¹Kini usab mao ang mga proverbio ni Salomon, nga gihulad sa mga tawo ni Ezechias nga hari sa Juda.

¹These are also proverbs of Solomon, which the men of Hezekiah king of Judah transcribed.

²Maoy himaya sa Dios ang pagtago sa usa ka butang; Apan ang himaya sa mga hari mao ang pagpangita sa usa ka butang.

²It is the glory of God to conceal a thing; but the glory of kings is to search out a thing.

³Ingon nga ang kalangitan alang sa kahitas-an, ug ang yuta alang sa kahiladman, Maingon man ang kasingkasing sa mga hari dili matukib.

³The heavens for height, and the earth for depth, and the heart of kings is unsearchable.

⁴Kuhaa ang taya gikan sa salapi, Ug didto magagula ang usa ka sudlanan alang sa mag-uulay:

⁴Take away the dross from the silver, and there cometh forth a vessel for the refiner:

⁵Kuhaa ang dautan gikan sa atubangan sa hari, Ug ang iyang trono mamatukod diha sa pagkamatarung.

⁵take away the wicked from before the king, and his throne shall be established in righteousness.

⁶Ayaw pahimayaa ang imong kaugalingon diha sa presencia sa hari, Ug ayaw pagbarug ilis sa dapit sa mga dagkung tawo:

⁶Put not thyself forward in the presence of the king, and stand not in the place of the great;

⁷Kay labing maayo nga igaingon kanimo: Sumaka ka ngari, Kay sa pagbutang kanimo sa labing ubos diha sa presencia sa principe, Nga makita sa imong mga mata.

⁷for better it is that it be said unto thee, Come up hither, than that thou shouldest be put lower in the presence of the prince whom thine eyes see.

⁸Dili ka magmadali-dalion sa pagpanlimbasog, Tingali unya dili ka mahibalo sa imong pagabuhaton sa katapusan niana, Sa diha nga ang imong isigkatawo magapakaulaw kanimo.

⁸Go not forth hastily to strive, lest [thou know not] what to do in the end thereof, when thy neighbour hath put thee to shame.

⁹Pakiglantugi sa imong katungod uban sa imong isigkatawo lamang , Ug ayaw pag-ibutyag ang tinago sa ubang tawo ;

⁹Debate thy cause with thy neighbour, but reveal not the secret of another;

¹⁰Tingali unya siya nga nagadungog niini magabuyboy kanimo, Ug ang imong kaulaw dili mobulag gikan kanimo.

¹⁰lest he that heareth [it] disgrace thee, and thine evil report turn not away.

¹¹Ang usa ka pulong nga maayong pagkagamit Sama sa mga mansanas nga bulawan diha sa linala nga salapi.

¹¹[As] apples of gold in pictures of silver, is a word spoken in season.

¹²Maingon sa usa ka ariyos nga bulawan, ug sa usa ka dayandayan sa fino nga bulawan, Ingon man ang usa ka manggialamon nga magbabadlong ibabaw sa usa ka masinugtanon nga igdulungog.

¹²An ear-ring of gold, and an ornament of fine gold, is a wise reprover upon an attentive ear.

¹³Ingon sa kabugnawon sa nieve sa panahon sa ting-ani, Busa mao man ang usa ka q2 matinumanon nga sulogoon kanila nga nagasugo kaniya; Kay siya nagalipay sa kalag sa iyang mga agalon.

¹³As the cold of snow in the time of harvest, [so] is a faithful messenger to them that send him: for he refresheth the soul of his masters.

¹⁴Ingon sa mga panganod ug sa hangin nga walay ulan, Maingon man siya nga nagapagarbo sa iyang kaugalingon sa iyang mga gasa nga dili matuod.

¹⁴Clouds and wind without rain, [so] is a man that boasteth himself of a false gift.

¹⁵Tungod sa hataas nga pagpailub nalukmay ang usa ka magbubuot, Ug ang usa ka malomo nga dila nakapadugmok sa bukog.

¹⁵By long forbearing is a ruler persuaded, and a soft tongue breaketh the bone.

¹⁶Nakakaplag ba ikaw ug dugos? kumaon ka sumala sa igo kanimo, Tingali unya ikaw mabusog ug magasuka niana.

¹⁶Hast thou found honey? Eat so much as is sufficient for thee, lest thou be surfeited therewith, and vomit it.

¹⁷Ayaw pagpakanunaya ang imong tiil sa balay sa imong isigkatawo, Tingali unya siya pul-an kanimo, ug magdumot kanimo.

¹⁷Let thy foot be seldom in thy neighbour's house; lest he be weary of thee and hate thee.

¹⁸Ang usa ka tawo nga nagasaksi ug bakak batok sa iyang isigkatawo Maoy usa ka mazo, ug usa ka pinuti, ug usa ka maidlut nga udyong.

¹⁸A maul, and a sword, and a sharp arrow, is a man that beareth false witness against his neighbour.

¹⁹Ang pagsalig diha sa usa ka maluibon nga tawo sa panahon sa kasamok Mahasama sa usa ka naputol nga ngipon, ug sa usa ka tiil nga nalisa.

¹⁹A broken tooth, and a tottering foot, is confidence in an unfaithful [man] in the day of trouble.

²⁰Ingon sa usa nga nagahukas ug saput sa tingtugnaw, ug ingon sa suka ibabaw sa soda, Mao man siya nga nagaawit sa mga awit sa usa ka masulob-on nga kasingkasing.

²⁰[As] he that taketh off a garment in cold weather, [and as] vinegar upon nitre, so is he that singeth songs to a sad heart.

²¹Kong ang imong kaaway pagagutomon, hatagi siya ug tinapay nga makaon; Ug kong siya pagauhawon, hatagi siya ug tubig nga imnon:

²¹If thine enemy be hungry, give him bread to eat; and if he be thirsty, give him water to drink:

²²Kay ikaw magatapok ug mga baga sa kalayo ibabaw sa iyang ulo, Ug si Jehova magabalus kanimo.

²²for thou shalt heap coals of fire upon his head, and Jehovah shall reward thee.

²³Ang hangin sa amihan nagadala ug ulan; Busa mao man ang usa ka malibakon nga dila sa usa ka masuk-anon nga panagway.

²³The north wind bringeth forth rain, and the angry countenance a backbiting tongue.

²⁴Maayo pang magpuyo diha sa pamag-ang suok sa atop sa balay, Kay sa pagpakigkauban sa usa ka babaye nga palaaway diha sa hamugaway nga balay.

²⁴It is better to dwell in a corner of the housetop, than with a contentious woman, and a house in common.

²⁵Ingon sa bugnaw nga katubigan alang sa usa ka giuhaw nga kalag, Mao man ang maayong balita nga gikan sa halayong yuta.

²⁵[As] cold waters to a thirsty soul, so is good news from a far country.

²⁶Ingon sa usa ka nalubog nga tinubdan, ug sa nahugawan nga tuburan, Mao man ang usa ka matarung tawo nga madaug sa atubangan sa dautan.

²⁶A troubled fountain, and a defiled well, is a righteous [man] that giveth way before the wicked.

²⁷Dili maayo ang pagkaon sa hilabihang kadaghan sa dugos; Busa alang sa mga tawo nga magapangita sa ilang kaugalingong himaya mabug-at sa hilabihan.

²⁷It is not good to eat much honey; and to search into weighty matters is [itself] a weight.

²⁸Siya kang kinsang espiritu walay pagpugong Sama sa usa ka ciudad nga nalumpag ug walay mga kuta.

²⁸He that hath no rule over his own spirit is [as] a city broken down, without walls.