¹Proverbs of Solomon, son of David, king of Israel:

¹Ang mga proverbio ni Salomon anak nga lalake ni David, hari sa Israel:

²For knowing wisdom and instruction, For understanding sayings of intelligence,

²Sa paghibalo sa kaalam ug pahamangno; Sa pag-ila sa mga pulong salabutan;

³For receiving the instruction of wisdom, Righteousness, judgment, and uprightness,

³Sa pagdawat sa pahamangno sa maalamon nga pagbuhat, Sa pagkamatarung ug sa justicia ug sa pagkatul-id;

⁴For giving to simple ones — prudence, To a youth — knowledge and discretion.

⁴Sa paghatag ug salabutan sa mga walay-pagtagad, Alang sa batan-ong lalake ang kahibalo ug kabuot:

⁵(The wise doth hear and increaseth learning, And the intelligent doth obtain counsels.)

⁵Aron ang tawo nga manggialamon makadungog, ug magadugang sa kinaadman; Ug aron ang tawo nga masinabuton makabaton sa maayong mga tambag:

⁶For understanding a proverb and its sweetness, Words of the wise and their acute sayings.

⁶Sa pagsabut sa usa ka proverbio, ug sa usa ka pulong salabton, Mga pulong sa manggialamon, ug sa ilang mga tigmo.

⁷Fear of Jehovah [is] a beginning of knowledge, Wisdom and instruction fools have despised!

⁷Ang pagkahadlok kang Jehova maoy sinugdan sa kahibalo; Apan ang mga buangbuang nagatamay sa kaalam ug pahamangno.

⁸Hear, my son, the instruction of thy father, And leave not the law of thy mother,

⁸Anak ko, pamatia ang pahamangno sa imong amahan, Ug ayaw pagbiyai ang pagtulon-an sa imong inahan:

⁹For a graceful wreath [are] they to thy head, And chains to thy neck.

⁹Kay sila maingon sa usa ka purongpurong bulak sa gracia sa imong ulo, Ug mga kulentas sa imong liog.

¹⁰My son, if sinners entice thee be not willing.

¹⁰Anak ko, kong ang mga makasasala mag-ulog-ulog kanimo, Ayaw pag-uyon kanila.

¹¹If they say, `Come with us, we lay wait for blood, We watch secretly for the innocent without cause,

¹¹Kong sila moingon: Umuban ka kanamo, Managbanhig kita alang sa dugo; Managbanhig kita sa tago alang sa inocente sa walay pasikaran;

¹²We swallow them as Sheol — alive, And whole — as those going down [to] the pit,

¹²Lamyon nato sila nga buhi ingon sa Sheol, Ug ang tibook, ingon niadtong nangahulog sa gahong;

¹³Every precious substance we find, We fill our houses [with] spoil,

¹³Makaplagan ta ang tanang bililhon nga manggad; Pagapun-on ta ang atong mga balay sa inagaw;

¹⁴Thy lot thou dost cast among us, One purse is — to all of us.`

¹⁴Mag-ambitay kita sa imong kapalaran sa among taliwala; Usahon ta ang atong puntil:

¹⁵My son! go not in the way with them, Withhold thy foot from their path,

¹⁵Anak ko, ayaw paglakat sa dalan uban kanila; Ilikay ang imong tiil gikan sa ilang alagianan:

¹⁶For their feet to evil do run, And they haste to shed blood.

¹⁶Kay ang ilang mga tiil nanagdalagan ngadto sa kadautan, Ug sila nanagdali aron sa pag-ula ug dugo.

¹⁷Surely in vain is the net spread out before the eyes of any bird.

¹⁷Kay sa kawang lamang ang pukot nga giladlad Diha sa atubangan sa bisan unsang langgam:

¹⁸And they for their own blood lay wait, They watch secretly for their own lives.

¹⁸Ug sila nanaghubong tungod sa ilang kaugalingong dugo; Sila nagabanhig sa tago alang sa ilang kaugalingong mga kinabuhi.

¹⁹So [are] the paths of every gainer of dishonest gain, The life of its owners it taketh.

¹⁹Busa mao man ang mga dalan sa tagsatagsa nga hakog sa ganancia; Kini nagakuha sa kinabuhi sa mga tag-iya niana.

²⁰Wisdom in an out-place crieth aloud, In broad places she giveth forth her voice,

²⁰Ang kaalam nagasinggit sa makusog sa kadalanan; Siya nagasulti sa iyang tingog diha sa halapad nga mga dapit;

²¹At the head of the multitudes she calleth, In the openings of the gates, In the city her sayings she saith:

²¹Siya nagasinggit sa mga masabang dapit sa kadalanan; Sa dapit sa mga ganghaan, Diha sa ciudad, siya nagasulti sa iyang mga pulong:

²²`Till when, ye simple, do ye love simplicity? And have scorners their scorning desired? And do fools hate knowledge?

²²Unsang kadugayon, kamo nga mga walay-pagtagad, nga higugmaon ninyo ang pagkawalay-pagtagad? Ug ang mga mayubiton mahimuot kanila sa pagyubit, Ug ang mga buang sa pagdumot sa kinaadman?

²³Turn back at my reproof, lo, I pour forth to you my spirit, I make known my words with you.

²³Bumalik kamo sa akong pagbadlong: Ania karon, ibubo ko ang akong espiritu sa ibabaw ninyo; Akong ipahibalo ang akong mga pulong kaninyo.

²⁴Because I have called, and ye refuse, I stretched out my hand, and none is attending,

²⁴Tungod kay ako nagtawag, ug kamo mingbalibad; Akong gibayaw ang akong kamot, ug walay tawo nga nagtagad;

²⁵And ye slight all my counsel, And my reproof ye have not desired.

²⁵Apan gisalikway ninyo ang tanan ko nga tambag, Ug dili mobuot sa akong pagbad-long:

²⁶I also in your calamity do laugh, I deride when your fear cometh,

²⁶Ako usab mokatawa sa adlaw sa inyong pagkaalaut; Ako magatamay sa diha nga moabut ang inyong kahadlok;

²⁷When your fear cometh as destruction, And your calamity as a hurricane doth come, When on you come adversity and distress.

²⁷Sa diha nga moabut ang inyong kahadlok sama sa usa ka bagyo, Ug moabut ang inyong pagkaalaut sama sa usa ka alimpulos; Sa diha nga ang kasakit ug kaguol modangat kaninyo.

²⁸Then they call me, and I do not answer, They seek me earnestly, and find me not.

²⁸Unya sila magasangpit kanako, apan ako dili motubag; Sila magapangita nga masingkamoton kanako, apan sila dili makakaplag kanako.

²⁹Because that they have hated knowledge, And the fear of Jehovah have not chosen.

²⁹Tungod kay ilang gidumtan ang kinaadman, Ug wala magpili sa pagkahadlok kang Jehova,

³⁰They have not consented to my counsel, They have despised all my reproof,

³⁰Sila wala mobuot sa akong tambag, Sila nagtamay sa tanan ko nga pagbadlong.

³¹And they eat of the fruit of their way, And from their own counsels they are filled.

³¹Busa sila magakaon sa bunga sa ilang kaugalingong dalan, Ug mangabusog sa ilang kaugalingong mga lalang.

³²For the turning of the simple slayeth them, And the security of the foolish destroyeth them.

³²Kay ang pagkasukihan sa mga tawong walay-pagtagad mopatay kanila, Ug ang mapasagarong pagpatuyang sa mga buang molaglag kanila.

³³And whoso is hearkening to me dwelleth confidently, And [is] quiet from fear of evil!`

³³Apan bisan kinsa nga mamati kanako magapuyo sa kasigurohan, Ug magamalinawon nga walay kahadlok sa kadautan.