1歌利亞向以色列人挑戰非利士人聚集他們的軍隊作戰。他們聚集在屬猶大的梭哥，在梭哥和亞西加之間的以弗．大憫安營。
1 Filistancey na ngey kunda margu zama ngey ma tangam. I margu Soko, Yahudiya* wano ra, ka gata sinji Soko nda Azeka game ra, Efes-Dammim no.
2掃羅和以色列人也聚集起來，在以拉谷安營；他們列出戰陣，要迎戰非利士人。
2 Sawulu mo, nga nda Israyla borey margu ka gata sinji Ela gooro ra. I na wongu daaga sinji Filistancey se.
3非利士人站在這邊山上，以色列人站在那邊山上，中間有山谷分隔。
3 Filistancey kay tondo boŋ ya-haray daaranta, Israyla borey mo kay tondo boŋ ne-haray daaranta. Gooro mo go i bindo ra.
4有一個挑戰的人從非利士人的軍營中出來，名叫歌利亞，是迦特人，身高三公尺。
4 Boro bambata gaabikooni fo binde fun Filistancey gata ra. A maa Goliyat, Gat boro no, kaŋ a kayanta kambe kar iddu da gaaba fo no.
5他頭戴銅盔，身穿鎧甲，鎧甲的銅重五十七公斤。
5 A gonda guuru-say wongu fuula nga boŋo gaa, da guuru kwaay. Kwaayo tiŋay ga to kilo waygu cindi gu da jare, guuru-say wane.
6他的腿上有銅護膝，兩肩之間背著一根銅槍。
6 A gonda kurufayaŋ nga cey gaa, guuru-say wane, da lolo nga jasey boŋ.
7另外，他手上拿著矛，矛桿有織布的機軸那麼粗，矛頭的鐵重七公斤。還有一個拿大盾牌的人在他前面走。
7 A yaajo goobo ga hima kaymi bundu, a yaaji izo mo ga to kilo iyye cine tiŋay, guuru-bi wane. A koray jarekwa mo go a jine ga dira.
8歌利亞站著，向著以色列人的軍隊喊叫，對他們說：“你們為甚麼出來這裡擺列戰陣呢？我不是非利士人嗎？你們不是掃羅的僕人嗎？你們自己挑選一個人，叫他下到我這裡來吧。
8 Kal a kay ka jinde daŋ Israyla wongu marga gaa ka ne i se: «Ifo se no araŋ fatta k'araŋ wongu daaga sinji? Ay wo, manti Filistance no, araŋ mo Sawulu tamyaŋ no, wala? Wa suuban araŋ do haray boro fo, a ma zulli ka kaa ay do.
9如果他能與我決鬥，擊殺了我，我們就作你們的奴僕；但是，如果我能勝過他，擊殺了他，你們就作我們的奴僕，服事我們。”
9 D'a hin ka yanje da ay, k'ay wi, kal iri ma ciya araŋ bannyayaŋ. Amma da ay no ka hin a k'a wi, araŋ wo ga ciya iri bannyayaŋ, araŋ ma may iri se.»
10那非利士人又說：“今天我向以色列人的軍隊罵陣。你們派一個人出來，我們可以決鬥！”
10 Filistanca din binde ne: «Ay na Israyla kunda candi hunkuna. W'ay no boro zama iri ma yanje nda care!»
11掃羅和以色列眾人聽見了那非利士人所說的這些話，就都驚惶，非常害怕。
11 Waato kaŋ Sawulu nda Israyla kulu maa Filistanca sanni woodin yaŋ, i biney pati, i humburu gumo.
12大衛到達兵營大衛是猶大伯利恆的以法他人耶西的兒子；耶西有八個兒子。在掃羅的日子，耶西已經年紀老邁了。
12 Amma Dawda baaba, Efrat kwaara boro ize, Baytlahami, Yahudiya wano boro no, kaŋ se i ga ne Yasse, a gonda ize alboro ahakku. Bora din binde ga zeen no Sawulu zamana waate, gayante mo no borey ra.
13耶西的三個大兒子跟隨了掃羅去作戰。去了作戰的這三個兒子的名字是：長子以利押、次子亞比拿達、三子沙瑪。
13 Yasse ize beeri hinza jin ka Sawulu gana ka koy wongo do. A ize hinza kaŋ yaŋ ga koy wongu, hay-jina maa Eliyab, a banda-ka-zumbu maa Abinadab, ihinzanta maa Samma.
14大衛是最小的，那三個年長的都跟隨掃羅去了。
14 Dawda mo no ga ti koda. Ibeeri hinza din go Sawulu banda.
15大衛有時離開掃羅，回到伯利恆牧放他父親的羊群。
15 Dawda mo go, a ga cin ka koy Sawulu do, a ga ye fu ka nga baabo feejey kuru Baytlahami.
16那非利士人每天早晚都近前來，站著罵陣，一連有四十天之久。
16 Filistanca din mo go, a ga maan ka kaa susubay nda wiciri. Jirbi waytaaci no a goono ga nga boŋ cabe.
17有一天，耶西對他的兒子大衛說：“你拿這十公斤烘了的穀子和這十個餅去給你的哥哥們；你要跑到營裡去給你的哥哥們，
17 Yasse binde ne nga izo Dawda se: «Kaa sohõ ka sambu muudu fo jirmayo wo gaa, da buuru kunkuni wayo wo. Ma kond'ey da waasi wongu gata do ni nya izey se.
18又拿這十塊乳酪去給他們的千夫長，看看你的哥哥們平安不平安，把他們的家書帶回來。”
18 Cukku wayo wo mo, ni ma kond'ey i zambar jine bora se. Ma ni nya izey baani guna mo, k'i seeda ta.»
19掃羅和大衛的哥哥們，以及以色列眾人都在以拉谷與非利士人作戰。
19 Ngey nda Sawulu yaŋ binde da Israyla alborey kulu go Ela gooro ra. I goono ga wongu nda Filistancey.
20大衛清早起來，把羊群託給一個看守的人，就照著耶西所吩咐他的，帶著食物去了。他來到軍營中的時候，軍隊正出去列陣，吶喊助陣。
20 Kala Dawda tun za da hinay, a na feejey naŋ hawji fo kambe ra, ka jinayey sambu ka koy, sanda mate kaŋ Yasse n'a lordi nd'a. A ga to dunkayo do ya-cine day, kala wongu marga fatta ka koy daaga meyo gaa, i goono ga kuuwa yanja se.
21以色列人和非利士人都擺列陣勢，互相對峙。
21 Filistancey da Israyla na wongu daaga soola, margey na mo ye care gaa.
22大衛把身上的東西留在看守物件的人手中，跑到戰陣上去，向他的哥哥們問安。
22 Dawda na nga jinayey naŋ jinay batukwa kambe ra ka zuru ka koy daaga meyo gaa. A kaa ka nga nya izey fo.
23大衛正與他們說話的時候，那個討戰的人，就是迦特的非利士人，名叫歌利亞，從非利士人陣中上來；他說的又是同樣的那些話，大衛都聽見了。
23 A goono ga salaŋ d'ey, kala Gat wane Filistance beero din go, kaŋ se i ga ne Goliyat. A fatta Filistancey daaga ra ka doŋ sanney dumi ci koyne. Dawda mo maa r'ey.
24所有的以色列人一看見那人，就都從他面前逃跑，非常害怕。
24 Israyla alborey kulu binde, waato kaŋ i di bora, i zuru a se. I goono ga humburu gumo.
25以色列人彼此說：“這個上來的人你們看見了嗎？他上來是要向以色列人罵陣的。如果有人能擊殺他，王必賞賜他大財富，把自己的女兒給他作妻子，並且使他的父家在以色列中免納稅，免服役。”
25 Israyla borey binde ne: «Araŋ di boro wo kaŋ fatta ka kay? Daahir nga ma Israyla wow se no a fatta. A ga ciya mo boro kaŋ n'a wi, bonkoono g'a koy yulwandi nda arzaka boobo, a g'a no mo nga ize wayo. A ga bora windo mo kaa jangal Israyla ra.»
26大衛問站在他旁邊的人說：“如果有人擊殺這個非利士人，除去以色列人的恥辱，那人會得到怎麼的對待呢？這未受割禮的非利士人是誰呢？竟敢向永活的 神的軍隊罵陣？”
26 Kala Dawda salaŋ da borey kaŋ yaŋ goono ga kay nga jarga k'i hã ka ne: «Ifo no i ga te bora kaŋ na Filistanco wo wi se, a na wowi hari hibandi ka kaa Israyla gaa mo? May ga ti nga binde, Filistanco wo, kaŋ sinda dambanguyaŋ, hal a ma kaa ka Irikoy fundikoono wongu marga wow?»
27於是眾民用以上的那些話回答他說：“如果有人能擊殺他，那人必得這樣的對待。”
27 Jama mo tu a se da sanni woodin ka ne: «Yaadin no i ga te bora kaŋ n'a wi din se.»
28大衛與那些人說話的時候，他的大哥以利押聽見了，就向大衛發怒，說：“你為甚麼下這裡來呢？在曠野的那幾隻羊你託了給誰呢？我知道你的驕傲和你心裡的惡意。你下來是要看打仗。”
28 Eliyab, a beere beero maa waato kaŋ a goono ga salaŋ da borey. Kala Eliyab bine tun Dawda boŋ da konni. A ne: «Ifo ka kande nin neewo? May kambe ra no ni na feeji gure-gurey naŋ saajo ra? Ay na ni boŋbeera da ni bina laalayaŋo bay, zama ni kaa no ni ma wongu gomdo se.»
29大衛說：“我現在作了甚麼事呢？不是只說了一句話嗎？”
29 Dawda ne: «Sohõ ifo no ay te? Manti ay salaŋ hinne day no?»
30大衛離開他的哥哥，轉向另一個人，問同樣的問題。眾民還是用先前的話回答他。
30 A bare ka fay d'a, ka ye ka koy boro fo do. A salaŋ d'a sanda waato wano dumi. Borey mo ye ka tu a se sanda sanni zeena cine.
31大衛自願出戰有人聽見大衛所說的這些話，就告訴掃羅；掃羅就派人去把大衛接來。
31 Waato kaŋ i maa sanno kaŋ Dawda ci, i n'i dede Sawulu se. Nga mo donton a ma kaa.
32大衛對掃羅說：“大家都不要因這非利士人喪膽，你的僕人要去與這非利士人決鬥。”
32 Dawda binde ne Sawulu se: «Boro kulu bine ma si pati boro wo sabbay se. Ay, ni bannya ga koy ka yanje nda Filistanco wo.»
33掃羅對大衛說：“你不能去與這非利士人決鬥，因為你年紀還輕，那人從小就作戰士。”
33 Sawulu ne Dawda se: «Ni si hin ka tun Filistanco wo gaa, ka ne ni ga yanje nd'a, zama ni ya arwasu no jina, nga mo wongu boro no za a go arwasu.»
34大衛對掃羅說：“你僕人是為父親放羊的，有時獅子或熊來了，從羊群中抓去一隻小羊，
34 Dawda ne Sawulu se: «Doŋ ay, ni bannya goono ga nga baabo feejiyaŋ kuru. Da muusu beeri wala urs* kaa ka feej'ize fo di kuro ra,
35我就出去追趕牠，擊打牠，從牠的嘴裡把小羊救出來。如果牠起來攻擊我，我就揪住牠的鬍鬚，擊打牠，把牠殺死。
35 kal ay m'a gana k'a kar ka almano faaba a meyo ra. Waato kaŋ a naan ka tun ay gaa mo, ay n'a di a kaaba gaa k'a kar ka wi.
36你僕人不但擊殺過獅子，也擊殺過熊。這個未受割禮的非利士人也必像一隻獅子或熊一樣，因為他向永活的 神的軍隊罵陣。”
36 Ay, ni bannya na muusu beeri kar, nga nda urs kulu. Filistanco wo mo kaŋ si dambangu ga ciya i ra afo cine, za kaŋ a na Irikoy fundikoono wongu marga wow.»
37大衛又說：“那曾救我脫離獅爪和熊掌的耶和華，也必救我脫離這非利士人的手。”於是掃羅對大衛說：“你去吧！願耶和華與你同在。”
37 Dawda ne mo: «Rabbi kaŋ n'ay faaba muusu beeri nda urs kambe ra, a g'ay faaba Filistanco wo mo kambe ra.» Sawulu mo ne Dawda se: «Ma koy. Rabbi ma goro ni banda.»
38掃羅把自己的戰袍給大衛穿上，把銅盔戴在他的頭上，又給他穿上鎧甲。
38 Sawulu mo na nga bankaara daŋ Dawda gaa, ka guuru-say wongu fuula daŋ a se a boŋo gaa, ka guuru kwaay mo daŋ Dawda gaa.
39大衛把刀佩帶在戰袍上。因為他以前沒有穿過，現在試著走一下。大衛對掃羅說：“穿戴著這些東西，我不能走動，因為我從前沒有穿過。”大衛就把這些裝備從身上脫下來。
39 Dawda mo na Sawulu takuba koto nga bankaarayey boŋ. A soola nga ma tun (zama a mana si jina bo). Kala Dawda ne Sawulu se: «Ay si hin ka dira nda woone yaŋ wo zama ay man'i si ka di jine.» Dawda binde n'i kaa.
40他手中拿著自己的杖，又從溪裡挑選了五塊光滑的石子，放在口袋裡，就是牧人用的那種袋子，手裡又拿著甩石的機弦，就向那非利士人走近去。
40 Kal a na nga kuray goobo sambu nga kambe ra, a na tondi ize yutto gu suuban gooro ra, k'i daŋ nga kuray zika ra kaŋ go a se, danga nga foola nooya. Finga-finga mo go a kambe ra. Kal a sosoro ka maan Filistanca do haray.
41大衛擊殺歌利亞那非利士人也向著大衛慢慢走過來，拿大盾牌的人在他前面走。
41 Filistanca mo soobay ka kaa, a go ga maan Dawda. Bora kaŋ go g'a korayo jare mo go a jine.
42那非利士人觀看，看見了大衛，就藐視他，因為他年紀還輕，面色紅潤，外貌英俊。
42 Amma waato kaŋ Filistanca guna-guna ka di Dawda, kal a dond'a, zama a go, arwasu hinne no, idaara no, kaŋ moyduma ga boori.
43那非利士人對大衛說：“難道我是一條狗嗎？你竟拿杖來攻擊我。”於是指著自己的神咒詛大衛。
43 Filistanca mo ne Dawda se: «Ay ya hansi no, kaŋ ni ga kaa ay do da goobu?» Filistanca mo na Dawda wow nda nga toorey maa.
44那非利士人又對大衛說：“你到我這裡來吧！我要把你的肉給空中的飛鳥和田野的走獸吃。”
44 Filistanca ne Dawda se koyne: «To ne ay do, ay mo ya ni hamo no beene curey da ganji hamey se.»
45大衛回答那非利士人：“你來攻擊我是靠刀、靠槍，但我來攻擊你是靠萬軍之耶和華的名；萬軍之耶和華就是你所辱罵的以色列軍隊的 神。
45 Dawda binde ne Filistanca se: «Nin wo, ni goono ga kaa ay do da takuba da yaaji da lolo, amma ay wo, ay kaa ni do Rabbi Kundeykoyo maa ra, Irikoy, Israyla wongu kunda Koyo, nga kaŋ ni kayna.
46今天耶和華要把你交在我手裡，我必擊殺你，砍下你的頭。今天我還要把非利士人軍隊的屍體給空中的飛鳥和地上的野獸吃。這樣，全地的人就都知道以色列中有一位 神。
46 Hunkuna Rabbi ga ni daŋ ay kambe ra. Ay mo, ay ga ni kar, ya ni boŋo dagu ka kaa ni gaa. Hunkuna mo ay ga Filistancey wongu marga buukoy nooyandi beene curey da ganji hamey se. Zama ndunnya kulu ma bay kaŋ Irikoy go no Israyla do haray.
47也使這些人群都知道，耶和華拯救人不是靠刀，不是靠槍，因為戰爭的勝敗在於耶和華，他必把你們交在我們的手裡。”
47 Jama wo kulu ma bay mo kaŋ Rabbi no ga faaba, kaŋ manti nda takuba wala nda yaaji bo, zama wongo ya Rabbi wane no. Nga mo g'araŋ daŋ iri kambe ra.»
48那非利士人起身，迎著大衛慢慢走過來；大衛也趕快往陣上跑去，迎戰那非利士人。
48 A ciya binde, waato kaŋ Filistanca tun ka kaa, a maan zama nga ma kubay da Dawda. Kala Dawda waasu da cahãyaŋ. A zuru ka koy daaga me gaa, nga ma kubay da Filistanca.
49大衛伸手入口袋裡，從裡面拿出了一塊石子來，用機弦甩去，擊中了那非利士人的前額；石子穿入前額裡面，他就仆倒，面伏於地。
49 Dawda na kambe daŋ nga zika ra ka tond'ize kaa a ra. A n'a feeni ka taŋ ka Filistanca kar d'a sukuto gaa. Tondo mo fiji a sukuto ra, Filistanca kaŋ ganda birante moyduma boŋ.
50這樣，大衛用機弦和一塊石子勝過了那非利士人。大衛擊殺了那非利士人，但他手中沒有刀。
50 Yaadin no Dawda te zaama nd'a Filistanca boŋ. A na Filistanca kar k'a wi da finga-finga nda tond'ize, amma takuba si Dawda kambe ra.
51大衛跑過去，站在那非利士人的身邊，拿起他的刀來，把刀從鞘中拔出來，殺死他，又用刀砍下他的頭。非利士人看見他們的勇士死了，就都逃跑。
51 Waato din gaa no Dawda zuru ka koy kay Filistanca boŋ k'a takuba za. A n'a foobu ka kaa nyaŋo ra, k'a wi. A n'a boŋo pati nda takuba. Saaya kaŋ cine Filistancey di ngey gorzo beero bu, i zuru.
52以色列人和猶大人就起來，高聲吶喊，追趕非利士人，直到迦特的入口和以革倫的城門。被刺死的非利士人都倒在沙拉音的路上，直到迦特和以革倫。
52 Israyla jama nda Yahuda jama binde tun da kuuwayaŋ ka Filistancey gana kal i koy gooro do, kala Ekron meyey gaa. Filistancey kaŋ yaŋ maray mo kaŋ fonda boŋ ka koy Saarayim, kal a ma koy hala Gat da Ekron me.
53以色列人窮追非利士人回來以後，就搶掠他們的營房。
53 Israyla izey ye ka kaa ka fun Filistancey banda. I n'i gata jinayey ku.
54大衛拿起那非利士人的頭，把它帶到耶路撒冷去，卻把那人的武器放在自己的帳棚裡。
54 Dawda mo na Filistanca boŋo sambu ka kand'a Urusalima*, amma a n'a wongu jinayey jisi nga fuwo ra.
55掃羅召見大衛掃羅看見大衛出去迎戰那非利士人，就問元帥押尼珥：“押尼珥啊，這個年輕人是誰的兒子？”押尼珥回答：“我敢指著王起誓，我不知道。”
55 Amma waato kaŋ Sawulu di Dawda fatta ka kay ka karba nda Filistanca, kal a ne Abner kaŋ ci wonkoyo se: «Abner, arwaso wo binde, may ize no?» Abner ne: «Ay ze da ni fundo, ya bonkoono, ay si bay.»
56王說：“你去問問這個少年是誰的兒子。”
56 Bonkoono ne: «Kala ni ma hã boro kaŋ ize no, arwaso wo.»
57大衛擊殺了那非利士人回來的時候，押尼珥迎接他，把他帶到掃羅面前，大衛手中還拿著那非利士人的頭。
57 Waato kaŋ Dawda kaa ka fun Filistanca wiyaŋo do, Abner n'a sambu ka kand'a Sawulu jine. Filistanca boŋo go Dawda se a kamba ra.
58掃羅問他：“年輕人啊，你是誰的兒子？”大衛回答：“我是你僕人伯利恆人耶西的兒子。”
58 Sawulu ne a se: «Ya nin arwaso, ni ya may ize no?» Dawda tu ka ne: «Ay ya ni tamo Yasse, Baytlahami bora ize no.»