1摩西之歌
1 Ya beeney, wa hanga jeeri hal ay ma salaŋ. Ganda ndunnya mo ma maa ay me sanney.
2我的教训下降如雨，我的言语滴落如露，像细雨落在青草上，像甘霖降在蔬菜上。
2 Ay dondonandiyaŋo ga tolli danga beene hari, Ay sanney mo ga zumbu danga harandaŋ cine, Danga mate kaŋ buuda ga zumbu subu baano boŋ, Danga mate kaŋ mimisi mo ga kaa tuuri kayney gaa.
3因为我要宣告耶和华的名；你们要尊崇我们的 神的伟大。
3 Zama ay ga Rabbi maa fe. Araŋ m'iri Irikoyo beera ci.
4他是磐石，他的作为完全，因为他一切所行的全都公平；他是诚实无伪的 神，又公义，又正直。
4 Rabbi ya tondi no, a goyo mo timmante no. A teerey kulu mo adilitaray boŋ no a g'i te. Irikoy ya naanaykoy no, laala si no a do. Adilitaraykoy da cimikoy no, nga wo.
5这世代向他行事败坏，就不是他的儿女，满有弊病，这实在是个乖僻弯曲的世代。
5 A ize yaamey na ziibi goy te. I manti a izeyaŋ no i bilsa sabbay se. Zamana wo izey, darante da siirante yaŋ no.
6愚昧无知的人民哪，你们这样报答耶和华吗？他不是你的父，不是把你买回来的吗？他造了你，建立了你。
6 Ya jama saamo kaŋ sinda laakal, Yaadin no araŋ ga Rabbi bana nd'a, wala? Manti ni baaba no, nga kaŋ na ni fansa? Manti a na ni taka, a na ni tabbatandi mo?
7你要回想古时的日子，思念历代以来的年月；问你的父亲，他必告诉你；问你的长者，他们必对你说。
7 Ma fongu doŋ borey gaa. Ma za zamana boobo jiirey fintal. Ma ni baaba hã, a ga cabe ni se mo. Ma ni dottijey hã, ngey mo ga ci ni se.
8至高者把地业赐给列国的时候，把人类分开的时候，就照着以色列子孙的数目，立定了万民的境界。
8 Waato kaŋ Koy Beero na dumey kulu no i tubo, Waato kaŋ a na Adam-izey fay waani-waani, A na dumi cindey hirri meyey candi Israyla izey baayaŋ lasaabo boŋ.
9但耶和华的分就是他的子民，他的产业就是雅各。
9 Zama Rabbi baa ga ti a jama, Yakuba mo ga ti a wane haro.
10耶和华在旷野之地遇见了他，在荒凉之地和野兽吼叫的荒野，遇见了他，就环绕他，看顾他，保护他，好像保护自己眼中的瞳人一样。
10 A n'a gar saaji ra, Ganji fimbi kaŋ gonda kaatiyaŋ ra. A n'a kali ka windi, a n'a laakal. A n'a haggoy danga mate kaŋ boro ga te ni mo gura se.
11又像老鹰搅动巢窝，飞翔在雏鹰之上，扇展翅膀，接取雏鹰，背在自己的两翼之上。
11 Danga mate kaŋ cine zeeban ga nga fito tunandi, A ga fata kobi nga izey boŋ, A ga nga fatey daaru k'i sambu, K'i jare nga fata hamney boŋ --
12耶和华独自领导了他，并没有外族人的神与他同在。
12 Yaadin cine mo no Rabbi hinne no ka furo nga jama jine, Irikoy waani fo mo si a banda.
13耶和华使他乘驾地的高处，得吃田间的土产；又使他从岩石中吸蜜，从坚固的磐石中取油。
13 Rabbi naŋ a ma kaaru ka koy ndunnya nangey kaŋ go beene boŋ. A na fari nafa albarka ŋwa. Rabbi naŋ a ma yu sunsum ka kaa tondi ra. A ma ji kaa tondi sando ra.
14也吃牛酪和羊乳，羊羔的脂肪，巴珊的公牛和公山羊，以及上好的麦子；也喝了葡萄汁酿成的酒。
14 A ma haw ji ŋwa, ka feeji wa haŋ, A ma du feej'ize maani, Da Basan laabu feeji gaaru yaŋ, da hincin yaŋ. A ma alkama hamni baano ŋwa. Reyzin izey haro gaa mo ni na duvan* haŋ.
15但耶书仑肥胖了，就踢跳，‘你肥胖了，你粗壮了，你饱满了，’他离弃了造他的 神，轻看了救他的磐石。
15 Amma Yesurun naasu, gaa no a zi. Ni naasu, ni warga, ni yuttu mo. Waato gaa no a na Irikoy kaŋ n'a taka din furu. A donda nga faaba tondo.
16他们以外族人的神激动了 神的愤恨，以可憎之事惹起了他的怒气。
16 I n'a zuku canse gaa da de-koy waani yaŋ. I n'a bine tunandi nda fanta hari yaŋ.
17他们献祭给鬼魔（他们不是神），就是他们从来不认识的神，是近来新兴的，是你们的列祖所不惧怕的。
17 I koy ka sargay* te follayyaŋ se, kaŋ yaŋ manti Irikoy no. I koy de-koyyaŋ kaŋ i mana i bay doŋ banda. I koy itajiyaŋ do kaŋ yaŋ bangay bi fo-bi fo, Kaŋ yaŋ araŋ kaayey mana humbur'ey.
18你轻忽了生你的磐石，你忘记了产你的 神。
18 Amma tondo kaŋ na ni hay din, ni man'a saal. Ni dinya mo Irikoyo kaŋ na ni no fundi.
19因为他的儿女激怒了 神，耶和华看见了，就弃绝了他们，
19 Rabbi di woodin, a n'i fanta mo, A ize arey d'a ize wayey zukuyaŋ sabbay se.
20说：‘我必掩面不顾他们，要看看他们的结局怎样；因为他们是乖曲的一代，心里没有信实的人。
20 A ne mo: «Ay g'ay moyduma tugu i se, Ka di mate kaŋ i ga kokor d'a. Zama i te zamana izeyaŋ kaŋ murte gumo. I ra sinda naanay kulu.»
21他们以不是神的神激动了我的愤恨，以虚无之物惹动了我的怒气；我也以不是子民的人激动他们的愤恨，以愚昧的国民惹动他们的怒气。
21 I n'ay zuku ay ma canse nda haŋ kaŋ manti Irikoy no. I n'ay futandi ngey yaamotara do. Ay mo g'i zuku i ma canse nda boroyaŋ kaŋ manti jama. Ay g'i futandi nda dumi kaŋ sinda fahamay.
22因为在我的怒中有火燃烧起来，烧到阴间的深处，把大地和地的出产尽都吞灭，连山的根基也烧着了。
22 Ay futa na danji fo diyandi kaŋ ga ton hala ganda Alaahara. A ga ndunnya ŋwa, nga nda fari albarka, Ka danji diyandi hala tondi beerey dabey gaa.
23我要把灾祸加在他们身上，把我的箭向他们射尽。
23 Ay ga balaawyaŋ gusam i boŋ. Ay g'ay hangawey kulu ban i gaa.
24他们必因饥荒消瘦，被热病和毒症消灭；我也要打发野兽用牙齿咬他们，和土中的蛇类用毒液害他们。
24 I ga faabu haray sabbay se, Konni futo nda halaciyaŋ fotto mo g'i ŋwa. Ay ga ganji hamey hinje da fanakey kaŋ yaŋ ga gaalum laabo ra naajo mo samba i gaa.
25外有刀剑，内有惊恐，使人丧亡，使少男少女，婴孩和白发老人，尽都丧亡。
25 Taray haray takuba ga mursandi, Fuwo ra mo kala zalbayaŋ. A ga arwasu nda wandiyo nda naanandi nda hamni kwaaray koy ŋwa.
26我原想：“我要把他们分散到各处，把他们的名号都从人间除灭。”
26 Ay ne: «Ay g'i kar ka say-say hala nangu mooro, Kal i fonguyaŋey ma daray Adam-izey game ra,
27但我惧怕仇人激动我，恐怕敌人误会了，又恐怕他们说：“是我们的手高举了，并不是耶和华作了这一切事。”’
27 Da manti kaŋ ay ga humburu ibare fooma.» A ma si ciya i yanjekaarey ma daray ngey miiley ra, I ma si koy ka ne: «Iri kambe no ka te zaama! Manti Rabbi no ka woodin kulu te!»
28因为他们是缺乏计谋的国，他们心中没有见识。
28 Zama jama wo gonda laakal dumbay. Fahamay si i do mo baa kayna.
29如果你们有智慧，就可以明白这事，认清自己将来的结局了。
29 Doŋ day i ma te laakal! Doŋ day i ma faham da woodin! Doŋ day i ma lasaabu ka di mate kaŋ ngey ga kokor d'a!
30如果不是他们的磐石把他们出卖了，如果不是耶和华把他们交出来，一人怎能追赶一千人，二人怎能使万人逃跑呢？
30 Mate a ga te boro folloŋ ma hin ka boro zambar gaaray, Ihinka mo ma naŋ boro zambar way ma zuru, Da manti kaŋ i tondo n'i neera, Da manti Rabbi no k'i nooyandi?
31连我们的仇敌也自己断定，他们的磐石不像我们的磐石。
31 Zama i deyaŋ haro, a manti danga iri tondo no. Iri ibarey bumbey no ka di woodin.
32因为他们的葡萄树，是所多玛的葡萄树所出的，是蛾摩拉的田地所生的；他们的葡萄是毒葡萄，每一挂都是苦的。
32 Zama i reyzin nya tiksa ya Saduma wane no, Da Gomorata farey wane mo. I reyzin izey ga ti tay wane yaŋ, I fafey ga fottu gumo.
33他们的酒是大蛇的毒液，是虺蛇的剧毒。
33 I duvaŋo ga hima gondi naaji, Danga day gazama naaji laalo.
34这不是贮藏在我这里，封闭在我的宝库中吗？
34 Manti woodin no ay jisi ay jarga, Wo kaŋ ay n'a kawaatimandi ay barma ra?
35等到他们失足的时候，我要伸冤报应；因为他们遭遇灾难的日子近了，那预备要临到他们身上的事，必快快临到。
35 Banayaŋ da alhakku ya ay wane no. Alwaati ga kaa kaŋ i ce ga tansi, Zama i masiiba zaaro maan. Hayey kaŋ yaŋ i waadu i boŋ mo go no ga cahã ka kaa.
36耶和华要为自己的子民伸冤，为自己的仆人难过，因为耶和华看见他们的能力已经消逝，为奴的或自由的都没有剩下一人。
36 Zama Rabbi ga nga jama ciiti. A ga bakar nga tamey se d'a di i hino ban, Kaŋ boro mana cindi i do, bannya wala burcini.
37他必说：‘他们的神在哪里呢？他们投靠的磐石在哪里呢？
37 A ga ne mo: «Man gaa i de-koyey? Man gaa i tondo kaŋ ra i zuru ka koy tugu?
38就是向来吃他们祭牲脂肪的，喝他们奠祭之酒的神在哪里呢？让他们兴起来帮助你们吧，愿他们保护你们吧！
38 Man ngey kaŋ yaŋ n'i sargay maano ŋwa, K'i haŋyaŋ sargay duvaŋo haŋ mo? I ma tun sohõ k'araŋ gaakasinay. I ma ciya araŋ koruyaŋ do.»
39现在你们要知道，只有我是那一位，除我以外，并没有别的神；我使人死，也使人活；我打伤，我也医治；没有人可以从我的手里抢救出去。
39 Guna sohõ ka di: ay no, ay bumbo ga ti NGA. Irikoy fo mo si no ay banda. Ay no ga wi, ay no ga funandi. Ay no ga maray, ay no ga yayandi. Boro si no mo kaŋ g'i faaba ay kambe ra.
40我向天举手说：我活到永永远远；
40 Ay g'ay kambe salle beene ka ne: «Ay ze nd'ay fundo kaŋ ga duumi ka ne:
41如果我磨亮了我的刀剑，如果我掌握了审判权，就必向我的仇敌伸冤，必向恨我的人报应。
41 D'ay n'ay takuba nyalawanta kaanandi, D'ay kamba na cimi ciiti di, Kal ay ma bana ay yanjekaarey gaa, Ka alhakku no ay konnakoy se.
42我要使我的箭饮血饮醉，就是被杀的人和被掳的人的血；我的刀剑要吃肉，就是吃仇敌长发首领的肉。’
42 Ay ga naŋ hangawey ma kuri haŋ, Ay takuba mo ga basi ŋwa. Ay ga wiyantey da tamey basi ŋwa ibare hamni-kuuku-koyey jine borey gaa.»
43列国啊，你们当与耶和华的子民一同欢呼，因为他要伸他仆人流血的冤，他要向他的仇人报复，他要救赎他的地和他的子民。”
43 Ya dumi cindey, wa farhã Rabbi jama banda, Zama a ga nga tamey kuri alhakko bana. A ga bana nga ibarey boŋ, A ga sasabandiyaŋ te mo nga laabo da nga jama se.
44摩西和嫩的儿子约书亚前来，把这首诗歌的一切话都说给人民听。
44 Musa kaa ka bayto wo sanney kulu ci jama hangey ra, nga nda Yasuwa Nun izo.
45摩西的遗言摩西向以色列众人说完了这一切话，
45 Musa na sanney din kulu ci ka ban Israyla kulu se,
46就对他们说：“我今日警告你们的一切话，你们都要放在心上，好吩咐你们的子孙谨守遵行这律法上的一切话。
46 ka ne: «W'araŋ biney ye sanney kulu kaŋ ay go ga seeda araŋ se hunkuna gaa, wo kaŋ yaŋ araŋ g'araŋ izey lordi nd'a, i m'i haggoy k'i te mo, danga asariya wo sanney kulu nooya.
47因为这不是空洞、与你们无关重要的事，而是你们的生命；借着这事，你们在过约旦河去得为业的地上，才可以日子长久。”
47 Zama manti hari yaamo no araŋ se bo, amma araŋ fundi no. I teeyaŋ ra no araŋ ga te aloomar kuuku laabo kaŋ araŋ ga Urdun daŋandi ka koy ka du a mayray din ra.»
48预言摩西死在尼波山上就在那一天，耶和华对摩西说：
48 Rabbi salaŋ Musa se mo han din hane ka ne:
49“你要上这亚巴琳山去，就是尼波山，在耶利哥对面的摩押地，观看我赐给以色列人为业的迦南地。
49 «Ni ma kaaru Abarim tondi kuukey wo boŋ, kaŋ ga ti Nebo tondo, Mowab laabo ra, kaŋ ga guna Yeriko haray. Ma koy ka Kanaana laabo guna, kaŋ ay ga no Israyla izey se, i mayray hari no.
50你必死在你登上的山上，归到你的族人那里去，像你的哥哥亚伦死在何珥山上，归到他的族人那里去一样。
50 Ni ga bu noodin tondo kaŋ ni ga kaaru din boŋ, ka margu ni dumey do, danga mate kaŋ cine ni beero Haruna bu Hor tondo ra ka margu nga dumey do.
51因为你们在寻的旷野，在加低斯米利巴水边，在以色列人中间悖逆我，在以色列人中间没有尊我为圣。
51 Woodin ga te zama araŋ n'ay sanno daaru Israyla izey game ra yongo Meriba haro do, noodin Kades, Zin ganjo ra, da zama araŋ mana ay hananyaŋo bangandi Israyla izey game ra noodin.
52我赐给以色列人的地，你可以从对面观看，却不得进去。”
52 Ni ga di laabo din da ni moy, amma ni si koy noodin ka furo laabo kaŋ ay ga no Israyla izey se din ra.»