1 Bi loolu amee Yeesu jóge fa, dellu réewam, ànd ak taalibe yi.
1耶稣在本乡遭人厌弃（太13:53-58；路4:16-30）
2 Bésu noflaay bi nag mu jàngal leen ci seen jàngu, ba mbooloom ñi ko dégg waaru naan: «Lii, fu mu ko jële, te xam-xam bii mu yor, lu mu doon, ba muy def kéemaan yii?
2到了安息日，他开始在会堂里教导人；很多人听见了，都惊奇地说：“这个人从哪里得来这一切呢？所赐给他的是怎么样的智慧，竟然借着他的手行出这样的神迹？
3 Ndax kii du minise bi? Ndax du doomu Maryaama te magu Saag, Yuusufa, Yuda ak Simoŋ? Te ay rakkam yu jigéen ndax nekkuñu fi ak nun?» Kon nag ñu daldi ko xeeb.
3这不是那木匠吗？不是马利亚的儿子，雅各、约西、犹大、西门的哥哥吗？他的妹妹们不也在我们这里吗？”他们就厌弃耶稣。
4 Noonu Yeesu ne leen: «Dees na faaydaal yonent, waaye du ci réewam, ciy bokkam mbaa ci këram.»
4耶稣对他们说：“先知除了在自己的本乡、本族、本家之外，没有不受人尊敬的。”
5 Te Yeesu mënu faa def ay kéemaan yu bare, lu dul teg loxo yenn jarag, wéral leen.
5耶稣不能在那里行什么神迹，只给几个病人按手，医好了他们。
6 Te mu waaru ndax seen ngëmadi. Bi loolu amee Yeesu di wër dëkk ya, di jàngale.
6对于那些人的不信，他感到诧异。耶稣到周围的乡村去继续教导人。
7 Noonu mu woo ci moom fukki taalibe ya ak ñaar, jox leen sañ-sañu dàq rab yi, yónni leen, ñu ànd ñaar-ñaar.
7差遣十二使徒（太10:1-14；路9:1-6）他把十二门徒叫来，差遣他们两个两个地出去，赐给他们胜过污灵的权柄；
8 Mu digal leen nii: «Bu ngeen di dem, buleen yóbbaale dara; du mburu mbaa mbuus mbaa xaalis ci seeni maxtume, waaye yemleen ci aw yet rekk.
8吩咐他们说：“除了手杖以外，路上什么都不要带，不要带干粮，不要带口袋，腰袋里也不要带钱，
9 Sol-leen ay dàll te yem ci benn turki.»
9只穿一双鞋，不要穿两件衣服。”
10 Mu ne leen: «Kër gu ngeen dugg, dal-leen fa, ba kera ngeen jóge dëkk ba.
10又对他们说：“你们无论到哪里，进了一家就住在那家，直到离开那个地方。
11 Koo xam ne gàntu na leen, mbaa mu tanqamlu leen, génnleen fa, yëlëb seen pëndu tànk, ngir seede leen seen réer.»
11什么地方不接待你们，不听你们，你们离开那地方的时候，就要把脚上的灰尘跺下去，作为反对他们的见证。”
12 Noonu taalibe ya dem, di waare naan: «Tuubleen seeni bàkkaar.»
12门徒就出去传道，叫人悔改，
13 Ñu dàq ay rab yu bare, te diw boppi jarag yu bare, wéral leen.
13赶出许多鬼，用油抹了许多病人，医好他们。
14 Noonu Erodd buur bi dégg loolu, ndaxte turu Yeesu siiwoon na. Mu ne nag: «Yaxya dekki na, moo tax mu ànd ak kàttanu def ay kéemaan.»
14施洗约翰被杀（太14:1-12；路9:7-9）当时耶稣的名声传扬出去，希律王也听到了。有人说：“施洗的约翰从死人中复活了，所以他身上有行神迹的能力。”
15 Ñeneen ne: «Kii Iliyas la.» Ñi ci des ne: «Yonent la, bu mel ni yonent yu jëkk ya.»
15又有人说：“他是以利亚。”还有人说：“他是先知，像古时先知中的一位。”
16 Waaye bi ko Erodd déggee, mu ne: «Yaxya male ma dagglu boppam, moom moo dekki.»
16希律听见就说：“是约翰，我砍了他的头，他又活了！”
17 Fekk Erodd yónnee woon na, jàpp Yaxya, yeew ko, tëj. Ndaxte Erodd takkoon na Erojàdd jabaru Filib magam.
17原来希律曾亲自派人去捉拿约翰，把他捆锁在监里。他这样作，是为了他弟弟的妻子希罗底的缘故，因为他娶了希罗底为妻，
18 Te Yaxya ne ko: «Jaaduwul nga denc sa jabaru mag.»
18而约翰曾对希律说：“你占有你兄弟的妻子是不合理的。”
19 Moo tax Erojàdd ëmbal ko mer, ba bëgg koo rey, waaye mënu koo def.
19于是希罗底怀恨在心，想要杀他，只是不能。
20 Ndaxte Erodd dafa ragal Yaxya, ba sàmm bakkanam, xam ne ku jub la te sell. Bu ko daan déglu it, day jaaxle lool, teewul mu bég ci déglu ko.
20因为希律惧怕约翰，知道他是公义圣洁的人，就保护他。希律听了约翰的话，就非常困扰，却仍然喜欢听他。
21 Noonu bés bu yell ñëw, ba Erodd doon màggal bésu juddoom; mu woo ca xew wa ay jaraafam ak kilifay xare ba ak njiiti diiwaanu Galile.
21有一天，机会来了。在希律生日的那一天，他为大臣、千夫长和加利利的要人摆设了筵席。
22 Booba doomu Erojàdd dugg di fecc, mu neex Erodd ak gan ñi, ba buur bi ne janq bi: «Laaj ma loo bëgg, dinaa la ko jox.»
22希罗底的女儿进来跳舞，使希律和在座的宾客都很开心。王就对女孩子说：“你无论想要什么，只管向我求，我一定给你！”
23 Mu boole ci ngiñ ne ko: «Loo ma man a laaj, dinaa la ko jox, ba ci genn-wàllu réew mi sax.»
23并且对她再三起誓：“你无论向我求什么，就是我国的一半，我也一定给你！”
24 Noonu janq bi génn ne ndeyam: «Lu may laaj?» Mu tontu ko: «Laajal boppu Yaxya.»
24于是她出去问母亲：“我该求什么呢？”希罗底告诉她：“施洗的约翰的头！”
25 Mu daldi gaawantoo dugg nag ci kanamu buur bi ne ko: «Damaa bëgg, nga indil ma léegi boppu Yaxya ci biir ndab.»
25她急忙到王面前，向王要求说：“愿王立刻把施洗的约翰的头放在盘子上给我！”
26 Bi ko buur ba déggee, mu am naqar wu réy. Waaye bëggu koo gàntu ndax ngiñ li ak gan ñi.
26希律王非常忧愁，但是因为他的誓言和在座的宾客，就不愿拒绝她。
27 Mu daldi yónni nag xarekat, jox ko ndigal, mu indil ko boppu Yaxya. Waa ji dem, dagg boppu Yaxya ca kaso ba,
27希律王立刻差遣一个侍卫，吩咐把约翰的头拿来。侍卫就去了，在监里斩了约翰的头，
28 indi bopp bi ci biir ndab, jox ko janq bi, mu daldi ko jox yaayam.
28把头放在盘子上，拿来交给那女孩子，女孩子又交给她的母亲。
29 Ba taalibey Yaxya déggee loolu, ñu ñëw, fab néew ba, suul ko ci bàmmeel.
29约翰的门徒听见了，就来把他的尸体领去，安放在坟墓里。
30 Gannaaw loolu ndaw yi dajaloo ci wetu Yeesu, nettali li ñu def ak li ñu jàngale lépp.
30给五千人吃饱的神迹（太14:13-21；路9:10-17；约6:1-13。参可8:1-9）使徒们回来聚集在耶稣跟前，把他们所作和所教导的一切都报告给他听。
31 Ci kaw loolu Yeesu ne leen: «Nanu beddeeku, dem ci bérab bu wéet; ngeen noppalu fa tuuti.» Waxoon na loolu, ndaxte amoon na ñu bare ñu doon dem ak a dikk, ba amuñu sax jot ngir lekk.
31耶稣对他们说：“来，你们自己到旷野去休息一下。”因为来往的人多，他们甚至没有时间吃饭。
32 Noonu ñu dugg cig gaal, dem ca bérab bu wéet.
32他们就悄悄地上了船，到旷野去了。
33 Bi ñuy dem nag, am ñu leen gis, xàmmi leen, ñu daldi jóge ci dëkk yépp, daw, jiitu leen fa.
33群众看见他们走了，有许多人认出了他们，就从各城出来，跑到那里，比他们先赶到。
34 Bi Yeesu génnee gaal gi, mu gis mbooloo mu réy, yërëm leen, ndaxte dañoo mel ni xar yu amul sàmm. Kon mu daldi leen jàngal lu bare.
34耶稣一下船，看见一大群人，就怜悯他们，因为他们好像羊没有牧人一样，就开始教导他们许多事。
35 Ca ngoon sa taalibe yi ñëw ci moom ne ko: «Fii àllub neen la, te léegi mu guddi.
35天晚了，门徒前来对他说：“这里是旷野的地方，天已经很晚了，
36 Yiwil mbooloo mi nag, ñu dugg ci àll bi ak dëkk yi nu wër, jënd lu ñu lekk.»
36请叫他们散开，好让他们往周围的田舍村庄去，自己买点东西吃。”
37 Waaye Yeesu tontu leen ne: «Yéen joxleen leen lu ñu lekk.» Ñu ne ko: «Xanaa nu jënd lu tollook peyu juróom-ñetti weer ci mburu, jox leen ñu lekk?»
37耶稣回答他们：“你们给他们吃吧！”门徒说：“要我们去买两百银币的饼给他们吃吗？”
38 Yeesu laaj leen: «Ñaata mburu ngeen am? Demleen seeti.» Ñu dem seeti ne ko: «Juróomi mburu ak ñaari jën.»
38耶稣说：“去看看你们有多少饼！”他们知道了，就说：“五个饼，还有两条鱼。”
39 Noonu Yeesu sant mbooloo mi, ñu def ay géew, toog ci ñax mu naat mi.
39耶稣吩咐他们叫大家分组坐在青草地上。
40 Ñu toog nag ay géewi juróom-fukk ak téeméer.
40他们就一排一排地坐了下来，有一百的，有五十的。
41 Bi loolu amee Yeesu jël juróomi mburu yi ak ñaari jën yi, xool ci kaw, sant Yàlla, ba noppi mu damm mburu yi, jox ko taalibe yi, ngir ñu séddale ko mbooloo mi. Ñaari jën yi it mu séddale ko ñépp.
41耶稣拿起这五个饼、两条鱼，望着天，祝谢了；然后把饼擘开，递给门徒摆在群众面前，又把两条鱼也分给群众。
42 Noonu ñépp lekk ba suur.
42大家都吃了，并且吃饱了。
43 Te it ñu dajale la desoon ca dammiti mburu ak jën ya, mu nekk fukki pañe ak ñaar yu fees.
43他们把剩下的零碎捡起来，装满了十二个篮子，
44 Ñu lekkoon nag matoon na limu juróomi junniy góor.
44吃饼的人，男人就有五千。
45 Ci kaw loolu Yeesu sant ay taalibeem, ñu dugg ci gaal gi, jàll ba Betsayda, bi muy yiwi mbooloo mi.
45耶稣在海面上行走（太14:22-33；约6:15-21）事后耶稣立刻催门徒上船，叫他们先渡到对岸的伯赛大去，等他自己叫众人散开。
46 Bi mu tàggtoo ak mbooloo mi, mu yéeg ca tund wa, ñaan fa Yàlla.
46他离开了他们，就上山去祷告。
47 Noonu guddi jot, fekk gaal gi nekk ci diggu dex gi, te Yeesu rekk moo nekk ca tefes ga.
47到了晚上，船在海中，耶稣独自在岸上，
48 Booba mu gis taalibe yi sonn lool ci joow gaal gi ndax li leen ngelaw li soflu. Ca njël nag mu jëm ci ñoom, di dox ci kaw dex gi, ba xaw leen a raw.
48看见门徒辛辛苦苦地摇橹，因为风不顺。天快亮的时候（“天快亮的时候”原文作“夜里四更天”），耶稣在海面上向他们走去，想要赶过他们。
49 Bi ñu ko gisee nag, muy dox ci kaw dex gi, ñu foog ne njuuma la, daldi yuuxu.
49门徒看见他在海面上走，以为是鬼怪，就喊叫起来；
50 Ndaxte ñépp gis ko te jommi ci. Waaye mu wax ak ñoom ci saa si ne leen: «Takkleen seen fit, man la, buleen tiit!»
50因为他们都看见了他，非常恐惧。耶稣立刻对他们说：“放心吧！是我，不要怕。”
51 Noonu mu fekksi leen ci gaal gi, ngelaw daldi ne tekk.
51于是上了船，和他们在一起，风就平静了。门徒心里十分惊奇，
52 Njàqarey taalibe ya nag weesu dayo, ndaxte seen xol dafa fatt, ba réere mbir kéemaan, gi Yeesu defoon ci mburu yi.
52因为他们还不明白分饼这件事的意义，他们的心还是迟钝。
53 Bi nga xamee ne jàll nañu, ba egg diiwaanu Senesaret, ñu teer fa,
53治好革尼撒勒的病人（太14:34-36）他们渡过了海，就在革尼撒勒靠岸，
54 génn ca gaal ga. Ci saa si nit ñi xàmmi ko,
54一下船，众人立刻认出耶稣来，
55 ñu daldi daw ca diiwaan ba bépp, te fépp fu ñu ko dégg ñu di ko indil ñu wopp, tëdd ci seeni lal.
55就跑遍那一带地方，把有病的人放在褥子上，听见他在哪里，就抬到哪里。
56 Te fu mu man a aw, ci dëkk yu mag mbaa yu ndaw walla ci àll bi, ñu indil ko jarag yi ci pénc yi, ñaan ko, mu may leen ñu laal cati mbubbam rekk. Te képp ku ko laal daldi wér.
56耶稣无论到什么地方，或村庄，或城市，或乡野，众人都把病人放在街上，求耶稣准他们摸他衣服的繸子，摸着的人就都好了。