¹Rồi đó, Ðức Chúa Jêsus qua bờ bên kia biển Ga-li-lê, là biển Ti-bê-ri-át.

¹After these things, Jesus went away to the other side of the sea of Galilee, which is also called the Sea of Tiberias.

²Một đoàn dân đông theo Ngài, vì từng thấy các phép lạ Ngài làm cho những kẻ bịnh.

²A great multitude followed him, because they saw his signs which he did on those who were sick.

³Nhưng Ðức Chúa Jêsus lên trên núi, ngồi đó với môn đồ.

³Jesus went up into the mountain, and he sat there with his disciples.

⁴Vả, lễ Vượt Qua, là lễ của đến Giu-đa gần tới.

⁴Now the Passover, the feast of the Jews, was at hand.

⁵Ðức Chúa Jêsus ngước mắt lên, thấy một đoàn dân đông đến cùng mình, bèn phán với Phi-líp rằng: Chúng ta sẽ mua bánh ở đâu, để cho dân nầy có mà ăn?

⁵Jesus therefore lifting up his eyes, and seeing that a great multitude was coming to him, said to Philip, “Where are we to buy bread, that these may eat?”

⁶Ngài phán điều đó đặng thử Phi-líp, chớ Ngài đã biết điều Ngài sẽ làm rồi.

⁶This he said to test him, for he himself knew what he would do.

⁷Phi-líp thưa rằng: Hai trăm đơ-ni-ê bánh không đủ phát cho mỗi người một ít.

⁷Philip answered him, “Two hundred denarii worth of bread is not sufficient for them, that everyone of them may receive a little.”

⁸Một môn đồ, là Anh-rê, em của Si-môn Phi -e-rơ, thưa rằng:

⁸One of his disciples, Andrew, Simon Peter’s brother, said to him,

⁹Ðây có một đứa con trai, có năm cái bánh mạch nha và hai con cá; nhưng đông người dường nầy, thì ngằn ấy có thấm vào đâu?

⁹“There is a boy here who has five barley loaves and two fish, but what are these among so many?”

¹⁰Ðức Chúa Jêsus bèn phán rằng: Hãy truyền cho chúng ngồi xuống. Vả, trong nơi đó có nhiều cỏ. Vậy, chúng ngồi xuống, số người ước được năm ngàn.

¹⁰Jesus said, “Have the people sit down.” Now there was much grass in that place. So the men sat down, in number about five thousand.

¹¹Ðức Chúa Jêsus lấy bánh, tạ ơn rồi, bèn phân phát cho những kẻ đã ngồi; Ngài cũng lấy cá phát cho chúng nữa, ai muốn bao nhiêu mặc ý.

¹¹Jesus took the loaves; and having given thanks, he distributed to the disciples, and the disciples to those who were sitting down; likewise also of the fish as much as they desired.

¹²Khi chúng đã ăn được no nê, Ngài phán với môn đồ rằng: Hãy lượm những miếng còn thừa, hầu cho không mất chút nào.

¹²When they were filled, he said to his disciples, “Gather up the broken pieces which are left over, that nothing be lost.”

¹³Vậy, môn đồ lượm những miếng thừa của năm cái bánh mạch nha, sau khi người ta đã ăn rồi, chứa đầy mười hai giỏ.

¹³So they gathered them up, and filled twelve baskets with broken pieces from the five barley loaves, which were left over by those who had eaten.

¹⁴Những người đó thấy phép lạ Ðức Chúa Jêsus đã làm, thì nói rằng: Người nầy thật là Ðấng tiên tri phải đến thế gian.

¹⁴When therefore the people saw the sign which Jesus did, they said, “This is truly the prophet who comes into the world.”

¹⁵Bấy giờ Ðức Chúa Jêsus biết chúng có ý đến ép Ngài để tôn làm vua, bèn lui ở một mình trên núi.

¹⁵Jesus therefore, perceiving that they were about to come and take him by force, to make him king, withdrew again to the mountain by himself.

¹⁶Ðến chiều, môn đồ xuống nơi bờ biển,

¹⁶When evening came, his disciples went down to the sea,

¹⁷và vào trong một chiếc thuyền, sang thẳng bờ bên kia, hướng về thành Ca-bê-na-um. Trời chợt tối, mà Ðức Chúa Jêsus còn chưa đến cùng các môn đồ.

¹⁷and they entered into the boat, and were going over the sea to Capernaum. It was now dark, and Jesus had not come to them.

¹⁸Gió thổi ào ào, đến nỗi biển động dữ dội.

¹⁸The sea was tossed by a great wind blowing.

¹⁹Khi các môn đồ đã chèo ra độ chừng hai mươi lăm hay là ba mươi ếch-ta-đơ, thấy Ðức Chúa Jêsus đi trên mặt biển, gần tới chiếc thuyền, thì sợ hãi.

¹⁹When therefore they had rowed about twenty-five or thirty stadia, 25 to 30 stadia is about 5 to 6 kilometers or about 3 to 4 miles they saw Jesus walking on the sea, see Job 9:8 and drawing near to the boat; and they were afraid.

²⁰Nhưng Ngài phán rằng: Ấy là ta đây, đừng sợ chi!

²⁰But he said to them, “It is I or, I AM . Don’t be afraid.”

²¹Bấy giờ, môn đồ muốn rước Ngài vào thuyền; tức thì chiếc thuyền đậu vào bờ, là nơi định đi.

²¹They were willing therefore to receive him into the boat. Immediately the boat was at the land where they were going.

²²Ðoàn dân ở bờ biển bên kia, đã nhận rằng ở đó chỉ có một chiếc thuyền với môn đồ Ngài, chỉ một mình môn đồ đi mà thôi.

²²On the next day, the multitude that stood on the other side of the sea saw that there was no other boat there, except the one in which his disciples had embarked, and that Jesus hadn’t entered with his disciples into the boat, but his disciples had gone away alone.

²³Qua ngày sau, có mấy chiếc thuyền khác từ thành Ti-bê-ri-át lại gần nơi chúng đã ăn bánh khi Chúa tạ ơn rồi,

²³However boats from Tiberias came near to the place where they ate the bread after the Lord had given thanks.

²⁴đoàn dân thấy Ðức Chúa Jêsus không ở đó môn đồ cũng không, bèn vào mấy thuyền kia mà đi qua thành Ca-bê-na-um để tìm Ðức Chúa Jêsus.

²⁴When the multitude therefore saw that Jesus wasn’t there, nor his disciples, they themselves got into the boats, and came to Capernaum, seeking Jesus.

²⁵Chúng vừa tìm được Ngài tại bờ bên kia biển, bèn thưa rằng: Lạy thầy, thầy đến đây bao giờ?

²⁵When they found him on the other side of the sea, they asked him, “Rabbi, when did you come here?”

²⁶Ðức Chúa Jêsus đáp rằng: Quả thật, quả thật, ta nói cùng các ngươi, các ngươi tìm ta chẳng phải vì đã thấy mấy phép lạ, nhưng vì các ngươi đã ăn bánh và được no.

²⁶Jesus answered them, “Most certainly I tell you, you seek me, not because you saw signs, but because you ate of the loaves, and were filled.

²⁷Hãy làm việc, chớ vì đồ ăn hay hư nát, nhưng vì đồ ăn còn lại đến sự sống đời đời, là thứ Con người sẽ ban cho các ngươi; vì ấy là Con, mà Cha, tức là chính Ðức Chúa Trời, đã ghi ấn tín của mình.

²⁷ Don’t work for the food which perishes, but for the food which remains to eternal life, which the Son of Man will give to you. For God the Father has sealed him.”

²⁸Chúng thưa rằng: Chúng tôi phải làm chi cho được làm công việc Ðức Chúa Trời?

²⁸They said therefore to him, “What must we do, that we may work the works of God?”

²⁹Ðức Chúa Jêsus đáp rằng: Các ngươi tin Ðấng mà Ðức Chúa Trời đã sai đến, ấy đó là công việc Ngài.

²⁹Jesus answered them, “This is the work of God, that you believe in him whom he has sent.”

³⁰Chúng bèn nói rằng: Thế thì thầy làm phép lạ gì, để cho chúng tôi thấy và tin? Thầy làm công việc gì?

³⁰They said therefore to him, “What then do you do for a sign, that we may see, and believe you? What work do you do?

³¹Tổ phụ chúng ta đã ăn ma-na trong đồng vắng, theo như lời chép rằng: Ngài đã ban cho họ ăn bánh từ trên trời xuống.

³¹Our fathers ate the manna in the wilderness. As it is written, ‘He gave them bread out of heaven Greek and Hebrew use the same word for “heaven”, “the heavens”, “the sky”, and “the air”. to eat.’” Exodus 16:4; Nehemiah 9:15; Psalm 78:24-25

³²Ðức Chúa Jêsus đáp rằng: Quả thật, quả thật, ta nói cùng các ngươi, Môi-se chưa hề cho các ngươi bánh từ trên trời đâu; nhưng Cha ta ban cho các ngươi bánh thật, là bánh từ trên trời xuống.

³²Jesus therefore said to them, “Most certainly, I tell you, it wasn’t Moses who gave you the bread out of heaven, but my Father gives you the true bread out of heaven.

³³Bởi chưng bánh Ðức Chúa Trời là bánh từ trên trời giáng xuống, ban sự sống cho thế gian.

³³ For the bread of God is that which comes down out of heaven, and gives life to the world.”

³⁴Chúng thưa rằng: Lạy Chúa, xin ban bánh đó cho chúng tôi luôn luôn!

³⁴They said therefore to him, “Lord, always give us this bread.”

³⁵Ðức Chúa Jêsus phán rằng: Ta là bánh của sự sống; ai đến cùng ta chẳng hề đói, và ai tin ta chẳng hề khát.

³⁵Jesus said to them, “I am the bread of life. He who comes to me will not be hungry, and he who believes in me will never be thirsty.

³⁶Nhưng ta đã nói: Các ngươi đã thấy ta, mà chẳng tin.

³⁶ But I told you that you have seen me, and yet you don’t believe.

³⁷Phàm những kẻ Cha cho ta sẽ đến cùng ta, kẻ đến cùng ta thì ta không bỏ ra ngoài đâu.

³⁷ All those whom the Father gives me will come to me. He who comes to me I will in no way throw out.

³⁸Vì ta từ trên trời xuống, chẳng phải để làm theo ý ta, nhưng làm theo ý Ðấng đã sai ta đến.

³⁸ For I have come down from heaven, not to do my own will, but the will of him who sent me.

³⁹Vả, ý muốn của Ðấng đã sai ta đến là hễ sự gì Ngài đã ban cho ta, thì ta chớ làm mất, nhưng ta phải làm cho sống lại nơi ngày sau rốt.

³⁹ This is the will of my Father who sent me, that of all he has given to me I should lose nothing, but should raise him up at the last day.

⁴⁰Ðây là ý muốn của Cha ta, phàm ai nhìn Con và tin Con, thì được sự sống đời đời; còn ta, ta sẽ làm cho kẻ ấy sống lại nơi ngày sau rốt.

⁴⁰ This is the will of the one who sent me, that everyone who sees the Son, and believes in him, should have eternal life; and I will raise him up at the last day.”

⁴¹Nhưng vì Ngài đã phán: Ta là bánh từ trên trời xuống, nên các ngươi Giu-đa lằm bằm về Ngài,

⁴¹The Jews therefore murmured concerning him, because he said, “I am the bread which came down out of heaven.”

⁴²mà rằng: Ấy chẳng phải là Jêsus, con của Giô-sép, mà chúng ta đều biết cha mẹ người chăng? Vậy, thể nào người nói được rằng: Ta đã từ trên trời mà xuống?

⁴²They said, “Isn’t this Jesus, the son of Joseph, whose father and mother we know? How then does he say, ‘I have come down out of heaven?’”

⁴³Ðức Chúa Jêsus đáp rằng: Các ngươi chớ lằm bằm với nhau.

⁴³Therefore Jesus answered them, “Don’t murmur among yourselves.

⁴⁴Ví bằng Cha, là Ðấng sai ta, không kéo đến, thì chẳng có ai được đến cùng ta, và ta sẽ làm cho người đó sống lại nơi ngày sau rốt.

⁴⁴ No one can come to me unless the Father who sent me draws him, and I will raise him up in the last day.

⁴⁵Các sách tiên tri có chép rằng: Ai nấy đều sẽ được Ðức Chúa Trời dạy dỗ. Hễ ai đã nghe Cha và học theo Ngài thì đến cùng ta.

⁴⁵ It is written in the prophets, ‘They will all be taught by God.’ Isaiah 54:13 Therefore everyone who hears from the Father, and has learned, comes to me.

⁴⁶Ấy chẳng phải kẻ nào đã từng thấy Cha, trừ ra Ðấng từ Ðức Chúa Trời mà đến; Ðấng ấy đã thấy Cha.

⁴⁶ Not that anyone has seen the Father, except he who is from God. He has seen the Father.

⁴⁷Quả thật, quả thật, ta nói cùng các ngươi, hễ ai tin thì được sự sống đời đời.

⁴⁷ Most certainly, I tell you, he who believes in me has eternal life.

⁴⁸Ta là bánh của sự sống.

⁴⁸ I am the bread of life.

⁴⁹Tổ phụ các ngươi đã ăn ma-na trong đồng vắng, rồi cũng chết.

⁴⁹ Your fathers ate the manna in the wilderness, and they died.

⁵⁰Ðây là bánh từ trời xuống, hầu cho ai ăn chẳng hề chết.

⁵⁰ This is the bread which comes down out of heaven, that anyone may eat of it and not die.

⁵¹Ta là bánh từ trên trời xuống; nếu ai ăn bánh ấy, thì sẽ sống vô cùng; và bánh mà ta sẽ ban cho vì sự sống của thế gian tức là thịt ta.

⁵¹ I am the living bread which came down out of heaven. If anyone eats of this bread, he will live forever. Yes, the bread which I will give for the life of the world is my flesh.”

⁵²Bởi đó, các ngươi Giu-đa cãi lẽ với nhau, mà rằng: Lẽ nào người nầy lấy thịt mình cho chúng ta ăn sao?

⁵²The Jews therefore contended with one another, saying, “How can this man give us his flesh to eat?”

⁵³Ðức Chúa Jêsus bèn phán cùng họ rằng: Quả thật, quả thật, ta nói cùng các ngươi, nếu các ngươi không ăn thịt của Con người, cùng không uống huyết Ngài, thì chẳng có sự sống trong các ngươi đâu.

⁵³Jesus therefore said to them, “Most certainly I tell you, unless you eat the flesh of the Son of Man and drink his blood, you don’t have life in yourselves.

⁵⁴Ai ăn thịt và uống huyết ta thì được sự sống đời đời; nơi ngày sau rốt, ta sẽ khiến người đó sống lại.

⁵⁴ He who eats my flesh and drinks my blood has eternal life, and I will raise him up at the last day.

⁵⁵Vì thịt ta thật là đồ ăn, huyết ta thật là đồ uống.

⁵⁵ For my flesh is food indeed, and my blood is drink indeed.

⁵⁶Người nào ăn thịt ta và uống huyết ta, thì ở trong ta, và ta ở trong người.

⁵⁶ He who eats my flesh and drinks my blood lives in me, and I in him.

⁵⁷Như Cha, là Ðấng hằng sống, đã sai ta đến, và ta sống bởi Cha; cũng một thể ấy, người nào ăn ta, sẽ sống bởi ta vậy.

⁵⁷ As the living Father sent me, and I live because of the Father; so he who feeds on me, he will also live because of me.

⁵⁸Ðây là bánh từ trên trời xuống. Bánh đó chẳng phải như ma-na mà tổ phụ các ngươi đã ăn, rồi cũng sẽ chết; kẻ nào ăn bánh nầy sẽ sống đời đời.

⁵⁸ This is the bread which came down out of heaven—not as our fathers ate the manna, and died. He who eats this bread will live forever.”

⁵⁹Ðức Chúa Jêsus phán những điều đó lúc dạy dỗ trong nhà hội tại thành Ca-bê-na-um.

⁵⁹He said these things in the synagogue, as he taught in Capernaum.

⁶⁰Có nhiều môn đồ nghe Ngài, thì nói rằng: Lời nầy thật khó; ai nghe được?

⁶⁰Therefore many of his disciples, when they heard this, said, “This is a hard saying! Who can listen to it?”

⁶¹Nhưng Ðức Chúa Jêsus tự mình biết môn đồ lằm bằm về việc đó, bèn phán rằng: Ðiều đó xui cho các ngươi vấp phạm sao?

⁶¹But Jesus knowing in himself that his disciples murmured at this, said to them, “Does this cause you to stumble?

⁶²Vậy, nếu các ngươi thấy Con người lên nơi Ngài vốn ở khi trước thì thể nào?

⁶² Then what if you would see the Son of Man ascending to where he was before?

⁶³Ấy là thần linh làm cho sống, xác thịt chẳng ích chi. Những lời ta phán cùng các ngươi đều là thần linh và sự sống.

⁶³ It is the spirit who gives life. The flesh profits nothing. The words that I speak to you are spirit, and are life.

⁶⁴Song trong vòng các ngươi có kẻ không tin. Vì Ðức Chúa Jêsus biết từ ban đầu, ai là kẻ không tin, ai là kẻ sẽ phản Ngài.

⁶⁴ But there are some of you who don’t believe.” For Jesus knew from the beginning who they were who didn’t believe, and who it was who would betray him.

⁶⁵Ngài lại phán rằng: Chính vì cớ đó, mà ta đã nói cùng các ngươi rằng nếu Cha chẳng ban cho, thì chẳng ai tới cùng ta được.

⁶⁵He said, “For this cause have I said to you that no one can come to me, unless it is given to him by my Father.”

⁶⁶Từ lúc ấy, có nhiều môn đồ Ngài trở lui, không đi với Ngài nữa.

⁶⁶At this, many of his disciples went back, and walked no more with him.

⁶⁷Ðức Chúa Jêsus phán cùng mười hai sứ đồ rằng: Còn các ngươi, cũng muốn lui chăng?

⁶⁷Jesus said therefore to the twelve, “You don’t also want to go away, do you?”

⁶⁸Si-môn Phi -e-rơ thưa rằng: Lạy Chúa, chúng tôi đi theo ai? Chúa có những lời của sự sống đời đời;

⁶⁸Simon Peter answered him, “Lord, to whom would we go? You have the words of eternal life.

⁶⁹chúng tôi đã tin và nhận biết rằng Chúa là Ðấng thánh của Ðức Chúa Trời.

⁶⁹We have come to believe and know that you are the Christ, the Son of the living God.”

⁷⁰Ðức Chúa Jêsus đáp rằng: Ta há chẳng đã chọn các ngươi là mười hai sứ đồ sao? Mà một người trong các ngươi là quỉ!

⁷⁰Jesus answered them, “Didn’t I choose you, the twelve, and one of you is a devil?”

⁷¹Vả, Ngài nói về Giu-đa con Si-môn Ích-ca-ri-ốt; vì chính hắn là một trong mười hai sứ đồ, sau sẽ phản Ngài.

⁷¹Now he spoke of Judas, the son of Simon Iscariot, for it was he who would betray him, being one of the twelve.