¹When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you;

¹यदि तिमी कुनै अधिकृतसित भोजनमा बसेको छौ भने याद राख तिमी कसको अघि छौ।

²put a knife to your throat, if you are a man given to appetite.

²तिमी धेरै खाने गर्थ्यौ भने पनि तिमीले आफूलाई नियन्त्रणमा राख्नु पर्छ।

³Don’t be desirous of his dainties, since they are deceitful food.

³उसको स्वादिलो भोजनद्वारा परिक्षीत नहोउ किनभने उसको भोजन छलपूर्ण हुन्छ। -7-

⁴Don’t weary yourself to be rich. In your wisdom, show restraint.

⁴धनी बन्न चेष्टा गर्दै आफैंलाई नथकाऊ। यदि तिमी बुद्धिमानी छौ भने तिमीले यस्तो गर्न बन्द गर।

⁵Why do you set your eyes on that which is not? For it certainly sprouts wings like an eagle and flies in the sky.

⁵धन-सम्पत्ति हेर्दा-हेर्दा शेष भएर जान्छ। धन सम्पत्ति आफ्नो पंखेटा फैलाएर उडेर जाने चरा झैं आकाशमा जान्छ। -8-

⁶Don’t eat the food of him who has a stingy eye, and don’t crave his delicacies:

⁶एउटा कञ्जूस मानिस सित भोजन नखाऊ। उसको घरमा पकाएको स्वादिलो भोजनको इच्छा नगर।

⁷for as he thinks about the cost, so he is. “Eat and drink!” he says to you, but his heart is not with you.

⁷त्यो यस्तो मानिस हो जो आफ्नो भोजनको मोल लगाई रहन्छ। तिमीलाई त भन्छ, “तिमी खाऊ, मस्त भई खाऊ,” तर त्यो उसको मनभित्रबाट भनेको होइन।

⁸The morsel which you have eaten you shall vomit up, and lose your good words.

⁸तिमीले अलिकति खाएको पनि उकेलि दिने छौ अनि तिमीले उसलाई गरेका प्रशंसाहरू व्यर्थ भएर जान्छन्। -9-

⁹Don’t speak in the ears of a fool, for he will despise the wisdom of your words.

⁹मूर्खले तिम्रा ज्ञानी वचनहरूलाई घृणा गर्छ, मूर्खसित कुरा नगर। -10-

¹⁰Don’t move the ancient boundary stone. Don’t encroach on the fields of the fatherless:

¹⁰जमीनमा पुरानो सिमाना भए त्यसलाई सार्ने प्रयास नगर। टुहुरा-टुहुरीहरूको जमीन जबरजस्ती दखल नगर।

¹¹for their Defender is strong. He will plead their case against you.

¹¹किनभने परमप्रभु ती अनाथहरूको शक्तिशाली संरक्षक हुनु हुन्छ जसले अनाथहरूको पक्षमा तिमीसित अदालतमा लडनु हुन्छ। -11-

¹²Apply your heart to instruction, and your ears to the words of knowledge.

¹²तिमीहरूको विचारलाई अनुशासनमा लगाऊ अनि ज्ञानको शिक्षाहरूमा ध्यान देऊ। -12-

¹³Don’t withhold correction from a child. If you punish him with the rod, he will not die.

¹³आवश्यकता अनुसार नानीलाई सधैं सजाय देऊ। सजाय दिदाँ त्यो मर्दैन।

¹⁴Punish him with the rod, and save his soul from Sheol Sheol is the place of the dead. .

¹⁴यदि तिमीले उसलाई सजाय दियौ भने, तिमीले उसलाई चिहानबाट रक्षा गर्ने छौ। -13-

¹⁵My son, if your heart is wise, then my heart will be glad, even mine:

¹⁵हे मेरो छोरो, तिमी बुद्धिमान् भयौ भने म खुशी हुनेछु।

¹⁶yes, my heart will rejoice, when your lips speak what is right.

¹⁶यदि तिमीले सही कुराहरू गरेको सुन्न पाए म हृदयबाट नै खुशी हुने थिँए।

¹⁷Don’t let your heart envy sinners; but rather fear Yahweh all the day long.

¹⁷पापीहरूको ईर्ष्या नगर। तर सबै समयमा, परमप्रभुलाई सम्मान गर।

¹⁸Indeed surely there is a future hope, and your hope will not be cut off.

¹⁸तब तिम्रो एउटा भविष्य हुन्छ, तिम्रो आशा कहिल्यै हराउने छैन। -15-

¹⁹Listen, my son, and be wise, and keep your heart on the right path!

¹⁹मेरो छोरो, सुन र ज्ञानी बन! सधैं सही बाटोमा हिडने कुरा ख्याल गर।

²⁰Don’t be among ones drinking too much wine, or those who gorge themselves on meat:

²⁰धेरै भोजन गर्ने तथा दाखरस पिउँने मानिस सित मित्रता नराख।

²¹for the drunkard and the glutton shall become poor; and drowsiness clothes them in rags.

²¹जुन मानिसले धेरै खान्छ अनि धेरै पिउँछ भने गरीब हुन्छ। उसको उडाइले उसलाई थोत्रो लुगा लगाउने बनाई दिन्छ। -19-

²²Listen to your father who gave you life, and don’t despise your mother when she is old.

²²तिम्रा बाबु जसले तिमीलाई जीवन दिए उनको बचनहरू सुन। तिम्री आमा भनेर उनलाई हेला नगर।

²³Buy the truth, and don’t sell it. Get wisdom, discipline, and understanding.

²³सत्यतालाई किन अनि यसलाई नबेच। ज्ञान, अनुशासन अनि समझ शक्तिलाई पनि किन।

²⁴The father of the righteous has great joy. Whoever fathers a wise child delights in him.

²⁴इमान्दार मानिसका बाबु अति सुखी मानिस हुन। यदि कुनै मानिसको बुद्धिमान नानी छ, भने त्यस नानीले घरमा खुशीयाली ल्याउँछ।

²⁵Let your father and your mother be glad! Let her who bore you rejoice!

²⁵यसर्थ तिम्रा आमा-बाबु तिमी सित खुशी भई बसुन्। तिम्री आमाले आनन्द पाउन। -17-

²⁶My son, give me your heart; and let your eyes keep in my ways.

²⁶हे मेरो छोरो! म जे भन्दैछु अलिक ध्यान दिएर सुन। मैले भनेका कुराहरू स्वीकार गर।

²⁷For a prostitute is a deep pit; and a wayward wife is a narrow well.

²⁷एउटी वेश्या एक गहिरो खाडल जस्तो हो एक व्यभिचारिणी स्त्री, एक साँधुरो इनार जस्तो हो।

²⁸Yes, she lies in wait like a robber, and increases the unfaithful among men.

²⁸एउटा खराब आइमाई डाँकुले झैं बाटो ढुकेर वस्छे अनि धेरै मानिसहरूलाई अविश्वासी बनाउँछे। -18-

²⁹Who has woe? Who has sorrow? Who has strife? Who has complaints? Who has needless bruises? Who has bloodshot eyes?

²⁹कसको दयनीयता छ? कसको दुःख छ? को कष्टमा डुबेकोछ? को झगडा टंटामा फँसेकोछ? बिना कारण कसले चोट पाएको छ? कसको आँखा राता भएका छन्?

³⁰Those who stay long at the wine; those who go to seek out mixed wine.

³⁰तिनीहरू ती हुन् जो रात दिन दाखरसको सेवनमा बिताउछन अनि जो मिश्रित मद्य चाख्न भोजनहरूमा जान्छन्।

³¹Don’t look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup, when it goes down smoothly.

³¹दाखरसद्वारा दाखको रातो रंगद्वारा यसको प्याला भित्रको चमकद्वारा सम्मोहित नहोऊ। यो बिना अवरोध घाँटीबाट तल स्वाट्टै जान्छ।

³²In the end, it bites like a snake, and poisons like a viper.

³²तर अन्तमा यसले सर्पले झैं डस्छ गोप्य विष भएको विषालु सर्पले झैं डस्छ गोप्य विष भएको विषालु सर्पले झैं डस्छ।

³³Your eyes will see strange things, and your mind will imagine confusing things.

³³तिमीले विचित्र चीजहरू देख्ने छौ। भ्रान्त विचार, तिम्रो मनमा कूद्ने छन्।

³⁴Yes, you will be as he who lies down in the midst of the sea, or as he who lies on top of the rigging:

³⁴तिमीलाई यस्तो लाग्नेछ महासमुद्रको माथिल्लो सतहमा सुतिरहेछौ, तिमी जहाज माथि सुतिरहेछौ।

³⁵“They hit me, and I was not hurt! They beat me, and I don’t feel it! When will I wake up? I can do it again. I can find another.”

³⁵तिमी भन्छौ तिनीहरूले मलाई हिर्काए मैले अनुभव गरिनँ, तिनीहरूले पिटे तर मलाई थाहा भएन। म कति वेला ब्यूँझन्छु? म जान्छु अनि अर्का मद्य पिउँछु। -19-