1Ang tagsatagsa ka manggialamon nga babaye magatukod sa iyang balay; Apan ang buangbuang magaguba niana uban sa iyang mga kamot.
1Every wise woman builds her house, but the foolish one tears it down with her own hands.
2Kadtong nagalakat sa iyang pagkatul-id nahadlok kang Jehova; Apan kadtong sukwahi sa iyang dalan nagatamay kaniya.
2He who walks in his uprightness fears Yahweh, but he who is perverse in his ways despises him.
3Diha sa baba sa buangbuang mao ang usa ka bunal alang sa iyang pagkamapahitas-on; Apan ang mga ngabil sa manggialamon magabantay kanila.
3The fool’s talk brings a rod to his back, but the lips of the wise protect them.
4Sa dapit diin walay mga vaca, ang pasungan mahinlo; Apan ang dakung abut pinaagi sa kusog sa vaca.
4Where no oxen are, the crib is clean, but much increase is by the strength of the ox.
5Ang usa ka matinumanon nga saksi dili mobakak; Apan ang bakakon nga saksi magapamulong ug mga bakak.
5A truthful witness will not lie, but a false witness pours out lies.
6Ang usa ka mayubiton magapangita sa kaalam ug dilimakakaplag niini; Apan ang kahibalo masayon alang kaniya nga may salabutan.
6A scoffer seeks wisdom, and doesn’t find it, but knowledge comes easily to a discerning person.
7Lakaw ngadto sa atubangan sa usa ka tawong buangbuang, Ug ikaw dili makakaplag diha kaniya sa mga ngabil sa kahibalo.
7Stay away from a foolish man, for you won’t find knowledge on his lips.
8Ang kaalam sa buotan mao ang pagsabut sa iyang dalan; Apan ang binuang sa mga buangbuang mao ang paglimbong.
8The wisdom of the prudent is to think about his way, but the folly of fools is deceit.
9Ang mga buang magatiaw-tiaw lamang sa halad-tungod-sa-sala; Apan sa taliwala sa mga matarung adunay maayong kabubut-on.
9Fools mock at making atonement for sins, but among the upright there is good will.
10Ang kasingkasing mahibalo sa iyang kaugalingong kapaitan; Ug walay usa ka dumuloong nga moambit sa kalipay niini.
10The heart knows its own bitterness and joy; he will not share these with a stranger.
11Ang balay sa tawong dautan pagagun-obon; Apan ang balong-balong sa matarung pagapauswagon.
11The house of the wicked will be overthrown, but the tent of the upright will flourish.
12Adunay usa ka dalan nga daw matarung alang sa usa ka tawo; Apan ang katapusan niana mao ang mga dalan sa kamatayon.
12There is a way which seems right to a man, but in the end it leads to death.
13Bisan diha sa pagkatawa ang kasingkasing magamasulub-on; Ug ang katapusan sa kalipay mao ang kagul-anan.
13Even in laughter the heart may be sorrowful, and mirth may end in heaviness.
14Ang nagabalik sa pagpakasala sa kasingkasing pagapun-on uban sa iyang kaugalingong mga paagi; Ug ang usa ka maayong tawo matagbaw gikan sa iyang kaugalingon.
14The unfaithful will be repaid for his own ways; likewise a good man will be rewarded for his ways.
15Ang walay-pagtagad motoo sa tagsatagsa ka pulong; Apan ang mabinantayon nga tawo magatan-aw pag-ayo sa iyang paglakaw.
15A simple man believes everything, but the prudent man carefully considers his ways.
16Ang usa ka tawong manggialamon mahadlok, ug magapahilayo gikan sa dautan; Apan ang buang mapangahason sa iyang kaugalingon nga may pagdaut ug siya masaligon.
16A wise man fears, and shuns evil, but the fool is hotheaded and reckless.
17Siya nga dili masuko magahimo sa kabuangan; Ug ang usa ka tawo nga dautan ug mga paagi ginadumtan.
17He who is quick to become angry will commit folly, and a crafty man is hated.
18Ang walay-pagtagad makapanunod sa binuang; Apan ang mga buotan pagapurongpurongan sa kahibalo.
18The simple inherit folly, but the prudent are crowned with knowledge.
19Ang tawong dautan moyukbo sa atubangan sa maayo; Ug ang dautan, diha sa mga ganghaan sa matarung.
19The evil bow down before the good, and the wicked at the gates of the righteous.
20Ang kabus ginadumtan bisan sa iyang kaugalingong silingan; Apan ang dato may daghang mga higala.
20The poor person is shunned even by his own neighbor, but the rich person has many friends.
21Kadtong nagatamay sa iyang isigkatawo nagapakasala; Apan kadtong may kalooy sa ka bus, malipayon siya.
21He who despises his neighbor sins, but blessed is he who has pity on the poor.
22Wala ba mangasayup kadtong nagamugna ug dautan? Apan ang puangod ug kamatuoran anaa kanila nga nagamugna ug maayo.
22Don’t they go astray who plot evil? But love and faithfulness belong to those who plan good.
23Diha sa tanang buhat adunay bunga; Apan ang sulti sa mga ngabil nagapadulong lamang ngadto sa kawalad-on nga tuman.
23In all hard work there is profit, but the talk of the lips leads only to poverty.
24Ang purongpurong sa mga manggialamon mao ang ilang mga bahandi; Apan ang binuang sa mga buang mao lamang ang kabuangan.
24The crown of the wise is their riches, but the folly of fools crowns them with folly.
25Ang matuod nga saksi nagaluwas ug mga kalag; Apan kadtong nagapamulong sa kabakakan nagalimbong.
25A truthful witness saves souls, but a false witness is deceitful.
26Diha sa pagkahadlok kang Jehova mao ang malig-on nga pagsalig; Ug ang iyang mga anak adunay usa ka dapit nga dalangpanan.
26In the fear of Yahweh is a secure fortress, and he will be a refuge for his children.
27Ang pagkahadlok kang Jehova maoy usa ka tuburan sa kinabuhi, Aron nga ang tawo makalikay gikan sa mga lit-ag sa kamatayon.
27The fear of Yahweh is a fountain of life, turning people from the snares of death.
28Diha sa panon sa katawohan anaa ang himaya sa hari; Apan diha sa kawalad-on sa katawohan anaa ang kalaglagan sa principe.
28In the multitude of people is the king’s glory, but in the lack of people is the destruction of the prince.
29Kadtong mahinay nga masuko may dakung salabutan; Apan kadtong madali-dalion sa espiritu nagabayaw sa kabuangan.
29He who is slow to anger has great understanding, but he who has a quick temper displays folly.
30Ang usa ka malinawong kasingkasing maoy kinabuhi sa unod; Apan ang kasina mao ang pagkadunot sa kabukogan.
30The life of the body is a heart at peace, but envy rots the bones.
31Kadtong nagadagmal sa kabus nagatamay sa iyang Magbubuhat; Apan kadtong may kalooy sa hangul nagatahud kaniya,
31He who oppresses the poor shows contempt for his Maker, but he who is kind to the needy honors him.
32Ang dautan giunlod ngadto sa kahiladman tungod sa iyang buhat nga dautan; Apan ang matarung may usa ka dalangpanan sa iyang kamatayon.
32The wicked is brought down in his calamity, but in death, the righteous has a refuge.
33Ang kaalam magapuyo diha sa kasingkasing niadtong may salabutan; Apan kadtong anaa sa sulod sa mga buang mapadayag sa iyang kaugalingon .
33Wisdom rests in the heart of one who has understanding, and is even made known in the inward part of fools.
34Ang pagkamatarung nagabayaw sa usa ka nasud; Apan ang sala maoy usa ka kaulawan sa bisan unsang katawohan.
34Righteousness exalts a nation, but sin is a disgrace to any people.
35Ang kalooy sa hari anaa sa usa ka sulogoon nga nagabuhat sa pagkamaalamon; Apan ang iyang kaligutgut anaa batok niadtong nagapakaulaw.
35The king’s favor is toward a servant who deals wisely, but his wrath is toward one who causes shame.