1運約櫃進殿(代下5:2~6:2)那時,所羅門把以色列的長老、各支派的首領和以色列的族長,都召集到耶路撒冷自己面前,要把耶和華的約櫃從大衛城,就是錫安運上來。
1 Waato di gaa Suleymanu na Israyla arkusey da kundey kulu boro beerey, da Israyla izey kaayey windi jine borey margu. I kaa ka margu Bonkoono Suleymanu do Urusalima ra, zama ngey ma kande Rabbi sappa sundurko ka fun d'a Dawda birno ra, kaŋ ga ti Sihiyona.
2於是,在以他念月,就是七月,在守節期的時候,以色列眾人都聚集到所羅門王那裡。
2 Borey kulu margu Bonkoono Suleymanu do bato se Etanin hando ra, kaŋ ga ti handu iyyanta.
3以色列的眾長老都來到了,祭司們就把約櫃抬起來。
3 Israyla arkusey kulu kaa, alfagey mo na sundurko sambu.
4祭司和利未人把耶和華的約櫃、會幕和會幕裡的一切聖器具都運上來。
4 I na Rabbi sundurko sambu, i na kubayyaŋ hukumo mo sambu, da jinay hanantey kulu kaŋ go hukumo ra. Woodin yaŋ alfagey da Lawitey kand'ey.
5所羅門王和聚集到他那裡的以色列全體會眾,都一同在約櫃前獻牛羊為祭,數目多得不可勝數,無法計算。
5 Bonkoono Suleymanu da Israyla jama kulu kaŋ yaŋ margu a do go a banda sundurko jine, i goono ga feejiyaŋ nda hawyaŋ wi. I baayaŋ bisa haŋ kaŋ me ga ci, wala i m'i lasaabu.
6祭司把耶和華的約櫃抬進內殿為它預備的地方,就是至聖所,放在兩個基路伯的翅膀底下。
6 Alfagey furo nda Rabbi sappa sundurko ka koy a nango do, jina haray fu-izo ra, nango kaŋ ga hanan gumo, noodin ciiti malaykey fatey cire.
7因為基路伯展開翅膀在約櫃所在地的上面,遮掩約櫃和抬櫃的槓。
7 Zama ciiti malaykey na ngey fatey salle sundurko nango boŋ, ka sundurko da nga goobey daabu beene.
8這些槓很長,在內殿前的聖所可以看見槓頭,在殿外卻看不見;直到今日,這些槓還在那裡。
8 Goobey din ga ku, kal i g'i deeney fonnay za nangu hanna ra, kaŋ go nango kaŋ ga hanan gumo din jine. Amma fuwo taray hara, i si di ey. Noodin binde no i bara hala hunkuna.
9約櫃裡面只有兩塊石版,這兩塊石版在以色列人出埃及地以後,耶和華與他們立約的時候,摩西在何烈山放在那裡的。
9 Hay kulu si sundurko ra kala tondi walhã hinka kaŋ yaŋ Musa daŋ a ra yongo Horeb, waato kaŋ Rabbi sappe nda Israyla izey, i Misira laabu funyaŋo waate.
10祭司從聖所裡出來的時候,有雲彩充滿耶和華的殿,
10 A ciya mo, waato kaŋ cine alfagey fatta nangu hanna ra, kala buru fo na Rabbi fuwo toonandi.
11因為雲彩的緣故,祭司不能站立服事,因為耶和華的榮光充滿了聖殿。
11 Hala alfagey si baa hin ka kay ka goyo te buro sabbay se, zama Rabbi darza na Rabbi fuwo toonandi.
12那時,所羅門說:“耶和華曾說,他要住在密雲中。
12 Kala Bonkoono Suleymanu ne: «Rabbi ne nga ga goro kubay bi tik ra.
13現在我果然為你建造了一座巍峨的殿,作你永遠的居所。”
13 Ay mo, haciika ay na goray fuwo cina ni se, nangu kaŋ ni ga goro hal abada.»
14所羅門宣告建殿的理由(代下6:3~11)於是王把臉轉過來,為全體以色列會眾祝福,全體以色列會眾都站著。
14 Kala bonkoono zagu ka Israyla jama kulu albarkandi. Israyla jama kulu mo go ga kay.
15所羅門說:“耶和華以色列的 神是應當稱頌的,因為他親口對我父親大衛應許過的,現在他親手成全了。他說:
15 A ne: «I ma Rabbi, Israyla Irikoyo sifa, nga kaŋ salaŋ da nga me ay baaba Dawda se, a n'a toonandi mo nda nga kambe.
16‘自從我把我的子民以色列領出埃及的日子以來,我未曾在以色列的各支派中揀選一座城,建造殿宇,作我名的居所;但我揀選了大衛治理我的子民以色列。’
16 A ne: ‹Za han kaŋ hane ay fun nd'ay jama Israyla Misira laabo ra ay mana gallu kulu suuban Israyla kundey kulu ra kaŋ ay ga fu cina, zama ay maa ma goro noodin. Amma ay na Dawda suuban a ma ciya ay jama Israyla jine boro.›
17我父大衛心裡有意要為耶和華以色列的 神的名建殿。
17 Za doŋ mo ay baaba Dawda gonda miila nga ma windi cina Rabbi, Israyla Irikoyo se.
18但耶和華對我父大衛說:‘你心裡有意為我的名建一座殿,你這心意是好的。
18 Amma Rabbi ne ay baaba Dawda se: ‹Za kaŋ a go ni bina ra ni ma windi cina ay maa sabbay se, ni booriyandi, za kaŋ woodin go ni bina ra.
19然而你不要建造這殿,只有你親生的兒子,他必為我的名建造這殿。’
19 Kulu nda yaadin manti nin no ga windo cina bo, kala ni izo kaŋ ga fun ni baso gaa, nga no ga windi cina ay maa sabbay se.›
20現在耶和華已經實現了他說過的話,我已經起來繼承我父大衛,坐在以色列的王位上,正如耶和華所說過的。我也已經為耶和華以色列的 神的名建造了這殿。
20 Rabbi na nga sanno kaŋ a ci din kayandi mo, zama ay wo, ay tun ay baaba Dawda kayyaŋ nango ra. Ay go ga goro Israyla karga boŋ, sanda mate kaŋ cine Rabbi na alkawli sambu nd'a. Ay na windo wo cina mo Rabbi, Israyla Irikoyo maa sabbay se.
21我又為約櫃預備了一個地方。這約櫃裡有耶和華的約,就是他領我們列祖出埃及地的時候與他們所立的。”
21 Nango din ra binde ay na sundurko nangu te, kaŋ ra Rabbi sappa bara, kaŋ a te da iri kaayey waato kaŋ a n'i kaa Misira laabo ra.»
22所羅門獻殿的禱告(代下6:12~42)所羅門當著以色列的全體會眾,站在耶和華的祭壇前,向天伸開雙手,
22 Suleymanu binde kay Rabbi sargay feema jine, nga nda Israyla jama kulu go ga care guna. A na nga kambey salle beene,
23禱告說:“耶和華以色列的 神啊,天上地下沒有別的神像你;你對一心在你面前行事為人的僕人守約施慈愛。
23 ka ne: «Ya Rabbi, Israyla Irikoyo, ni wadde Irikoy fo kulu si no beene beena ra, wala ne ganda ndunnya ra, kaŋ gonda alkawli nda baakasinay suuji ga gaay ni tamey se, ngey kaŋ yaŋ goono ga dira ni jine da ngey biney kulu.
24你謹守了你應許過你僕人我父大衛的話。你親口說過,也親手作成,正如今天一樣。
24 Nin no ka alkawlo kaŋ ni sambu ni tamo, ay baaba Dawda se din toonandi. Haciika ni salaŋ da ni me, ni n'a toonandi mo da ni kamba, sanda mate kaŋ a go hunkuna.
25耶和華以色列的 神啊,現在求你謹守你應許你僕人我父親大衛的話:‘只要你的子孫謹守他們的行為,像你在我面前所行的一樣,就必不斷有人坐以色列的王位。’
25 Sohõ binde, ya Rabbi, Israyla Irikoyo, ni ma haya kaŋ ni n'a alkawli sambu ni tamo ay baaba Dawda se toonandi, kaŋ ni ne: ‹I si jaŋ ay jine ni wane boro fo kaŋ ga goro Israyla karga boŋ, da day ni izey te laakal da ngey fondey kaŋ i ga gana ka dira ay jine, sanda mate kaŋ cine ni dira ay jine.›
26以色列的 神啊,現在求你成就你應許你僕人我父大衛的話吧!
26 Sohõ binde, ya Israyla Irikoyo, ay ga ni ŋwaaray, ma yadda i ma ni sanney kaŋ ni ci ni tamo ay baaba Dawda se din tabbatandi.
27“ 神真的住在地上嗎?看哪!天和天上的天尚且不能容納你,何況我建造的這殿呢?
27 Amma daahir no kaŋ Irikoy ga goro ndunnya ra? A go, beeney da beena beeney ni si ban i ra, sanku fa binde fu woone kaŋ ay cina!
28然而耶和華我的 神啊,求你垂顧你僕人的禱告和懇求,垂聽你僕人今天在你面前所作的呼籲和禱告。
28 Kulu nda yaadin, kala ni ma laakal da ay, ni tamo adduwa d'ay ŋwaarayyaŋey, ya Rabbi ay Irikoyo, zama ni ma hanga jeeri ay hẽeno d'ay adduwa se kaŋ ay, ni tamo goono ga te ni jine hunkuna.
29願你的眼睛晝夜看顧這殿,看顧你所說‘我的名要留在那裡’的地方。願你垂聽你僕人向這地方所發的禱告。
29 Ni moy ma bara feerante fu woone wo do haray cin nda zaari, naŋ kaŋ ni ci ka ne: ‹Ay maa ga goro nango din ra.› Zama ni ma hangan ka maa adduwey kaŋ ay, ni tamo ga te ka guna nangu woone do haray.
30你僕人和你的子民以色列向這地方禱告的時候,求你垂聽他們的懇求。求你在天上的居所垂聽,垂聽而赦免。
30 Ma hangan mo ay, ni tamo ŋwaarayyaŋey se, da ni jama Israyla waney mo se, waati kaŋ i ga adduwa te ka nango wo do haray guna. Oho, ma maa beena ra ni nangora do. Waati kaŋ ni maa mo, kala ni ma yaafa.
31“如果有人得罪他的鄰居被迫起誓,他來到這殿在你的祭壇前起誓的時候,
31 Da boro fo na zunubi te nga gorokasin se, hal i na zeyaŋ dake a boŋ ka ze, d'a kaa mo ka ze ni sargay feema jine windo wo ra,
32求你在天上垂聽,採取行動,審判你的僕人,定惡人有罪,使他所行的,都歸到他自己的頭上。定義人有理,照著他的公義賞賜他。
32 kala ni ma maa beena ra. Ma goy ka ciiti ni tamey se. Ni ma boro laalo zeeri, k'a goyo candi ka kande a boŋ. Ni ma adilante* mo hanandi, ka bana a se mo nga adilitara boŋ.
33“你的子民以色列若是得罪了你,以致在仇敵面前被打敗,又回轉歸向你,承認你的名,在這殿裡向你禱告懇求的時候,
33 Waati kaŋ ni jama Israyla na goobu haŋ ngey ibarey kambey ra, zunubo kaŋ i te ni se din sabbay se, nga no, d'i bare ka ye ni do haray, ka ni maa seeda, ka adduwa te, ka ŋwaaray ni gaa fuwo wo ra,
34求你在天上垂聽,赦免你的子民以色列的罪,領他們返回你賜給他們列祖之地。
34 kala ni ma maa i se beena ra. Ma ni jama Israyla zunubey yaafa i se, ma ye ka kand'ey laabo kaŋ ni n'i kaayey no din ra.
35“如果他們因為得罪了你,天就閉塞不下雨;他們若是向這地方禱告,承認你的名;又因你苦待他們,就離開他們的罪,
35 Da beena daabu, hala hari si kaŋ i zunubey kaŋ i te ni se din sabbay se, d'i na adduwa te ka nango wo guna, ka ni maa seeda, ka bare ka fay da ngey zunubey waati kaŋ ni n'i kaynandi,
36求你在天上垂聽,赦免你僕人和你的子民以色列的罪,指示他們當行的善道,賜雨水在你的地上,就是你賜給你子民的產業之地。
36 kala ni ma maa beena ra. Ma ni tamey zunubey yaafa, da ni jama Israyla waney, hala ni m'i dondonandi fondo hanna kaŋ ra i ga hima ka dira. Ma ye ka hari samba ni laabo boŋ, wo kaŋ ni na ni jama no a ma ciya tubu hari.
37“如果這地有饑荒、瘟疫、旱風、霉爛、蝗蟲、螞蚱,或有仇敵把他們圍困在城裡,無論遭遇甚麼災禍,甚麼疾病,
37 Da haray go laabo ra, wala da buuyaŋ balaaw furo, wala yeeni kaŋ ga ntaaso di, wala bunkusyaŋ, wala do, wala nooni, d'i yanjekaarey n'i daŋ game i kwaarey windante batamey ra, wiyaŋ doori kulu kaŋ dumi no, wala doori kulu kaŋ dumi no ya day,
38你的子民以色列,或是眾人,或是個人,知道自己心裡的苦痛,向這殿伸開雙手所作的一切禱告、一切懇求,
38 adduwa nda ŋwaarayyaŋ kulu dumi kaŋ i te, boro fo kulu Israyla jama ra, ngey kaŋ ga ti ni jama, boro kulu goono ga bay nga bina dooro gaa, a na kambe salle ka fu wo guna,
39求你在天上你的居所垂聽而赦免,並且採取行動。你是知道人心的,只有你知道萬人的心,求你照著各人所行的報應他,
39 kala ni ma maa beena ra kaŋ ga ti ni nangoray. Ma yaafa i se, ma goy ka boro kulu bana nga goyo kulu hina me, nin wo kaŋ g'a bina bay (zama ni hinne no ga Adam-izey kulu biney bay.)
40好使他們在你賜給我們列祖的地上,一生一世敬畏你。
40 Zama i ma humburu nin jirbey kulu kaŋ i go laabo kaŋ ni na iri kaayey no din ra ga goro.
41“至於不屬於你的子民以色列的外族人,為了你的名的緣故從遠地而來,
41 Yaw sanni mo, kaŋ manti ni jama Israyla wane no, d'a fun laabu mooro fo ka kaa ni maa sabbay se,
42因為他們聽到你的大名、大能的手和伸出來的膀臂,他們來向這殿禱告的時候,
42 (zama i ga maa ni maa beero baaru da ni kamba kaŋ gonda hina, da ni kambe sallanta.) Waati kaŋ a kaa ka te adduwa, a goono ga fu wo do haray guna,
43求你在天上你的居所垂聽,照著外族人向你呼求的一切而行,好使地上的萬族萬民都認識你的名,敬畏你,像你的子民以色列一樣;又使他們知道我建造的這殿是稱為你的名下的。
43 kala ni ma maa beene ni nangora ra. Ma goy hay kulu boŋ kaŋ yawo din goono ga ni ce ka ni ŋwaaray, zama ndunnya dumi cindey kulu ma ni maa bay, i ma humburu nin mo, sanda mate kaŋ cine ni jama Israyla goono ga humburu nin. I ma bay mo kaŋ fu wo kaŋ ay cina, ni maa no i g'a ce d'a.
44“如果你的子民出去與仇敵爭戰,無論你派他們到哪處,他們若是向你所揀選的這城,並向我為你的名建造的這殿禱告,
44 Da ni jama koy ka wongu da ngey ibarey, fondo kulu kaŋ dumi ra no ni g'i donton, d'i ŋwaaray mo Rabbi gaa, i goono ga kwaara wo kaŋ ni suuban da fuwo wo kaŋ ay cina ni maa se do haray guna,
45求你在天上垂聽他們的禱告和懇求,為他們主持公道。
45 kala ni ma maa i adduwa nd'i ŋwaarayyaŋey beena ra k'i cimo gaakasinay mo.
46“如果你的子民得罪了你(沒有不犯罪的世人),你向他們發怒,把他們交給仇敵,以致仇敵把他們擄到仇敵的地方,或是遠或是近,
46 I ga zunubi te ni se (zama boro kulu si no kaŋ si zunubi te). Ni mo ga futu i se, ni g'i daŋ ngey ibarey kambe ra, hal i ma kond'ey ngey laabey ra k'i daŋ tamtaray, laabu kaŋ ga mooru wala kaŋ ga maan.
47在被擄的地方,他們若是回心轉意,在他們被擄去之地回轉,向你祈求,說:‘我們犯了罪了;我們犯了過了,我們作了惡事。’
47 I ga fongu noodin ngey tamtara laabo ra naŋ kaŋ i kond'ey din, i ga bare ka tuubi ka ŋwaaray ni gaa noodin, borey kaŋ kond'ey tamtaray din laabo ra. I ga ne: ‹Iri na zunubi te, iri na hartayaŋ goy te, iri na goy laalo te.›
48如果他們在俘擄他們的仇敵的地方,一心一意回轉歸向你,又向著你賜給他們列祖的地方,向你所揀選的這城,和我為你的名建造的這殿禱告,
48 I ga ye ka kaa ni do da ngey biney kulu da ngey fundey kulu ngey yanjekaarey laabo ra, kaŋ yaŋ kond'ey tamtaray, i ga adduwa te ni gaa ka moyduma ye ngey laabo kaŋ ni n'i kaayey no do haray, kwaara kaŋ ni suuban, da fu wo kaŋ ay cina ni maa se mo.
49求你在天上你的居所垂聽他們的禱告和懇求,為他們主持公道。
49 D'i na woodin kulu te, kala ni ma maa i adduwey d'i ŋwaarayyaŋey beene ni nangora ra. Ni m'i cimo mo gaa.
50赦免得罪了你的子民,又赦免他們冒犯你的一切過犯,使他們在擄他們的人面前蒙憐憫。
50 Ma ni jama yaafa, ngey kaŋ na zunubi te ni se, d'i taaley kulu kaŋ do i na taali te ni se. Ma naŋ i ma ciya bakaraw hari borey kaŋ kond'ey tamtaray yaŋ din kambe ra, zama i ma suuji cabe i se.
51因為他們是你的子民、你的產業,是你從埃及、從鐵爐中領出來的。
51 Zama ngey ya ni jama no, ni suubanante yaŋ mo no kaŋ ni soolam ka kaa Misira ra, guuru dudal danji beeri bindo ra.
52願你睜開眼睛看顧你僕人的祈求,和你的子民以色列的祈求,他們向你呼求的,願你都垂聽。
52 Ni moy ma bara feerante ay, ni tamo ŋwaarayey, da ni jama Israyla ŋwaarayey gaa mo, zama ni ma hanga jeeri ka maa waati kaŋ i ga hẽ ni gaa.
53主耶和華啊!因為你已經把他們從地上萬族萬民中分別出來,作自己的產業,正如你領我們的列祖出埃及的時候,藉著你的僕人摩西所應許的。”
53 Zama ni n'i fayanka ndunnya dumey kulu ra, i ma ciya ni wane jama, sanda mate kaŋ cine ni ci ni tamo Musa me ra, waato kaŋ ni n'iri kaayey fattandi Misira ra, ya Rabbi, Koy Beero.»
54所羅門為人民祝福所羅門在耶和華的祭壇前屈膝下跪,向天伸開雙手,向耶和華獻完了這一切禱告和懇求以後,就起來,
54 Suleymanu go ga sombu, a kambey goono ga salle beene haray. Waato kaŋ cine a na ŋwaarayey da adduwey kulu te Rabbi gaa ka ban, kal a tun Rabbi feema jine.
55站著,大聲給以色列的全體會眾祝福,說:
55 A tun ka kay ka Israyla jama kulu albarkandi da jinde beeri. A ne:
56“耶和華是應當稱頌的。他照著自己一切所應許的,賜安息給他的子民以色列人。藉著他的僕人摩西所應許一切美好的話,一句都沒有落空。
56 «I ma Rabbi sifa, nga kaŋ na nga jama Israyla no fulanzamay, hayey kulu kaŋ yaŋ a na alkawli sambu boŋ. Sanni fo kulu mana gaze a alkawli hanna kulu ra, naŋ kaŋ a na alkawli sambu nga tamo Musa me ra.
57願耶和華我們的 神與我們同在,像與我們的列祖同在一樣。願他不離棄我們,也不撇下我們。
57 Rabbi iri Irikoyo ma goro iri banda sanda mate kaŋ nga nda iri kaayey goro. A ma si fay da iri, a ma si iri furu.
58願他使我們的心歸向他,遵行他的一切道,謹守他吩咐我們列祖的誡命、律例和典章。
58 Zama a ma soobay ka iri biney bare ka ye nga do haray, iri m'a fondey d'a hin sanney, d'a farilley kulu gana, kaŋ yaŋ a na iri kaayey lordi nd'a.
59願我在耶和華面前懇求的這些話,晝夜都不離耶和華我們的 神,好使他天天為他僕人和他的子民以色列人主持公道,
59 Ay sanney wo mo kaŋ ay na ŋwaarayyaŋ te d'a Rabbi jine, i ma maan Rabbi iri Irikoyo gaa cin nda zaari, zama a ma ay, nga tamo cimo tabbatandi, d'a jama Israyla cimo mo, mate kaŋ zaari kulu ga laami nd'a.
60使地上萬族萬民都知道耶和華是 神,除他以外沒有別的神。
60 Zama ndunnya dumi cindey kulu ma bay kaŋ Rabbi no ga ti Irikoy. A cine fo si no mo.
61所以你們的心要完全歸給耶和華我們的 神,遵行他的律例,謹守他的誡命,像今天一樣。”
61 Araŋ biney ma ciya kayanteyaŋ Rabbi iri Irikoyo jine, kaŋ ga naŋ araŋ m'a hin sanney gana. Araŋ m'a lordey haggoy mo, sanda mate kaŋ cine araŋ goono ga te hunkuna.»
62獻殿禮的獻祭(代下7:4~10)王和所有與他在一起的以色列人都在耶和華面前獻祭。
62 Kala bonkoono da Israyla kulu a banda na sargayyaŋ te Rabbi jine.
63所羅門向耶和華獻平安祭,牛二萬二千頭,羊十二萬隻;這樣,王和以色列眾人為耶和華的殿舉行了奉獻典禮。
63 Suleymanu na saabuyaŋ sargayyaŋ te Rabbi se. Wo kaŋ yaŋ a te lasaabo neeya: haw zambar waranka cindi hinka, da feeji zambar zangu nda waranka. Yaadin cine no bonkoono da Israyla kulu na Rabbi windo feeri nd'a.
64那一天,因為耶和華面前的銅祭壇太小,容不下燔祭、素祭和平安祭牲的脂肪,王就把耶和華殿前院子當中的地方分別為聖,在那裡獻燔祭、素祭和平安祭牲的脂肪。
64 Han din hane binde bonkoono na Rabbi windo bindo ra batama kaŋ go fuwo jine din hanandi, zama noodin no a na sargay kaŋ i ga ton yaŋ te, da ŋwaari sargay, da saabuyaŋ sargay maaney. Zama guuru-say feema kaŋ go Rabbi jine kayna. Sargayey kaŋ i ga ton nda ŋwaari sargay nda saabuyaŋ sargay maaney din si du ka ban a ra.
65那時所羅門與從哈馬口直到埃及小河的以色列人,都在耶和華我們的 神面前舉行盛大的集會,守節七天,又七天,一共十四天。
65 Yaadin cine no Suleymanu na bato te alwaato din, nga nda Israyla kulu nga banda, jama bambata kaŋ kaa ka fun za Hamat furanta kal a ma koy Misira gooro gaa. I te jirbi iyye hinka batu Rabbi iri Irikoyo jine, sanda jirbi way cindi taaci nooya.
66到了第八天,王遣散了眾人;眾人都祝福過王以後,就高高興興地回自己的家去。他們因為看見耶和華向他僕人大衛和他子民以色列所施的一切恩惠,心中都感到歡喜。
66 Jirbi way cindi guwanta hane a na jama sallama, ngey mo na albarka gaara bonkoono se, ka koy fu da farhã da bine kaani, gomney kulu kaŋ Rabbi cabe nga tamo Dawda nda nga jama Israyla se din sabbay se.