1Ang mga laraw sa kasingkasing iya sa tawo; Apan ang tubag sa dila gikan kang Jehova.
1The plans of the heart belong to man, but the answer of the tongue is from Yahweh.
2Ang tanang mga dalan sa tawo mahinlo sa iyang kaugalingong mga mata; Apan si Jehova nagatimbang sa mga espiritu.
2All the ways of a man are clean in his own eyes; but Yahweh weighs the motives.
3Itugyan ang imong mga buhat ngadto kang Jehova, Ug ang imong mga tuyo mamalig-on.
3Commit your deeds to Yahweh, and your plans shall succeed.
4Gihimo ni Jehova ang tanang butang alang sa iyang kaugalingong tuyo; Oo, bisan ang dautan alang sa adlaw nga dautan.
4Yahweh has made everything for its own end— yes, even the wicked for the day of evil.
5Ang tagsatagsa nga may pagkamapahitas-on sa kasingkasing maoy usa ka dulumtanan kang Jehova: Bisan pa ang kamot madugtong sa usa ka kamot, siya dili makagawas sa silot.
5Everyone who is proud in heart is an abomination to Yahweh: they shall certainly not be unpunished.
6Tungod sa kalooy ug sa kamatuoran ang kasal-anan may pagtabon-sa-sala; Ug tungod sa pagkahadlok kang Jehova ang mga tawo mobiya gikan sa dautan.
6By mercy and truth iniquity is atoned for. By the fear of Yahweh men depart from evil.
7Kong ang mga dalan sa usa ka tawo makapahimuot kang Jehova, Iyang pagahimoon bisan ang iyang mga kaaway nga makigdaiton uban kaniya.
7When a man’s ways please Yahweh, he makes even his enemies to be at peace with him.
8Maayo pa ang diyutay uban ang pagkamatarung, Kay sa mga dagkung abut nga uban ang pagkadili-matarung.
8Better is a little with righteousness, than great revenues with injustice.
9Ang kasingkasing sa tawo magalalang sa iyang dalan; Apan si Jehova nagamando sa iyang mga lakang.
9A man’s heart plans his course, but Yahweh directs his steps.
10Ang diosnong pagpahamtang sa silot anaa sa mga ngabil sa hari; Ang iyang baba dili magalapas diha sa paghukom.
10Inspired judgments are on the lips of the king. He shall not betray his mouth.
11Ang matarung nga bato ug mga timbangan iya man ni Jehova; Ang tanang mga gibug-aton sa sako maoy iyang buhat.
11Honest balances and scales are Yahweh’s; all the weights in the bag are his work.
12Maoy usa ka dulumtanan alang sa mga hari ang pagpanugyan ngadto sa kadautan; Tungod kay ang trono natukod pinaagi sa pagkamatarung.
12It is an abomination for kings to do wrong, for the throne is established by righteousness.
13Ang matarung nga mga ngabil maoy kalipay sa mga hari; Ug sila nahagugma kaniya nga nagapamulong sa matarung.
13Righteous lips are the delight of kings. They value one who speaks the truth.
14Ang kaligutgut sa usa ka hari maingon sa mga sinugo sa kamatayon; Apan ang tawo nga manggialamon magapalinaw niini.
14The king’s wrath is a messenger of death, but a wise man will pacify it.
15Diha sa kahayag sa nawong sa hari anaa ang kinabuhi; Ug ang iyang kalooy maingon sa usa ka panganod sa ulan nga kinaulahian.
15In the light of the king’s face is life. His favor is like a cloud of the spring rain.
16Pagka-labing maayo ang pagbaton sa kaalam kay sa bulawan! Oo, ang pagbaton sa salabutan maayo pang pagapilion kay sa salapi.
16How much better it is to get wisdom than gold! Yes, to get understanding is to be chosen rather than silver.
17Ang halapad-nga-dalan sa matarung mao ang pagbiya gikan sa dautan: Kadtong nagabantay sa iyang dalan nagaamping sa iyang kalag.
17The highway of the upright is to depart from evil. He who keeps his way preserves his soul.
18Ang pagkagarboso magauna sa pagkalaglag, Ug ang mapahitas-ong espiritu magauna sa pagkahulog.
18Pride goes before destruction, and a haughty spirit before a fall.
19Maayo pa nga magmapainubsanon sa espiritu uban sa mga kabus, Kay sa pagpakigbahin sa inagaw uban sa mga mapahitas-on.
19It is better to be of a lowly spirit with the poor, than to divide the plunder with the proud.
20Kadtong nagamatngon sa pulong makakaplag ug maayo; Ug bisan kinsa nga nagasalig kang Jehova, malipayon siya.
20He who heeds the Word finds prosperity. Whoever trusts in Yahweh is blessed.
21Ang manggialamon sa kasingkasing pagatawgon nga buotan; Ug ang pagkatam-is sa mga ngabil nagadugang sa kahibalo.
21The wise in heart shall be called prudent. Pleasantness of the lips promotes instruction.
22Ang salabutan maoy usa ka atabay nga tuburan sa kinabuhi niadtong nagabaton niini; Apan ang pagsaway sa mga buang mao ang ilong binuang.
22Understanding is a fountain of life to one who has it, but the punishment of fools is their folly.
23Ang kasingkasing sa manggialamon nagapahamangno sa iyang baba, Ug nagadugang sa kinaadman sa iyang mga ngabil.
23The heart of the wise instructs his mouth, and adds learning to his lips.
24Ang makalilipay nga mga pulong ingon sa usa ka udlan sa dugos, Matam-is sa kalag ug makapalig-on sa mga bukog.
24Pleasant words are a honeycomb, sweet to the soul, and health to the bones.
25Adunay usa ka dalan nga daw matarung alang sa tawo, Apan ang katapusan niana mao ang mga dalan sa kamatayon.
25There is a way which seems right to a man, but in the end it leads to death.
26Ang kahinam sa usa ka tawo nga mamumuo nagabuhat alang kaniya; Kay niini ang iyang baba nagaaghat kaniya.
26The appetite of the laboring man labors for him; for his mouth urges him on.
27Ang tawo nga walay kapuslanan nagalalang ug dautang buhat; Ug diha sa iyang mga ngabil adunay makasunog nga kalayo.
27A worthless man devises mischief. His speech is like a scorching fire.
28Ang tawo nga masukihon nagasabwag ug kabingkilan; Ug ang usa ka witwitan nagapabulag sa labing suod nga mga higala.
28A perverse man stirs up strife. A whisperer separates close friends.
29Ang tawo nga malupigon nagaulogulog sa iyang isigkatawo, Ug nagatultol kaniya diha sa dalan nga dili maayo.
29A man of violence entices his neighbor, and leads him in a way that is not good.
30Kadtong nagapiyong sa iyang mga mata, nagalalang sa mga butang nga sukwahi; Kadtong nagapanakmol sa iyang mga ngabil nagapahitabo sa dautan.
30One who winks his eyes to plot perversities, one who compresses his lips, is bent on evil.
31Ang ulo nga ubanon maoy purongpurong sa himaya; Kini igakita diha sa dalan sa pagkamatarung.
31Gray hair is a crown of glory. It is attained by a life of righteousness.
32Kadtong mahinay sa kasuko labi pang maayo kay sa tawong gamhanan; Ug kadtong nagagahum sa iyang espiritu, kay niadtong nakaagaw sa usa ka ciudad.
32One who is slow to anger is better than the mighty; one who rules his spirit, than he who takes a city.
33Ang pagpapalad gihulog diha sa sabakan; Apan ang tibook pagpahinabo niana iya kang Jehova.
33The lot is cast into the lap, but its every decision is from Yahweh.