira' Yakobus, Yusuf, Simon pai' Yudas.
55 Woone, manti saca din izo no? Manti Maryama no ga ti nyaŋo mo? A nya izey mo, manti Yakuba da Yosi da Siman da Yahuda no?
56Ompi' -na tobine, ria omea wo'o-ra dohe-ta hi rehe'i. Napa-di-hana pai' ria-ki baraka' -na mpobabehi hawe'ea toe-e lau?"
56 A waymey mo, manti ne no ikulu go iri banda? Day, man no boro wo du hayey wo kulu?»
57Toe pai' oja' -ra mepangala' hi Yesus. Ngkai ree, Yesus mpo'uli' -raka: "Hadua nabi bate rabila' hiapa kahilouaa-na. Aga hi ngata-na pai' hi tomi-na moto, uma lau-i rabila'."
57 Kal a ciya i se hartayaŋ daliili. Amma Yesu ne i se: «Annabi si jaŋ darza kala nga laabo ra da nga windo ra mo.»
58Toe pai' Yesus uma mpobabehi wori' tanda mekoncehi hi ria, apa' uma-ra mepangala'.
58 A mana dabari goy boobo te noodin mo, i cimbeeri-jaŋa sabbay se.