1It happened, that when he finished praying in a certain place, one of his disciples said to him, “Lord, teach us to pray, just as John also taught his disciples.”
1Ug nahitabo nga sa nagaampo siya sa usa ka dapit, sa miundang siya, miingon kaniya ang usa sa iyang mga tinon-an. Ginoo, tudloi kami sa pag-ampo ingon sa pagtudlo usab ni Juan sa iyang mga tinon-an.
2He said to them, “When you pray, say, ‘Our Father in heaven, may your name be kept holy. May your Kingdom come. May your will be done on earth, as it is in heaven.
2Ug siya miingon kanila: Kong kamo manag-ampo, mag-ingon kamo: Amahan namo nga anaa ka sa langit, pagabalaanon ang imong ngalan, umanhi ang imong gingharian. Pagabuhaton ang imong kabubut-on, dinhi sa yuta maingon sa langit.
3 Give us day by day our daily bread.
3Ihatag mo kanamo sa adlaw-adlaw ang tinapay namo sa matag-adlaw.
4 Forgive us our sins, for we ourselves also forgive everyone who is indebted to us. Bring us not into temptation, but deliver us from the evil one.’”
4Ug pasayloa kami sa among mga sala, kay nagapasaylo usab kami sa tanan nga nakautang kanamo. Ug dili mo kami pagdad-on sa panulay, kondili, luwason mo kami sa dautan.
5He said to them, “Which of you, if you go to a friend at midnight, and tell him, ‘Friend, lend me three loaves of bread,
5Ug siya miingon kanila: Kinsa ba kaninyo ang may usa ka abyan, ug moadto kaniya sa tungang gabii, ug mag-ingon kaniya: Abyan, pahulama ako ug tolo ka tinapay;
6 for a friend of mine has come to me from a journey, and I have nothing to set before him,’
6Kay ang akong usa ka abyan miabut kanako gikan sa iyang pagpanaw, ug wala akoy ikadulot bisan unsa sa atubangan niya?
7 and he from within will answer and say, ‘Don’t bother me. The door is now shut, and my children are with me in bed. I can’t get up and give it to you’?
7Ug kadtong atua sa sulod motubag, ug moingon: Dili mo ako pagsamokon; nasirhan na ang pultahan, ug ang akong mga bata ania na sa higdaanan uban kanako; dili ako makabangon sa paghatag kanimo.
8 I tell you, although he will not rise and give it to him because he is his friend, yet because of his persistence, he will get up and give him as many as he needs.
8Nag-ingon ako kaninyo nga bisan siya dili mobangon sa paghatag, tungod kay siya iyang abayan, apan tungod sa hilabihang paghangyo, siya mobangon ug mohatag sumala sa tanang gikinahanglan niya.
9 “I tell you, keep asking, and it will be given you. Keep seeking, and you will find. Keep knocking, and it will be opened to you.
9Ug ako nagaingon kaninyo: Pangayo kamo, ug kamo pagahatagan; pangita kamo, ug kamo makakaplag; pagtoktok kamo, ug kamo pagaablihan.
10 For everyone who asks receives. He who seeks finds. To him who knocks it will be opened.
10Kay ang tanan kadto nga nagapangayo, makadawat; ug ang nagapangita, makakaplag; ug ang nagatuktok, pagaablihan.
11 “Which of you fathers, if your son asks for bread, will give him a stone? Or if he asks for a fish, he won’t give him a snake instead of a fish, will he?
11Ug kinsang tawohana kaninyo nga usa ka amahan, nga kong ang iyang anak mangayo ug usa ka tinapay, mohatag ba siya kaniya ug usa ka bato? kun usa ka isda, mohatag ba siya ug usa ka halas nga baylo sa isda?
12 Or if he asks for an egg, he won’t give him a scorpion, will he?
12Kun, kong pagapangayoan siya ug usa ka itlog, pagahatagan ba niya ug usa ka tanga?
13 If you then, being evil, know how to give good gifts to your children, how much more will your heavenly Father give the Holy Spirit to those who ask him?”
13Busa kong kamo nga mga dautan, mahibalong mohatag sa mga maayong hatag sa inyong mga anak, dili ba labi pa ang inyong Amahan nga langitnon magahatag sa Espiritu Santo sa mga managpangayo kaniya?
14He was casting out a demon, and it was mute. It happened, when the demon had gone out, the mute man spoke; and the multitudes marveled.
14Ug naghingilin siya ug usa ka yawa nga amang. Ug nahitabo nga, sa nakagula ang yawa, ang amang nakasulti; ug nanghibulong ang mga panon sa katawohan.
15But some of them said, “He casts out demons by Beelzebul, the prince of the demons.”
15Apan ang uban kanila nanag-ingon: Tungod kang beelzebub, ang principe sa mga yawa, nagahingilin siya sa mga yawa.
16Others, testing him, sought from him a sign from heaven.
16Ug ang uban sa pagsulay kaniya nangayo ug usa ka ilhanan gikan sa langit.
17But he, knowing their thoughts, said to them, “Every kingdom divided against itself is brought to desolation. A house divided against itself falls.
17Apan siya, sa nakaila sa ilang mga hunahuna, miingon kanila: Ang tagsa-tagsa ka gingharian nga nabahin batok sa iyang kaugalingon, magun-ob; ug ang balay nga nabahin batok sa balay, maguba.
18 If Satan also is divided against himself, how will his kingdom stand? For you say that I cast out demons by Beelzebul.
18Ug kong si satanas usab nabahin batok sa iyang kaugalingon unsaon pagtindog sa iyang gingharian? Kay kamo nagaingon nga tungod kang beelzebub ako nagahingilin sa mga yawa.
19 But if I cast out demons by Beelzebul, by whom do your children cast them out? Therefore will they be your judges.
19Ug kong ako tungod kang beelzebub nagahingilin sa mga yawa, tungod kang kinsa man ang inyong mga anak magahingilin kanila? Busa mahimo sila nga inyong mga maghuhukom.
20 But if I by the finger of God cast out demons, then the Kingdom of God has come to you.
20Apan kong ako tungod sa tudlo sa Dios nagahingilin sa mga yawa, nan, ang gingharian sa Dios miabut na kaninyo.
21 “When the strong man, fully armed, guards his own dwelling, his goods are safe.
21Kong ang tawong kusgan, nga sangkap sa hinagiban, nagabantay sa iyang balay, ang iyang mga butang anaa sa kahusay.
22 But when someone stronger attacks him and overcomes him, he takes from him his whole armor in which he trusted, and divides his spoils.
22Apan kong ang usa nga labi pang kusgan kay kaniya motungha ug modaug kaniya, siya pagahuboan niya sa iyang tibook hinagiban nga ginasaligan, ug pagabahinbahinon ang mga inagaw kaniya.
23 “He that is not with me is against me. He who doesn’t gather with me scatters.
23Ang wala magauban kanako, batok siya kanako; ug ang dili makig-ipon kanako, magapatibulaag.
24 The unclean spirit, when he has gone out of the man, passes through dry places, seeking rest, and finding none, he says, ‘I will turn back to my house from which I came out.’
24Ang espiritu nga mahugaw, sa nakagula siya sa tawo, nagalakaw sa mga dapit nga mamala, nga nagapangita ug kapahulayan; ug sa walay nakaplagan, nagaingon siya: Mobalik ako ngadto sa akong balay diin ako migula.
25 When he returns, he finds it swept and put in order.
25Ug sa nahiabut siya, iyang nakaplagan kini nga sinilhigan ug dinayandayanan.
26 Then he goes, and takes seven other spirits more evil than himself, and they enter in and dwell there. The last state of that man becomes worse than the first.”
26Unya milakaw siya, ug nagadala ngadto kaniya pito ka laing mga espiritu nga labi pang dautan kay sa iyang kaugalingon; ug sila misulod ug mipuyo didto; ug ang ulahing kahimtang niadtong tawohana, magalabi pang mangil-ad kay sa una.
27It came to pass, as he said these things, a certain woman out of the multitude lifted up her voice, and said to him, “Blessed is the womb that bore you, and the breasts which nursed you!”
27Ug nahitabo nga sa nagasulti siya niining mga butanga, may usa ka babaye gikan sa panon sa katawohan mipatugbaw sa iyang tingog, ug miingon kaniya: Bulahan ang tiyan nga nagsabak kanimo, ug ang mga suso nga imong gisus-an.
28But he said, “On the contrary, blessed are those who hear the word of God, and keep it.”
28Apan siya miingon: Mga bulahan pa hinoon ang mga nanagpatalinghug sa pulong sa Dios, ug nagabantay niini.
29When the multitudes were gathering together to him, he began to say, “This is an evil generation. It seeks after a sign. No sign will be given to it but the sign of Jonah, the prophet.
29Ug sa diha nga ang panon sa katawohan nanagkatigum pagtingub ngadto kaniya, siya misugod sa pag-ingon: Kining kaliwatana maoy usa ka kaliwatang mangil-ad; nagapangita kini ug usa ka ilhanan, ug walay ilhanan nga igahatag kaniya, kondili ang ilhanan ni Jonas.
30 For even as Jonah became a sign to the Ninevites, so will also the Son of Man be to this generation.
30Kay ingon nga si Jonas nahimong ilhanan sa mga taga-Ninive, ingon usab ang Anak sa tawo mahimong ilhanan niining kaliwatana.
31 The Queen of the South will rise up in the judgment with the men of this generation, and will condemn them: for she came from the ends of the earth to hear the wisdom of Solomon; and behold, one greater than Solomon is here.
31Ang reina sa habagatan motindog sa adlaw sa paghukom uban sa mga tawo niining kaliwatana, ug magahukom sa silot kanila; kay mianhi siya gikan sa mga kinatumyan sa yuta aron sa pagpatalinghug sa kaalam ni Salomon; ug tan-awa, usa nga labaw pa kang Salomon ania dinhi.
32 The men of Nineveh will stand up in the judgment with this generation, and will condemn it: for they repented at the preaching of Jonah, and behold, one greater than Jonah is here.
32Ang mga tawo sa Ninive motindog sa adlaw sa paghukom uban niining kaliwatana, ug magahukom sa silot niini; kay naghinulsol sila sa pagwali ni Jonas; ug tan-awa, usa nga labaw pa kang Jonas ania dinhi.
33 “No one, when he has lit a lamp, puts it in a cellar or under a basket, but on a stand, that those who come in may see the light.
33Walay tawo nga sa makadagkot siya sa usa ka lamparahan, magabutang niini sa usa ka dapit nga tago, kun sa ilalum sa taksanan, kondili sa ibabaw sa tangkawan, aron nga ang mosulod makakita sa kahayag.
34 The lamp of the body is the eye. Therefore when your eye is good, your whole body is also full of light; but when it is evil, your body also is full of darkness.
34Ang lamparahan sa imong lawas mao ang imong mata; kong ang imong mata maayo, ang imong lawas usab puno sa kahayag; apan kong kini dautan, ang lawas mo usab puno sa kangitngit.
35 Therefore see whether the light that is in you isn’t darkness.
35Busa, tan-awon mo kong ang suga nga anaa kanimo dili ba ang kangitngit.
36 If therefore your whole body is full of light, having no part dark, it will be wholly full of light, as when the lamp with its bright shining gives you light.”
36Busa, kong ang tibook mong lawas mapuno sa kahayag, ug walay bahin nga mangitngit, kana mapuno sa hingpit nga kahayag, maingon nga ang lamparahan uban ang iyang kasiga, magahatag kanimo sa kahayag.
37Now as he spoke, a certain Pharisee asked him to dine with him. He went in, and sat at the table.
37Karon sa nagsulti siya, ang usa ka Fariseo nagahangyo kaniya sa pagpakigsalo kaniya; ug siya misulod ug milingkod sa lamesa.
38When the Pharisee saw it, he marveled that he had not first washed himself before dinner.
38Sa hingkit-an kini sa Fariseo, nahibulong siya nga si Jesus wala una manghunaw sa wala pa mokaon.
39The Lord said to him, “Now you Pharisees cleanse the outside of the cup and of the platter, but your inward part is full of extortion and wickedness.
39Ug miingon kaniya ang Ginoo: Karon, kamo nga mga Fariseo nagahinlo sa gawas sa copa, ug sa pinggan; apan ang bahin sa sulod ninyo napuno sa mga pangagaw ug kangil-ad.
40 You foolish ones, didn’t he who made the outside make the inside also?
40Mga buangbuang! ang nagbuhat sa gawas wala ba usab magbuhat sa sulod?
41 But give for gifts to the needy those things which are within, and behold, all things will be clean to you.
41Apan ipanghatag ingon nga mga limos kanang mga butang nga anaa sa sulod ug tan-awa, ang tanang mga butang magamahinlo kaninyo.
42 But woe to you Pharisees! For you tithe mint and rue and every herb, but you bypass justice and the love of God. You ought to have done these, and not to have left the other undone.
42Apan alaut kamo, mga Fariseo! Kay nagahatag kamo sa ikapulo sa hierbabuena ug sa ruda, ug sa tanang mga talamnon, ug gibiyaan ninyo ang katarungan ug ang gugma sa Dios. Apan kini mao unta ang kinahanglan ninyong pagabuhaton, ug dili pasagdan ang uban.
43 Woe to you Pharisees! For you love the best seats in the synagogues, and the greetings in the marketplaces.
43Alaut kamo mga Fariseo! Kay nahamuot kamo sa nahaunang mga lingkoranan sa mga sinagoga, ug sa mga pag-abiabi sa mga baligyaanan.
44 Woe to you, scribes and Pharisees, hypocrites! For you are like hidden graves, and the men who walk over them don’t know it.”
44Alaut kamo, mga escriba ug mga Fariseo, mga salingkapaw! Kay kamo ingon sa mga lubnganan nga dili hikit-an, ug ang mga tawo nga nagalakat sa ibabaw wala magpanghibalo.
45One of the lawyers answered him, “Teacher, in saying this you insult us also.”
45Ug usa sa mga batid sa balaod, sa mitubag kaniya, miingon: Magtutudlo, sa imong pag-ingon niining mga butanga, gipasipalahan mo usab kami.
46He said, “Woe to you lawyers also! For you load men with burdens that are difficult to carry, and you yourselves won’t even lift one finger to help carry those burdens.
46Ug siya miingon: Alaut usab kamo mga batid sa balaod! Kay ginapapas-an ninyo ang mga tawo sa mga lowan nga makuli nga dad-on; ug kamo dili ngani mohikap bisan sa usa sa inyong mga tudlo sa maong mga lowan.
47 Woe to you! For you build the tombs of the prophets, and your fathers killed them.
47Alaut kamo! Kay nagatukod kamo sa mga lubnganan sa mga manalagna, ug ang inyong mga ginikanan nagpatay kanila.
48 So you testify and consent to the works of your fathers. For they killed them, and you build their tombs.
48Busa, kamo mao ang mga saksi, ug nagauyon kamo sa mga buhat sa inyong mga ginikanan; kay sila nagpatay kanila, ug kamo nagtukod sa ilang mga lubnganan.
49 Therefore also the wisdom of God said, ‘I will send to them prophets and apostles; and some of them they will kill and persecute,
49Tungod niini miingon usab ang kaalam sa Dios: Padad-an ko sila ug mga manalagna ug mga apostoles, ug ang uban kanila pagapatyon ug pagalutoson nila:
50 that the blood of all the prophets, which was shed from the foundation of the world, may be required of this generation;
50Aron ang dugo sa tanang mga manalagna, nga giula sukad sa pagka-tukod sa kalibutan, pagapanilngon niining kaliwatana.
51 from the blood of Abel to the blood of Zachariah, who perished between the altar and the sanctuary.’ Yes, I tell you, it will be required of this generation.
51Sukad sa dugo ni Abel, hangtud sa dugo ni Zacarias nga namatay sa taliwala sa halaran ug sa dapit nga balaan; sa pagkamatuod, nagaingon ako kaninyo, nga kini pagapanilngon niining kaliwatana.
52 Woe to you lawyers! For you took away the key of knowledge. You didn’t enter in yourselves, and those who were entering in, you hindered.”
52Alaut kamo, mga batid sa balaod! Kay gikuha ninyo ang yawi sa pag-ila; kamo wala mosulod sa inyong kaugalingon ug ang mga nanagsulod inyong gipugngan.
53As he said these things to them, the scribes and the Pharisees began to be terribly angry, and to draw many things out of him;
53Ug sa nag-ingon siya niining mga butanga kanila, ang mga escriba ug ang mga Fariseo misugod sa pagdutdut gayud kaniya ug naghagit kaniya sa pagpasulti sa daghang mga butang;
54lying in wait for him, and seeking to catch him in something he might say, that they might accuse him.
54Nga nagapanid kaniya sa pagdakup bisan unsang mogula sa iyang baba.