1 神在何烈山上与以色列人立约
1 Musa na Israyla kulu ce ka ne i se: Ya Israyla, wa hangan ka maa hin sanney da farilley kaŋ yaŋ ay ga salaŋ araŋ hangey ra hunkuna, hal araŋ m'i dondon ka haggoy k'i te.
2耶和华我们的 神在何烈山与我们立了约。
2 Rabbi iri Irikoyo sappe nda iri yongo Horeb ra.
3这约，耶和华不是与我们的列祖立的，而是与我们今日在这里还活着的人立的。
3 Sappa wo mo, Rabbi man'a te da iri kaayey, amma nda iri bumbey, iri wo kaŋ yaŋ iri kulu go ne da fundi hunkuna.
4耶和华在山上，从火中，面对面的与你们说话。
4 Rabbi salaŋ araŋ se me-da-me tondo boŋ, jinda fun danji bindo ra.
5那时，我站在耶和华和你们中间，要把耶和华的话告诉你们；你们因为惧怕那火，所以没有上到山上来，耶和华说：
5 (Waato din binde ay kay araŋ da Rabbi game ra, k'araŋ cabe Rabbi sanno. Zama araŋ go ga humburu danjo sabbay se, hal araŋ mana ziji ka kaaru tondo boŋ.) A ne araŋ se mo:
6重述十诫（出20:1-17）“‘我是耶和华你的 神，曾经把你从埃及地，从为奴之家领出来。
6 «Ay no Rabbi ni Irikoyo, kaŋ kande nin ni ma fun Misira laabo ra, noodin tamtaray windo ra.
7“‘除我以外，你不可有别的神。
7 Ni ma si bara nda de-koy* waani fo, kal ay hinne.
8“‘你不可为自己做偶像，也不可做天上、地下和地底下水中各物的形象。
8 Ni ma si te ni boŋ se himandi jabante, wala hay kulu himandi kaŋ go beena ra beene, wala haŋ kaŋ go ndunnya ra ganda, wala haŋ kaŋ go hari ra laabo se ganda.
9不可跪拜它们，也不可事奉它们，因为我耶和华你们的 神是忌邪的 神；恨恶我的，我必追讨他们的罪，从父亲到儿子，直到三四代。
9 Ni ma si ni boŋ sumbal i jine, ni ma si may i se mo. Zama ay, Rabbi ni Irikoyo ya Irikoy cansekom no. Ay ga baaba laala bana izey gaa hala haamey da hangasi-hamey gaa, borey kaŋ yaŋ ga konna ay se.
10爱我和遵守我诫命的，我必向他们施慈爱，直到千代。
10 Ay ga baakasinay goy cabe mo hala banda-ka-zumbu zambar, borey kaŋ yaŋ ga ba ay k'ay lordey gana mo se.
11“‘不可妄称耶和华你 神的名，因为妄称耶和华的名的，耶和华必不以他为无罪。
11 Ni ma si ze da Rabbi ni Irikoyo maa yaamo, zama Rabbi si bora kaŋ n'a maa ci yaamo guna sanda a sinda taali.
12“‘要遵守安息日为圣日，照着耶和华你 神吩咐你的。
12 Wa haggoy da fulanzamyaŋ zaaro zama ni m'a fay waani, mate kaŋ Rabbi ni Irikoyo na ni lordi nd'a.
13六日要劳碌，作你一切工作。
13 Jirbi iddu no ni ga taabi ka ni goyo kulu kubandi.
14但第七日是属于耶和华你 神的安息日；这一日，你和你的儿女、仆婢、牛驴和一切牲畜，以及你城里的寄居者，不可作任何的工，好使你的仆婢可以和你一样享受安息。
14 Amma zaari iyyanta ya fulanzamay hane no kaŋ ni ga haggoy Rabbi ni Irikoyo se. A ra ni ma si goy kulu te, nin wala ni ize aru, wala ni ize way, wala ni bannya, wala ni koŋŋa, wala ni yeeji, wala ni farka, wala ni alman fo kulu, wala ni ce-yaw kaŋ go ni windo ra. Zama ni bannya da ni koŋŋa, ngey mo ma fulanzam ni banda.
15你要记住：你在埃及地作过奴仆；耶和华你的 神用大能的手和伸出来的膀臂，把你从那里领出来，因此耶和华你的 神吩咐你要守安息日。
15 Ni ma fongu mo mate kaŋ ni bumbo goro bannya Misira laabo ra. Amma Rabbi ni Irikoyo na ni kaa noodin da kambe gaabikooni, da kambe sallante mo. Woodin sabbay se mo no Rabbi ni Irikoyo na ni lordi ka ne ni ma haggoy da fulanzamay hano.
16“‘要孝敬父母，照着耶和华你的 神吩咐你的，使你可以得享长寿，也使你在耶和华你的 神赐给你的地上，得享福乐。
16 Ni ma ni baaba nda ni nya beerandi, sanda mate kaŋ cine Rabbi ni Irikoyo na ni lordi nd'a, zama ni aloomaro ma ku, ni ma goro nda baani mo laabo kaŋ Rabbi ni Irikoyo ga ni no din ra.
17“‘不可杀人。
17 Ni ma si boro wi.
18“‘不可奸淫。
18 Ni ma si zina.
19“‘不可偷盗。
19 Ni ma si zay.
20“‘不可作假证供陷害你的邻舍。
20 Ni ma si tangari seeda te ni gorokasin boŋ.
21“‘不可贪爱你邻舍的妻子；不可贪图你邻舍的房屋、田地、仆婢、牛驴和你邻舍的任何东西。’
21 Ni ma si ni gorokasin wando bini. Ni ma si ni gorokasin windi bini, wala a fari, wala a bannya, wala a koŋŋa, wala a yeejo, wala a farka, wala hay kulu kaŋ ga ti ni gorokasin wane.»
22人民惧怕，摩西作中保（出20:18-21）“这些话就是耶和华在山上，从火中、密云中、幽暗里，大声对你们全体会众所说的，并没有加添什么；他把这些话写在两块石版上，交给了我。
22 Sanney din binde, Rabbi n'i salaŋ araŋ jama kulu se noodin tondo boŋ. Jinda fun danjo bindo ra, da buro ra, da kubay bi tik ra. A n'i fe nda jinde bambata mo. A mana tonton i gaa. A n'i hantum mo tondi walhã hinka gaa k'i no ay se.
23那时山上被火烧着，你们听见有声音从黑暗中发出来的时候，你们各支派的首领和你们的长老，都走到我这里来，
23 A ciya mo, waato kaŋ araŋ maa jinda kaŋ kaa ka fun kuba ra, araŋ di tondi beero mo kaŋ go ga di nda danji, kal araŋ kaa ka maan ay gaa, sanda araŋ kundey kulu jine borey da araŋ arkusey nooya.
24说：‘看哪，耶和华我们的 神把他的荣耀和伟大显给我们看，我们又听见他从火中发出来的声音；今日我们看见了 神与人说话，而人还能活着。
24 Araŋ ne: «Guna, Rabbi iri Irikoyo na nga darza nda nga beera bangandi iri se. Iri maa a jinda mo kaŋ fun danjo bindo ra. Hunkuna iri di kaŋ Irikoy ga salaŋ Adam-ize se, bora go ga funa mo.
25现在这大火快要吞灭我们了，我们为什么要冒死呢？如果我们再听见耶和华我们 神的声音，我们就必死亡。
25 Amma sohõ, ifo se no iri ga bu? Zama danji bambata wo g'iri ŋwa. Woodin banda, d'iri ye ka maa Rabbi iri Irikoyo jinda koyne, kulu iri ga bu.
26因为有血肉生命的人，有谁像我们一样，听见永活的 神从火中说话的声音，还能活着呢？
26 Zama may no ka bara fundikooney kulu ra, kaŋ maa Irikoy fundikoono jinda go ga salaŋ ka fun danji bindi ra, danga mate kaŋ cine iri maa r'a, a koy go ga funa mo ka goro?
27现在求你走前去，听听耶和华我们的 神要说的一切话；然后你要把耶和华我们的 神对你所说的一切话，都告诉我们；我们就必听从，也必遵行。’
27 Ni ma koy ka maan ka maa hay kulu kaŋ Rabbi iri Irikoyo ga ne. Ni ma salaŋ iri se mo ka ci hay kulu kaŋ Rabbi iri Irikoyo ga ci ni se. Iri mo ga maa r'a k'a te.»
28“你们对我说话的时候，耶和华听见了你们说话的声音；耶和华就对我说：‘这人民对你所说的话，我都听见了；他们所说的都很好。
28 Rabbi maa araŋ sanney jinde mo, waato kaŋ araŋ salaŋ ay se. Rabbi ne ay se: «Ay maa jama wo sanney jinda, wo kaŋ i salaŋ ni se. I sanney kulu kaŋ i ci ni se, i boori.
29但愿他们常常存着这样的心，敬畏我，遵守我的一切诫命，使他们和他们的子孙永享福乐。
29 Doŋ day i ma bara nda bine wo dumi ngey ra! I ma humburu ay, i m'ay lordey kulu gana mo duumi, zama i ma goro baani, ngey nda ngey izey hal abada!
30你去对他们说：“你们回到自己的帐棚里去吧。”
30 Ma ye i do ka ne i se: ‹Araŋ boro kulu ma ye araŋ kuuru-fuwey do.›
31至于你，你要站在我这里；我要把一切诫命、律例、典章，都告诉你；你要教导他们，使他们在我赐给他们作产业的地上遵行。’
31 Amma ni bumbo ciina ra, ni ma kay ne ay jarga. Ay mo ga salaŋ ni se ka ci lordey da hin sanney da farilley kulu kaŋ ni g'i dondonandi nd'ey. Ngey mo m'i goy te laabo kaŋ ay g'i no mayray hari din ra.»
32所以，你们要照着耶和华你们的 神吩咐你们的，谨守遵行，不可偏离左右。
32 Araŋ binde, araŋ ma haggoy ka te mate kulu kaŋ Rabbi araŋ Irikoyo n'araŋ lordi nd'a. Araŋ ma si kamba ka koy kambe ŋwaari wala kambe wow haray.
33你们要走在耶和华你们的 神吩咐你们走的路上，使你们可以活着，可以享福，并且使你在将要占领为业的地上，可以长久居住。”
33 Amma araŋ ma fonda kaŋ Rabbi araŋ Irikoyo n'a araŋ lordi nd'a din kulu gana. Yaadin gaa no araŋ ga funa, araŋ ma goro baani, araŋ aloomaro ma ku mo laabo kaŋ araŋ ga du a mayray din ra.