1历史的教训
1 Woodin sabbay se binde ni ma ba Rabbi ni Irikoyo. Ni ma haggoy d'a talfo, d'a hin sanney, d'a farilley, d'a lordey mo, duumi.
2今日你们要知道，我并不是与你们的儿女说话，因为他们不知道，也没有见过耶和华你们的 神的管教、伟大有力的手和伸出来的膀臂，
2 Araŋ ga bay mo hunkuna, zama ay siino ga salaŋ araŋ izey se bo. Ngey wo mana bay, i mana di mo Rabbi araŋ Irikoyo goojiyaŋey, wala a beera, wala a kambe gaabikoono, wala a kambe sallanta.
3以及他在埃及向埃及王法老和法老的全国所行的神迹和作为；
3 I mana di a alaamey d'a te-goyey kaŋ a te Misira ra Misira bonkoono Firawna da nga laabo kulu se.
4他们也没有见过他怎样对待埃及的军队、马匹和车辆；他们追赶你们的时候，耶和华怎样使红海的水淹没了他们，把他们灭绝，这事一直传到今日；
4 I mana di mo haŋ kaŋ a te Misira wongu marga d'i bariyey d'i torkey se. Zama a na Teeku Cira haro daabu i boŋ waato kaŋ i goono g'araŋ banda gana. Rabbi n'i halaci mo hala ka kaa hunkuna.
5并且耶和华在旷野怎样待你们，直到你们来到了这个地方；
5 I mana di haŋ kaŋ a te araŋ se ganjo ra hal araŋ ga kaa ka to neewo.
6也没有见过他怎样对待流本的子孙以利押的儿子大坍、亚比兰；大地怎样在全体以色列人中间裂开了，把他们和他们的家人、帐棚，以及与他们在一起一切有生命之物都吞下去；
6 I mana di mo haŋ kaŋ a te Ruben izo Eliyab izey se, kaŋ yaŋ ga ti Datan da Abiram. Zama laabo na nga meyo hay k'i gon, ngey nd'i almayaaley, d'i kuuru-fuwey, da fundikooni kulu kaŋ n'i fonda gana Israyla ra.
7只有你们亲眼看见了耶和华所作的一切伟大的作为。
7 Amma araŋ wo, araŋ moy di Rabbi goy bambatey din kaŋ a te.
8应许与警告“所以你们要遵守我今日吩咐你的一切诫命，使你们坚强起来，可以进去得着你们将要过去得的那地，
8 Woodin sabbay se no araŋ ma haggoy da lordey kulu kaŋ ay go g'araŋ lordi nd'a hunkuna. Yaadin gaa no araŋ ga te gaabi, araŋ ma furo mo ka du laabo din kaŋ araŋ ga daŋandi ka ŋwa, a ma ciya araŋ mayray hari.
9又使你们在耶和华向你们的列祖起誓应许赐给他们和他们后裔的地上，就是流奶与蜜的地，可以长久居住。
9 Araŋ aloomarey ma ku mo laabo kaŋ Rabbi ze d'a araŋ kaayey se din ra ka ne nga g'a no i se d'i banda mo se. Laabu no kaŋ ga wa da yu bambari.
10因为你要进去得的那地，并不像你出来的埃及地；在那里你撒了种，还要用脚灌溉，像菜园一样。
10 Zama laabo din kaŋ araŋ ga furo ka du, a si hima Misira laabo, nango kaŋ araŋ fun. Noodin ni na ni dum'izey duma, ni n'a haŋandi da ni ca mo, danga mate kaŋ boro ga te tuuri kayney kali se.
11但你们要过去得为业的地，却是一个有山有谷的地，有天上雨水滋润的地，
11 Amma laabo kaŋ araŋ ga daŋandi ka du a mayray din, a ra gonda tuduyaŋ da gooruyaŋ, beene hari no g'a haŋandi.
12就是耶和华你的 神眷顾的地；从岁首到年终，耶和华你的 神的眼目常常眷顾这地。
12 Laabu no kaŋ Rabbi ni Irikoyo ga saal. Rabbi ni Irikoyo moy go a gaa waati kulu, jiiro me-d'a-me.
13“如果你们留心听我今日吩咐你们的诫命，爱耶和华你们的 神，一心一意事奉他，
13 Araŋ ma hanga jeeri ay lordey se, kaŋ yaŋ ay go g'araŋ lordi nd'a hunkuna. Araŋ ma ba Rabbi araŋ Irikoyo, araŋ ma may a se mo d'araŋ biney kulu nd'araŋ fundey kulu.
14他必按时降雨在你们的地上，就是降秋雨和春雨，使你们可以丰收五谷、新酒和新油。
14 D'araŋ na woodin yaŋ te, kulu ay mo ga beene hari no araŋ laabo se alwaati kaŋ ga hagu ra, sintinay wano da kokor banda wano, zama ni ma du ka ni ntaaso, da ni reyzin haro, da ni jiyo heemaro wi.
15他也必使田野为你的牲畜长出青草来，你也可以吃得饱足。
15 Ay ga subu daŋ mo saajey ra ni almaney se, ni ga ŋwa ka kungu mo.
16你们要谨慎，免得你们的心受迷惑，你们就偏离了我，去事奉别的神，并且敬拜它们；
16 Wa haggoy d'araŋ boŋ, fa! A ma si te i m'araŋ biney halli, hal araŋ ma kamba ka koy tooruyaŋ banda ka sududu i se.
17叫耶和华的怒气向你发作，就把天封闭，不降下雨水，地也不生出土产，使你们从耶和华赐给你们的美地上，快快地灭亡。
17 Da yaadin no ka te, Rabbi bine ga tun araŋ se, a ma beene batama daabu hala hari si kaŋ, laabo mo ma si nga nafa hay. Araŋ mo, araŋ ma tara ka halaci ka ban laabu hanna kaŋ Rabbi g'araŋ no din ra.
18要谨记耶和华的话“所以你们要把我这些话放在心里，存在意念中；要系在手上作记号，戴在额上作头带。
18 Woodin sabbay se araŋ m'ay sanney wo kulu jisi araŋ biney d'araŋ laakaley ra. Araŋ m'i haw araŋ kambey gaa ka te seeda. I ma bara mo araŋ sukutey gaa araŋ moy game ra.
19你们也要把这些话教训你们的儿女，无论你是坐在家里，行在路上，躺下，或是起来，都要讲论。
19 Araŋ m'i dondonandi mo araŋ izey se, k'i fakaaray te i se da ni go ga goro ni windo ra, da ni go ga dira fondo ra, da ni go ga kani, da ni ga tun mo koyne.
20你要把这些话写在你房屋的门柱上和城门上，
20 Ni m'i hantum mo ni fu meyey carawey gaa, da ni windi me daabirjey gaa mo.
21为要叫你们和你们的子孙的日子，在耶和华向你们列祖起誓应许给他们的地上，可以增多，像天覆地的年日那样多。
21 Zama aloomar ma tonton araŋ d'araŋ izey se, danga mate kaŋ beeney aloomaro ga ku ndunnya boŋ, laabo kaŋ Rabbi ze d'a araŋ kaayey se ra ka ne nga g'a no i se.
22如果你们殷勤谨守遵行我吩咐你们的这一切诫命，爱耶和华你们的 神，行他的一切道路，又紧紧地依靠他，
22 Zama lordey kulu kaŋ ay g'araŋ lordi nd'a, araŋ g'i haggoy da anniya k'i te, araŋ ma ba Rabbi araŋ Irikoyo mo ka dira a fondey kulu ra, ka lamb'a gaa gumo.
23耶和华就必从你们面前把这些国民都赶出去，你们就必占领比你们大比你们强的国民的地。
23 Yaadin cine gaa no Rabbi mo ga dumey wo kulu gaaray araŋ jine hal araŋ ma dumiyaŋ ŋwa kaŋ ga beeri da araŋ, kaŋ i gaabo ga bisa araŋ wano mo.
24你们脚掌所踏的地，都必属于你们；从旷野到黎巴嫩，从幼发拉底河直到西海，都要作你们的境界。
24 Naŋ kulu kaŋ araŋ ce taamey ga taamu ga ciya araŋ wane, za ganjo ra ka koy Liban, za Ufratis isa gaa mo ka koy hala wayna kaŋay Teeko gaa. Woodin yaŋ no ga ciya araŋ hirro.
25必没有一人能在你们面前站立得住；耶和华你们的 神，必照着他对你们所说的，使害怕和惊惧你们的心临到你们将要踏足之地的居民。
25 I boro fo kulu si du ka kay araŋ jine, zama Rabbi araŋ Irikoyo g'araŋ humburkuma d'araŋ joota dake laabu kulu kaŋ araŋ ga taamu din gorokoy boŋ, sanda mate kaŋ a ci araŋ se din.
26“看哪，我今日把祝福和咒诅都摆在你们面前。
26 Guna, hunkuna ay go ga albarka da laaliyaŋ mo daŋ araŋ jine.
27如果你们听从耶和华你们的 神的诫命，就是我今日吩咐你们的，你们就必蒙赐福；
27 Albarka no d'araŋ ga hangan Rabbi araŋ Irikoyo lordey se, wo kaŋ yaŋ ay go g'araŋ lordi nd'a hunkuna.
28如果你们不听从耶和华你们的 神的诫命，偏离了我今日吩咐你们要走的道路，去随从你们素来不认识的别神，你们就必受咒诅。
28 Laaliyaŋ mo no d'araŋ si hangan Rabbi araŋ Irikoyo lordey se, amma araŋ ga kamba ka fonda kaŋ ay n'araŋ lordi nd'a hunkuna din taŋ, ka koy ka de-koy waani yaŋ kaŋ araŋ mana i bay din gana.
29耶和华你的 神领你进入你要占领为业之地以后，你就要把祝福摆在基利心山上，把咒诅摆在以巴路山上。
29 Araŋ ma woone mo te: Da Rabbi ni Irikoyo kande nin laabo kaŋ ni ga koy ka du a mayray din ra, kala ni ma albarka daŋ Gerizim tondo boŋ. Laaliyaŋ mo, ni m'a daŋ Ebal tondo boŋ.
30这两座山不是在约旦河西、日落的地方，在住亚拉巴的迦南人之地，与吉甲相对，靠近摩利橡树那里吗？
30 Manti tondi beerey din go noodin, Urdun daŋanta, fonda kaŋ ga do ganda wayna kaŋay haray se ya-haray? I go yongo Kanaanancey kaŋ go Gooru Beero din ra laabo ra. I ga maan Jilgal, Moore terebint* nyaŋey jarga.
31现在你们快要过约旦河，进去得耶和华你们的 神要赐给你们为业之地；你们取得了那地，就住在那里。
31 Zama araŋ wo, araŋ ga Urdun daŋandi ka du laabo kaŋ Rabbi araŋ Irikoyo g'araŋ no. Araŋ ga du a mayray hari mo, ka goro a ra.
32你们要谨守遵行我今日在你们的面前颁布的一切律例和典章。”
32 Wa haggoy mo hal araŋ ma hin sanney da ciitey kulu te, ngey kaŋ yaŋ ay daŋ araŋ jine hunkuna.