1Maayo pa ang momho nga nauga, ug ang kalinaw uban niana, Kay sa usa ka balay nga napuno sa hudyaka nga inubanan sa pagkabingkil.
1Better [is] a dry morsel, and rest with it, Than a house full of the sacrifices of strife.
2Ang usa ka ulipon nga nagapaagi sa pagkamanggialamon gayud magagahum sa usa ka anak nga nagapakaulaw, Ug makaambit sa bahin sa panulondon taliwala sa mga kaigsoonan.
2A wise servant ruleth over a son causing shame, And in the midst of brethren He apportioneth an inheritance.
3Ang kolon tunawanan alang sa salapi, ug ang hasohasan alang sa bulawan; Apan si Jehova magasulay sa mga kasingkasing.
3A refining pot [is] for silver, and a furnace for gold, And the trier of hearts [is] Jehovah.
4Ang mamumuhat sa kadautan magapamati sa dautang mga ngabil; Ug ang usa ka bakakon nagapatalinghug sa usa ka dila nga makadaut
4An evil doer is attentive to lips of vanity, Falsehood is giving ear to a mischievous tongue.
5Bisan kinsa nga nagayubit sa kabus nagatamay sa iyang Magbubuhat; Ug ang malipay sa panahon sa pagkaalaut dili makagawas sa silot.
5Whoso is mocking at the poor Hath reproached his Maker, Whoso is rejoicing at calamity is not acquitted.
6Ang mga anak sa mga anak maoy purongpurong sa mga tawong tigulang; Ug ang himaya sa mga anak mao ang ilang mga amahan.
6Sons` sons [are] the crown of old men, And the glory of sons [are] their fathers.
7Ang pakigpulong nga labing maayo dili mahatungod sa usa ka buang; Labing dili angay ang bakakon nga mga ngabil sa usa ka principe.
7Not comely for a fool is a lip of excellency, Much less for a noble a lip of falsehood.
8Ang hiphip daw usa ka hamili nga bato diha sa mga mata kaniya nga magabaton niini; Sa bisan diin kini moliso kini magamauswagon.
8A stone of grace [is] the bribe in the eyes of its possessors, Whithersoever it turneth, it prospereth.
9Kadtong magatabon sa usa ka kalapasan nagapangita ug gugma; Apan kadtong magabutyag sa usa ka butang nagapabulag sa labing suod nga mga higala.
9Whoso is covering transgression is seeking love, And whoso is repeating a matter Is separating a familiar friend.
10Ang usa ka pagbadlong motidlum sa halalum gayud nganha sa usa nga may salabutan Kay sa usa ka gatus nga mga labud nganha sa usa ka buang.
10Rebuke cometh down on the intelligent More than a hundred stripes on a fool.
11Ang tawong dautan magapangita lamang sa usa ka kagubot; Tungod niini ang usa ka mabangis nga sinugo igapadala batok kaniya.
11An evil man seeketh only rebellion, And a fierce messenger is sent against him.
12Ipasugat sa usa ka oso nga nawad-an sa iyang mga anak ang usa ka tawo, Kay sa usa ka buang diha sa iyang binuang.
12The meeting of a bereaved bear by a man, And — not a fool in his folly.
13Bisan kinsa nga nagabalus ug dautan sa maayo, Ang dautan dili mopahawa gikan sa iyang balay.
13Whoso is returning evil for good, Evil moveth not from his house.
14Ang sinugdanan sa panagkabingkil maoy ingon sa usa nga magahuwad sa tubig: Busa biyai ang panaglalis sa dili pa ang panag-away.
14The beginning of contention [is] a letting out of waters, And before it is meddled with leave the strife.
15Kadtong magapamatarung sa dautan, ug kadtong magasilot sa matarung, Silang duruha managsama maoy dulumtanan kang Jehova.
15Whoso is justifying the wicked, And condemning the righteous, Even both of these [are] an abomination to Jehovah.
16Busa aduna bay bili diha sa kamot sa usa ka buang aron sa pagpalit sa kaalam, Sanglit siya wala may salabutan?
16Why [is] this — a price in the hand of a fool to buy wisdom, And a heart there is none?
17Ang usa ka higala mahagugma sa tanang panahon; Ug ang usa ka igsoon matawo nga alang sa pagkaalaut.
17At all times is the friend loving, And a brother for adversity is born.
18Ang tawo nga walay salabutan magapanghampak sa kamot, Ug mahimong pasalig sa atubangan sa iyang isigkatawo.
18A man lacking heart is striking hands, A surety he becometh before his friend.
19Siya nga mahagugma sa pagkamalapason mahagugma sa pakigbingkil: Kadtong magaalsa sa itaas sa iyang ganghaan nagapangita sa kalumpagan.
19Whoso is loving transgression is loving debate, Whoso is making high his entrance is seeking destruction.
20Kadtong may masalaagon nga kasingkasing dili makakaplag sa maayo; Ug kadtong may usa ka masukihon nga dila mahulog sa kadautan.
20The perverse of heart findeth not good, And the turned in his tongue falleth into evil.
21Kadtong nanganak ug usa ka buang nakaangkon niini sa iyang kasub-anan; Ug ang amahan sa usa ka buang walay kalipay.
21Whoso is begetting a fool hath affliction for it, Yea, the father of a fool rejoiceth not.
22Ang kasingkasing nga malipayon maoy usa ka maayong tambal; Apan ang usa kamasulob-on nga espiritu nagapauga sa mga bukog.
22A rejoicing heart doth good to the body, And a smitten spirit drieth the bone.
23Ang tawong dautan magadawat ug usa ka hiphip gikan sa sabakan, Aron sa pagbalit-ad sa mga dalan sa justicia.
23A bribe from the bosom the wicked taketh, To turn aside the paths of judgment.
24Ang kaalam anaa sa atubangan sa nawong niadtong may salabutan; Apan ang mga mata sa usa ka buang anaa sa mga kinatumyan sa yuta.
24The face of the intelligent [is] to wisdom, And the eyes of a fool — at the end of the earth.
25Ang anak nga buangbuang maoy kasubo sa iyang amahan. Ug kapaitan niadtong nanganak kaniya.
25A provocation to his father [is] a foolish son, And bitterness to her that bare him.
26Ang pagsilot usab sa matarung dili maayo, Ni ang pagbunal sa harianon alang sa ilang pagkatul-id.
26Also, to fine the righteous is not good, To smite nobles for uprightness.
27Kadtong nagapugong sa iyang mga pulong may kahibalo; Ug kadtong may usa ka mabugnawng espiritu maoy usa ka tawo sa salabutan.
27One acquainted with knowledge is sparing his words, And the cool of temper [is] a man of understanding.
28Bisan ang usa ka buang, kong siya magahilum, pagaisipon nga manggialamon; Kong siya magatak-om sa iyang mga ngabil, siya pagatamdon nga ingon sa buotan.
28Even a fool keeping silence is reckoned wise, He who is shutting his lips intelligent!