1箴言的功用
1 Israyla* bonkoono Suleymanu, Dawda ize yaasayey neeya:
2要使人晓得智慧和教训，了解充满哲理的言语；
2 Zama i ma bay laakal nda dondonandiyaŋ gaa; I ma fahamay sanney fayanka mo.
3使人领受明慧的教训，就是公义、公正和正直；
3 Zama i ma dondonandiyaŋ ta laakal goy da adilitaray da cimi ciiti da sasabandiyaŋ ra.
4使愚蒙人变成精明，使少年人获得知识和明辨的能力；
4 Zama i ma borey kaŋ si caram yaŋ no azanci, I ma bayray da fayanka mo no arwasu se.
5使智慧人听了，可以增长学问，使聪明人听了，可以获得智谋；
5 Zama laakalkooni ma maa ka tonton da bayray. Fahamante mo ma to saaware hanney gaa.
6使人明白箴言和譬喻，懂得智慧人的言词和他们的隐语。
6 Zama i ma yaasay da nga feerijo bay, I ma laakalkooney sanney da ngey misey mo bay.
7不受恶人的引诱敬畏耶和华是知识的开端，但愚妄人藐视智慧和教训。
7 Rabbi humburkumay ya bayray sintinay no, Amma borey kaŋ yaŋ si caram ga donda laakal da dondonandiyaŋ.
8我儿，要听从你父亲的教训，不可离弃你母亲的训诲。
8 Ay izo, ma ni baaba cabe ta, Ni nya lordo mo, ni ma s'a furu.
9因为这些要作你头上的华冠，作你颈上的金链。
9 Zama i ga te ni se gomni taalam ni boŋo gaa, Da hiiri mo ni jinda gaa.
10我儿，如果坏人引诱你，你不可随从他们。
10 Ay izo, da zunubikooney na ni hiila-hiila, Ma si yadda.
11如果他们说：“你跟我们来吧！我们要埋伏流人的血，我们要无故地潜伏伤害无辜的人；
11 D'i ne: «Ma kaa, iri ma koy care banda ka batandi ka wi. Iri ma gum mo borey kaŋ yaŋ sinda taali se sabaabu kulu si.
12我们要好像阴间一般，把他们活生生吞下，他们整个被我们吞下，如同下坑的人一样；
12 Iri m'i gon da fundi, danga Alaahara cine, I afo kulu sukutum, Danga borey kaŋ yaŋ ga gunguray hala guusu ra.
13这样，我们必得着各样贵重的财物，把掠物装满我们的房子。
13 Iri ga arzaka darzakoy yaŋ gar, dumi-dumi, Iri g'iri windey toonandi nda nooru.
14加入我们的行列吧！我们大家共用一个钱袋。”
14 Kala ni ma margu nda iri, Iri kulu, iri ga te nooru foolo folloŋ.»
15我儿，不可和他们走在一起，禁止你的脚走他们的路；
15 Ay izo, ma si margu nd'ey fondo. Ma ni ce hibandi ka kaa i laawalo gaa.
16因为他们的脚奔向邪恶，他们急于流人的血。
16 Zama i cey ga zuru no i ma goy laalo te se, I goono ga cahã boro wiyaŋ se.
17在飞鸟眼前张设网罗，是徒劳无功的。
17 Zama yaamo no i ma asuuta hirri naŋ kaŋ curo ga di a.
18他们埋伏，是自流己血；他们潜伏，是自害己命。
18 Woodin yaŋ binde, ngey boŋ wiyaŋ se no i goono ga batandi, Ngey fundey halaciyaŋ se mo no i goono ga gumandi te.
19凡是贪爱不义之财的，所走的路都是这样；那不义之财夺去了贪财者的性命。
19 Yaadin no riiba binikom kulu muraadey bara nd'a, A ga nga koy fundo kom a gaa no.
20当听智慧的呼唤智慧在街上呼喊，在广场上扬声；
20 Laakal goono ga ce fondey ra, A goono ga nga jinde tunandi batamey ra.
21在闹市中心呼叫，在城门口发出言语，说：
21 A goono ga ce marga nangu beerey ra, Naŋ kaŋ borey ga furo kwaara meyey ra; Kwaara ra a goono ga nga sanney salaŋ ka ne:
22“你们愚蒙人喜爱愚蒙，好讥笑的人喜欢讥笑，愚昧人恨恶知识，要到几时呢？
22 «Araŋ kaŋ sinda carmay, Alwaati marge no araŋ ga ba carmay-jaŋay, Dondayankoyey ma maa ngey dondayaŋ kaani, Saamey mo ma wangu bayray?
23你们要因我的责备回转，我就把我的心意（“心意”或译：“灵”）向你们倾吐，把我的话指示你们。
23 Wa bare ay kaseetiyaŋo boŋ! A go, ay g'ay biya zumandi araŋ boŋ, Ay m'araŋ bayrandi nd'ay sanno.
24我呼唤，你们不肯听从；我伸手，没有人理会。
24 Za kaŋ ay ce, araŋ wangu mo, Ay n'ay kamba salle, amma afo si no kaŋ saal a.
25你们既轻忽我的一切劝告，不肯接受我的责备；
25 Amma araŋ n'ay saawarey kulu furu, Araŋ mana yadda nd'ay kaseetey baa kayna;
26所以你们遭难的时候，我就发笑；惊恐临到你们的日子，我就嗤笑。
26 Kal ay mo ma haaru araŋ masiibey zaaro hane, Ay ga hahaarayaŋ te waato kaŋ humburkumay kaa araŋ gaa.
27惊恐临到你们好像风暴，灾难如同飓风来临，患难困苦临到你们身上。
27 Waato kaŋ humburkumay kaa araŋ gaa danga alma haw beeri cine, Araŋ masiibey m'araŋ to danga hari haw bambata, Saaya kaŋ azaaba nda kankami du araŋ.
28那时，他们必呼求我，我却不回答；他们切切寻找我，却寻不见；
28 Saaya din i g'ay ce, amma ay si tu. I g'ay ceeci nda himma, i si du ay mo.
29因为他们恨恶知识，不选择敬畏耶和华；
29 Zama i wangu bayray, I mana Rabbi humburkumay suuban.
30不接受我的劝告，轻视我的一切责备；
30 I mana yadda nd'ay saawarey baa kayna, I donda ay kaseetey kulu.
31所以，他们必自食其果，必饱尝自己所设计谋的伤害。
31 I binde ga ngey fundey alhakku ŋwa, I ma kungu nda ngey dabarey.
32愚蒙人的背道必杀害他们自己，愚昧人的安逸必毁灭他们自己；
32 Zama borey kaŋ yaŋ sinda carmay banda yeyaŋo g'i wi, Saamey goray mo g'i halaci.
33唯有听从我的，必安然居住，得享安宁，免受灾祸的惊恐。”
33 Amma boro kulu kaŋ hangan ay se ga goro baani, A ga goro nda fundi kaani, A si humburu masiiba kulu.»