1劝人民遵行 神的律例
1 Sohõ binde, ya Israyla, wa hangan ka maa hin sanney da ciiti sanney kaŋ ay go g'araŋ dondonandi. Araŋ m'i te mo hal araŋ ma funa, araŋ ma du ka furo mo ka du laabo kaŋ Rabbi araŋ kaayey Irikoyo g'araŋ no.
2我吩咐你们的话，你们不可增加，也不可减少，好使你们遵守我吩咐你们的，就是耶和华你们的 神的命令。
2 Araŋ ma si tonton sanno kaŋ ay goono g'araŋ lordi nd'a din gaa, araŋ ma si zabu a gaa mo. Amma araŋ ma Rabbi araŋ Irikoyo lordey gana, wo kaŋ yaŋ ay dake araŋ boŋ.
3耶和华因巴力．毗珥的事所行的，你们都亲眼看见了；所有跟随巴力．毗珥的人，耶和华你们的 神都从你们中间消灭了。
3 Araŋ moy di haŋ kaŋ Rabbi te Baal-Peyor sabbay se, zama alborey kulu kaŋ yaŋ na Baal-Peyor teera gana, Rabbi ni Irikoyo n'i halaci k'i kaa ni game ra.
4只有你们紧紧倚靠耶和华你们的 神的人，今日全都活着。
4 Amma araŋ kaŋ na Rabbi araŋ Irikoyo di da gaabi, araŋ kulu go ga funa hala ka kaa hunkuna.
5看哪，我照着耶和华我的 神吩咐我的，把律例和典章教训你们，好让你们在将要进去得为业的地上遵行。
5 Guna, ay n'araŋ dondonandi hin sanney da farilley mate kaŋ cine Rabbi ay Irikoyo n'ay lordi nd'a, hal araŋ ma te yaadin laabo kaŋ araŋ ga furo ka du a mayray din ra.
6所以你们要谨守遵行，因为在万民的眼中看来，这就是你们的智慧和聪明；他们一听见这一切律例，就必定说：‘这大国的人真是有智慧，有聪明啊。’
6 W'i haggoy fa, k'i goyey te mo, zama woodin ga ciya araŋ se laakal da fahamay dumi cindey jine. Ngey wo, i ga maa hin sanney din kulu baaru ka ne: «Haciika, dumo wo kaŋ ga beeri, a borey gonda laakal da fahamay.»
7哪一个大国的人有神与他们这样亲近，像耶和华我们的 神，在我们每次呼求他的时候，与我们亲近一样呢？
7 Zama dumi beeri woofo no ka bara i cine kaŋ gonda Irikoy kaŋ ga maan i gaa mate kaŋ cine Rabbi iri Irikoyo go no saaya kulu kaŋ iri g'a ce?
8又哪一个大国有这样公义的律例和典章，像我今日在你面前颁布的这一切律法呢？
8 Wala dumi beeri woofo no ka bara kaŋ gonda hin sanni da farilla yaŋ kaŋ gonda adilitaray sanda asariya wo kulu cine, kaŋ ay go ga daŋ araŋ jine hunkuna?
9“你只要自己谨慎，又要谨守你的心思，免得你忘了你亲眼看见的事，又免得这些事在你有生之日离开你的心；总要把这些事传给你的子子孙孙，
9 Kala day ni ma haggoy da ni boŋ. Ma haggoy mo da ni bina da himma, hala ni ma si dinya hayey wo kulu kaŋ ni moy jin ka di. I ma si fatta ni bine ra mo kala ni fundo ma to nga me. Amma ni ma ni izey da ni haamey bayrandi nd'ey.
10免得你忘了你在何烈山，站在耶和华你们的 神面前的那天。那时耶和华对我说：‘你要为我召集众民，我要叫他们听我的话，使他们在那地上生活的日子，可以学习敬畏我，又可以教训自己的儿女。’
10 Ma fongu hano kaŋ hane ni kay Rabbi ni Irikoyo jine Horeb tondo cire, waato kaŋ Rabbi ci ay se ka ne: «Ma jama kulu margu ay jine. Ay mo ga naŋ i ma maa ay sanney, hal i ma dondon ka humburu ay, jirbey kulu kaŋ i ga funa laabo ra. I ma ngey izey mo dondonandi nd'ey.»
11那时，你们走前来，站在山下；山上有火烧着，火焰冲天，又有黑暗、密云和幽暗。
11 Han din mo araŋ kaa ka kay tondo cire, tondo go ga di nda danji ka to hala beene kuuro gaa mo. Kubay mo go no, da buru yuumay da kubay bi tik!
12耶和华从火中对你们说话；你们只听见声音，却没有看见形象；只有声音，
12 Kala Rabbi salaŋ araŋ se, jinda fun danjo bindo ra. Araŋ maa a sanney jinda, amma araŋ mana di alhaali kulu, kala day araŋ maa jinde fo.
13把他的约，就是他吩咐你们遵守的那十条诫命，向你们宣布出来；又把它们写在两块石版上。
13 A na nga sappa mo fe araŋ hangey ra, wo kaŋ a n'araŋ lordi ka ne araŋ ma te, sanda lordi waya din nooya. A n'i hantum mo tondi walhã hinka gaa.
14那时，耶和华也吩咐我把律例和典章教训你们，使你们在将要过去得为业的地上遵行。
14 Koyne, woodin banda, Rabbi ye k'ay lordi ka ne ay ma hin sanni da ciiti sanni yaŋ dondonandi araŋ se, zama araŋ ma i goy te laabo kaŋ araŋ ga daŋandi ka koy ka du a mayra din ra.
15警告人民勿拜偶像“所以你们要特别小心，谨慎自己，因为耶和华在何烈山从火中对你们说话的那一天，你们没有看见什么形象；
15 Woodin sabbay se no araŋ ma haggoy d'araŋ boŋ gumo, zama araŋ mana di alhaali dumi kulu han din hane kaŋ Rabbi salaŋ araŋ se Horeb tondo ra, jinda fun danjo bindo ra.
16恐怕你们败坏自己，为自己制造偶像，制造任何神像的形象，无论是男像或是女像，
16 Araŋ ma si goy ziibiyaŋ te hal araŋ ma koy ka tooru jabante te araŋ boŋ se. Araŋ ma si alhaali wala himandi fo kulu te, kaŋ ga hima alboro wala wayboro,
17或是地上各种走兽的像，或是飞翔在空中各类有翅膀的雀鸟的像，
17 wala alman fo kaŋ go ndunnya ra himandi, wala curo fatakoy fo kaŋ ga deesi beene himandi,
18或是地上各种爬行动物的像，或是地底下水里各样鱼类的像。
18 wala wo kaŋ ga noru ganda laabo ra himandi, wala hari ham fo kaŋ go haro ra laabo cire himandi.
19又恐怕你抬头望天，看见日、月、星，就是天上万象的时候，就被勾引，去敬拜和事奉它们，那原是耶和华你们的 神分给天下万民享用的。
19 A ma si te ka ciya mo ni ma ni moy basu beene. Da ni di wayna da hando da handariyayzey, sanda beena ra marga kulu, i ma ni candi ni ma koy ka sududu i se ka may i se. Zama Rabbi ni Irikoyo na beena ra marga waadu dumey kaŋ yaŋ go beena cire kulu se.
20耶和华却把你们从埃及，从铁炉那里领出来，作他自己的产业，自己的人民，像今日一样。
20 Amma Rabbi n'araŋ suuban, a n'araŋ kaa taray araŋ ma fun guuru-bi dudal ra, kaŋ ga ti Misira laabo. A n'araŋ suuban araŋ ma ciya nga bumbo jama d'a wane mayray hari, mate kaŋ a go d'a hunkuna.
21耶和华又因你们的缘故，向我发怒，并且起誓不让我过约旦河，也不容我进入耶和华你的 神赐给你作产业的那美地。
21 Woodin baa si mo, Rabbi dukur ay se araŋ sabbay se. A ze ka ne ay si du ka Urdun daŋandi. Ay si furo laabu hanna din ra, nga kaŋ Rabbi ni Irikoyo ga ni no ni m'a tubu.
22我只有死在此地，不得过约旦河；你们却可以过去，取得那美地作产业。
22 Amma a ga tilas ay ma bu ne laabo wo ra, ay ma si Urdun daŋandi. Amma araŋ wo, araŋ g'a daŋandi ka du laabu hanna din, araŋ mayray hari no.
23你们要自己谨慎，免得你们忘记了耶和华你们的 神与你们所立的约，你们就为自己制造偶像，制造任何神像的形象，就是耶和华你的 神吩咐你不可作的。
23 Wa haggoy d'araŋ boŋ fa, hal araŋ ma si dinya Rabbi araŋ Irikoyo sappa kaŋ a te nga nda araŋ game ra. Araŋ ma si koy ka himandi jabante fo te araŋ boŋ se kaŋ gonda hay kulu alhaali kaŋ Rabbi ni Irikoyo n'araŋ ganji.
24因为耶和华你的 神是烈火，是忌邪的 神。
24 Zama Rabbi ni Irikoyo ya danji kaŋ ga ŋwa no. Irikoy ya cansekom mo no.
25“你们生子生孙，在那地住久了的时候，如果你们败坏自己，制造偶像，制造任何神像的形象，行耶和华你的 神看为恶的事，惹他发怒，
25 Da ni hay izeyaŋ, hala ni du haamayaŋ, hala mo araŋ gay gumo laabo ra, da waato din araŋ ga koy k'araŋ boŋ sara, ka himandi jabante te kaŋ gonda hay kulu alhaali, ka hay kulu te mo kaŋ ga laala Rabbi ni Irikoyo jine, k'a dukurandi mo,
26我今日就呼天唤地向你们作证，你们必在过约旦河取得为业的地上迅速灭亡；你们必不能在那地长久生存，必全被消灭。
26 ay ga ze da beene nda ganda mo hunkuna, i ma te seeda araŋ boŋ. D'araŋ na woodin te, araŋ ga tara ka halaci parkatak. Araŋ ga ban laabo kaŋ araŋ ga Urdun daŋandi ka du din ra. Araŋ si te aloomar kuuku a ra, amma i g'araŋ halaci, parkatak!
27耶和华必使你们分散在万民中；在耶和华要领你们所到的万国中，你们剩下的人数必不多。
27 Rabbi g'araŋ say-say mo ndunnya dumey game ra. Araŋ ga cindi boro ciraariyaŋ dumi cindey game ra, naŋ kaŋ Rabbi g'araŋ candi ka konda araŋ.
28在那里你们必事奉人手所做的神，就是用木头石头做成的，不能看、不能听、不能吃、不能闻的神。
28 Nangey din mo araŋ ga may tooruyaŋ se, Adam-izey kambe goy wane yaŋ, kaŋ i n'i te da bundu da tondi mo. I si di, i si hangan ka maa, i si ŋwa, i si mani ka maa mo.
29但你们在那里必寻求耶和华你的 神；如果你一心一意寻找他，就必寻见。
29 Amma hala day noodin araŋ ga Rabbi ni Irikoyo ceeci, ni ga ye ka du a koyne, waati kaŋ ni n'a ceeci da ni bina kulu da ni anniya kulu mo.
30日后，你落在患难中，这些事都临到你身上的时候，你必归向耶和华你的 神，听从他的话；
30 Waati kaŋ ni go taabi ra, kaŋ hayey din kulu kaa ni gaa, kokor banda ni ga ye ka kaa Rabbi ni Irikoyo do ka maa a sanno se.
31因为耶和华你的 神原是满有怜悯的 神，他必不丢弃你，不毁灭你，也不忘记他起誓与你的列祖所立的约。
31 Zama Rabbi ni Irikoyo ya suujikoy no. A si ni furu, a si ni halaci, a si dinya mo alkawlo kaŋ a sambu ka ze ni kaayey se.
32唯耶和华是 神“你问问在你以前过去的日子，自从 神创造人在地上以来，从天这边到天那边，有没有人行过这样的大事，听过像这样的事呢？
32 Kala ni ma koy sohõ ka za doŋ-doŋ jirbey kaŋ yaŋ na ni jin sanney din hã. Wa guna za hano kaŋ hane Irikoy na boro taka ndunnya ra, za beena me fa gaa ka koy hal a me fa gaa. Wa hã hala hari bambata wo dumi jin ka te ce fo, wala baa i maa a cine baaru?
33有没有一个民族听见 神在火中说话的声音，像你听见的一样，还能活着呢？
33 A jin ka te ce fo no, kaŋ dumi fo ga maa Irikoy jinde kaŋ salaŋ a se ka fun danji ra, mate kaŋ cine ni wo ni maa r'a, ni go ga funa hala hõ mo?
34有没有一位神尝试借着试验、神迹、奇事、战争、大能的手和伸出来的膀臂，以及大而可畏的事，把一国的人民从别的国中领出来，像耶和华你们的 神在埃及，在你们面前为你们所作的一切事呢？
34 Wala a bay ka te Irikoy ma fatta ka koy ka dumi fo sambu nga boŋ se dumi waani fo game ra? A m'i kaa i game ra da siyaŋ, da alaamayaŋ, da dabari goyyaŋ, da wongu, da kambe gaabikooni, da kambe sallante, da humburkumay hari bambata yaŋ no? Hayey din kulu mo Rabbi araŋ Irikoyo n'i te araŋ se Misira laabo ra, araŋ jine.
35这是要显明给你看，使你知道，只有耶和华是 神；除了他以外，再没有别的神。
35 Ni se mo no i na woodin kulu cabe zama ni ma bay kaŋ Rabbi ya Irikoy no. Afo si no mo kala nga.
36他从天上使你听见他的声音，为要教导你；又在地上使你看见他的大火，并且叫你听到他从火中所说的话。
36 A naŋ ni ma maa nga jinda kaŋ fun beene, zama a ma ni dondonandi. Ndunnya boŋ mo a naŋ ni ma di nga danji beero. Ni maa a jinda mo kaŋ fun danjo bindo ra.
37因为他爱你的列祖，所以才拣选了他们的后裔，用大能亲自把你从埃及领出来，
37 Zama a ga ba ni kaayey mo, woodin se no a n'i banda-ka-zumbey suuban. Nga bumbo no ka ni kaa taray da nga gaabi bambata ni ma fun Misira ra.
38为要把比你大比你强的民族，从你面前赶走，然后领你进去，把他们的地赐给你作产业，像今日一样。
38 A na dumiyaŋ gaaray ni jine mo, borey kaŋ yaŋ baa da nin, i bisa ni gaabo mo. A furo nda nin mo, k'i laabo no ni se, a ma ciya ni mayray hari, mate kaŋ a go d'a hunkuna.
39所以今天你要知道，也要记在心里；天上地下，只有耶和华是 神；除他以外，再没有别的神了。
39 Woodin sabbay se, hunkuna ni ma bay, ni m'a jisi ni bina ra mo, kaŋ nga, Rabbi ya Irikoy no beena ra beene da ndunnya ra mo ganda. Afo kulu si no.
40你要遵守我今日吩咐你的律例和诫命，使你和你的子孙得享福乐，也使你在耶和华你的 神赐给你的那地上得享长寿。”
40 Ni m'a hin sanney d'a lordey mo gana, kaŋ yaŋ ay go g'araŋ lordi nd'ey hunkuna, zama albarka ma goro ni gaa, da ni izey mo gaa ni banda. Ni aloomaro ma ku mo laabo din kaŋ Rabbi ni Irikoyo ga ni no hal abada ra.
41约旦河东之避难城那时，摩西在约旦河东，日出的方向，把三座城分别出来，
41 Waato din gaa no Musa na kwaara hinza suuban k'i fay waani, i go Urdun daŋanta wayna funay haray.
42让那些素无仇恨、无心误杀人的，可以逃到那里去；逃到这三座城的一座去的，都可以活着：
42 I ga te boro-wi kaŋ na nga gorokasin wi se, amma manti ibaay boŋ no, sanda a mana konn'a za doŋ. Bora din koy ma zuru ka koy kwaarey din afo ra, a ma funa mo.
43为流本人，分出了在旷野平原的比悉；为迦得人，分出了基列的拉末；为玛拿西人，分出了巴珊的哥兰。
43 Kwaarey maayey neeya: Bezer kaŋ go saajo ra, batama laabo ra, Ruben kunda laabo ra, da Ramot kaŋ go Jileyad, Gad kunda laabo ra, da Golan mo kaŋ go Basan ra, Manasse kunda laabo ra.
44 神的法典以下是摩西在以色列人面前所立的律法，
44 Woone wo mo, nga no ga ti asariya kaŋ Musa daŋ Israyla izey jine.
45就是摩西在以色列人出埃及以后，对他们所说的法度、律例和典章；
45 Ngey mo ga ti seedey da hin sanney da farilley kaŋ Musa salaŋ Israyla izey se waato kaŋ i fun Misira.
46地点是在约旦河东，伯．毗珥对面的谷中，就是住在希实本的亚摩利人的王西宏的地。这西宏是摩西和以色列人出埃及后击杀的。
46 I go noodin Urdun daŋanta, gooro din ra kaŋ go Bayt-Peyor tanjay, Amorancey bonkoono Sihon laabo ra, nga kaŋ goro Hesbon kwaara doŋ. Nga no Musa nda Israyla izey ŋwa waato kaŋ i kaa ka fun Misira.
47他们占领了他的地和巴珊王噩的地，就是两个亚摩利人的王，是住在约旦河东，日出的方向的；
47 Israyla n'a laabo di mo a ma ciya ngey mayray hari, nga nda Basan bonkoono Og laabo. Amorancey bonkooni hinka nooya, kaŋ waato i go Urdun daŋanta wayna funay haray.
48从亚嫩谷边的亚罗珥，直到西云山，西云山就是黑门山；
48 Laabo ga di za Arower kwaara kaŋ go Arnon gooro me gaa, ka koy to Sihon tondo gaa (danga Hermon nooya.)
49还有约旦河东的亚拉巴全地，直到亚拉巴海，就是毗斯迦的山坡下。
49 A go mo Gooru Beero ra Urdun daŋanta wayna funay haray ka koy hala Gooru Beero Teeko do, Pisga tondi beero gangara cire.