1Maingon sa nieve sa ting-init, ug maingon sa ulan sa ting-ani, Mao man ang kadungganan dili angay sa usa ka buang.
1As snow in summer, and as rain in harvest, so honour beseemeth not a fool.
2Maingon sa gorion sa iyang pagpanaw, maingon sa ayaw sa iyang paglupad, Mao man ang pagpanghimaraut nga walay gipasikaran dili matuman.
2As the sparrow for flitting about, as the swallow for flying, so a curse undeserved shall not come.
3Usa ka pudlos alang sa kabayo, usa ka busal alang sa asno, Ug ang usa ka bunal alang sa likod sa mga buang.
3A whip for the horse, a bridle for the ass, and a rod for the back of fools.
4Ayaw gayud pagtubaga ang usa ka buang sumala sa iyang binuang, Tingali unya ikaw mahasama usab kaniya.
4Answer not a fool according to his folly, lest thou also be like unto him.
5Tubaga ang usa ka buang sumala sa iyang binuang, Tingali unya siya mahimong manggialamon sa iyang kaugalingong paghunahuna.
5Answer a fool according to his folly, lest he be wise in his own eyes.
6Kadtong nagapadala ug usa ka panugon pinaagi sa kamot sa usa ka buang, Nagaputol sa iyang kaugalingong mga tiil, ug nagainum diha sa kapildihon.
6He that sendeth a message by the hand of a fool cutteth off [his own] feet, [and] drinketh damage.
7Ang mga paa sa piang magabitay nga nanagtabyog; Ingon niana ang usa ka sambingay sa baba sa mga buang.
7The legs of the lame hang loose; so is a proverb in the mouth of fools.
8Maingon sa usa ka tawo nga nagatakgos sa usa ka bato diha sa usa ka saplong, Ingon man usab siya nga nagahatag ug kadungganan sa usa ka buang.
8As a bag of gems in a stoneheap, so is he that giveth honour to a fool.
9Ingon sa usa ka tunok nga nagalagbas sa kamot sa usa ka palahubog, Mao usab niana ang usa ka sambingay diha sa baba sa mga buang.
9[As] a thorn goeth up into the hand of a drunkard, so is a proverb in the mouth of fools.
10Maingon sa usa ka magpapana nga nagasamad sa tanan, Mao man usab siya nga nagasuhol sa usa ka buang ug siya nga nagasuhol kanila nga nagapanlabay.
10A master roughly worketh every one: he both hireth the fool and hireth passers-by.
11Maingon sa usa ka iro nga nagabalik sa iyang sinuka, Ingon niana ang usa ka buang nga nagabalikbalik sa iyang binuang.
11As a dog turneth back to its vomit, [so] a fool repeateth his folly.
12Nakita mo ba ang usa ka tawo nga manggialamon sa iyang kaugalingong paghunahuna? Aduna pay labaw nga paglaum sa usa ka buang kay kaniya.
12Hast thou seen a man wise in his own eyes? There is more hope of a fool than of him.
13Ang tapulan nagaingon: Adunay usa ka leon sa dalan; Usa ka leon anaa sa kadalanan.
13The sluggard saith, There is a fierce lion in the way; a lion is in the midst of the streets!
14Maingon nga ang pultahan motakoptak-op diha sa iyang mga bisagra, Ingon niana ang tapulan ibabaw sa iyang higdaanan.
14[As] the door turneth upon its hinges, so the sluggard upon his bed.
15Ang tapulan nagalubong sa iyang kamot diha sa pinggan; Nakapakapoy na kaniya ang pagdala pag-usab niini ngadto sa iyang baba.
15The sluggard burieth his hand in the dish: it wearieth him to bring it again to his mouth.
16Ang tapulan manggialamon pa sa iyang kaugalingon paghunahuna Kay sa pito ka tawo nga nakahatag ug usa ka katarungan.
16A sluggard is wiser in his own eyes than seven [men] that answer discreetly.
17Kadtong molabay, ug magabudlay sa iyang kaugalingon sa pagpakig-away nga dili iya, Sama sa usa ka tawo nga nagadakup sa usa ka iro pinaagi sa mga dalunggan.
17He that passing by vexeth himself with strife belonging not to him, is [like] one that taketh a dog by the ears.
18Maingon sa usa ka nabuang tawo nga nagasalibay sa mga agipo, Mga udyong, ug kamatayon,
18As a madman who casteth firebrands, arrows, and death,
19Mao man ang tawo nga nagalimbong sa iyang isigkatawo, Ug nagaingon: Wala ba ako magti-aw lamang?
19so is a man that deceiveth his neighbour, and saith, Am I not in sport?
20Tungod sa kakulang sa kahoy nga isugnod ang kalayo mapalong; Ug diin walay witwitan, ang pagpakig-away mohunong.
20Where no wood is, the fire goeth out; and where there is no talebearer, the contention ceaseth.
21Maingon nga ang mga uling alang sa mainit nga mga abo, ug ang kahoy nga isugnod alang sa kalayo, Ingon niana ang usa ka makigawayon nga tawo aron sa pagpasilaub sa away.
21[As] coals for hot coals, and wood for fire, so is a contentious man to inflame strife.
22Ang mga pulong sa usa ka witwitan maingon sa lamian nga mga hungit, Ug sila mosulod ngadto sa halalum uyamut nga mga bahin.
22The words of a talebearer are as dainty morsels, and they go down into the innermost parts of the belly.
23Ang mainit nga mga ngabil ug ang usa ka dunot nga kasingkasing Sama sa usa ka sudlanan nga yuta nga hinal-upan sa taya sa salapi.
23Ardent lips, and a wicked heart, are [as] an earthen vessel overlaid with silver dross.
24Siya nga nagadumot ngalimbong tungod sa iyang mga ngabil; Apan nagahan-ay siya ug limbong sa sulod niya:
24He that hateth dissembleth with his lips, but he layeth up deceit within him:
25Sa diha nga siya magasulti ug maayo-ayo, ayaw siya pagtohoi; Kay adunay pito ka mga dulumtanan diha sa iyang kasingkasing:
25when his voice is gracious, believe him not, for there are seven abominations in his heart.
26Bisan pa nga ang iyang pagdumot nagatabon ug limbong sa iyang kaugalingon, Ang iyang pagkadautan madayag sa atubangan sa katilingban.
26Though [his] hatred is covered by dissimulation, his wickedness shall be made manifest in the congregation.
27Bisan kinsa nga nagakalot ug usa ka gahong mahulog niana; Ug kadtong nagaligid ug usa ka bato, kini igabalik sa ibabaw niya.
27Whoso diggeth a pit shall fall therein; and he that rolleth a stone, it shall return upon him.
28Ang usa ka bakakon nga dila nagadumot niadtong iyang gipanamaran; Ug ang usa ka maulog-ulogon nga baba nagabuhat sa kalaglagan.
28A lying tongue hateth those that are injured by it, and a flattering mouth worketh ruin.