1Ang vino maoy usa ka tigtamay, ang maisug nga ilimnon mao ang sabaan; Ug bisan kinsa nga masayup tungod niini dili manggialamon.
1Wine is a mocker, and beer is a brawler. Whoever is led astray by them is not wise.
2Ang pagkamakalilisang sa usa ka hari ingon sa pagngulob sa usa ka leon: Kadtong magahagit kaniya sa pagpakasuko magapakasala batok sa iyang kaugalingong kinabuhi.
2The terror of a king is like the roaring of a lion. He who provokes him to anger forfeits his own life.
3Maoy usa ka kadungganan alang sa usa ka tawo ang pagpahilayo gikan sa pagpakig-away; Apan ang tagsatagsa ka buang magakaaway.
3It is an honor for a man to keep aloof from strife; but every fool will be quarreling.
4Ang tapulan dili modaro tungod sa panahon nga tingtugnaw; Busa siya magapakilimos sa tingani, ug walay maiya.
4The sluggard will not plow by reason of the winter; therefore he shall beg in harvest, and have nothing.
5Ang tambag diha sa kasingkasing sa tawo ingon sa halalum nga tubig, Apan ang usa ka tawo nga may salabutan magatimba niini.
5Counsel in the heart of man is like deep water; but a man of understanding will draw it out.
6Ang kadaghanan sa mga tawo magabutyag sa tagsatagsa sa iyang kaugalingong kalolot; Apan sa usa ka matinumanon nga tawo kinsay makakaplag kaniya ?
6Many men claim to be men of unfailing love, but who can find a faithful man?
7Ang usa ka tawong matarung magalakat diha sa iyang pagkahingpit sa kasingkasing, Bulahan ang iyang mga anak sunod kaniya.
7A righteous man walks in integrity. Blessed are his children after him.
8Ang usa ka hari nga magalingkod sa trono sa paghukom Magapatibulaag sa tanang dautan pinaagi sa iyang mga mata.
8A king who sits on the throne of judgment scatters away all evil with his eyes.
9Kinsay makaingon, gihimo ko ang akong kasingkasing nga malinis, Ako ulay gikan sa akong sala?
9Who can say, “I have made my heart pure. I am clean and without sin?”
10Ang nagkalainlaing mga timbangan ug nagkalainlaing mga sukdanan, Silang duruha managsama mga q2 dulumtanan kang Jehova.
10Differing weights and differing measures, both of them alike are an abomination to Yahweh.
11Bisan ang usa ka bata magapaila sa iyang kaugalingon pinaagi sa iyang mga buhat, Kong ang iyang buhat maputi ba ug kong kini matarung ba.
11Even a child makes himself known by his doings, whether his work is pure, and whether it is right.
12Sa mapatalinghugon nga igdulungog, ug sa matinan-awong mata, Si Jehova ang nagbuhat bisan niining duruha.
12The hearing ear, and the seeing eye, Yahweh has made even both of them.
13Ayaw paghigugmaa ang pagkatulog, tingali unya ikaw modangat sa pagkakabus; Bukha ang imong mga mata, ug ikaw mabusog sa tinapay.
13Don’t love sleep, lest you come to poverty. Open your eyes, and you shall be satisfied with bread.
14Dili maayo, dili maayo, nagapamulong ang pumapalit; Apan sa makalakaw na siya sa iyang dalan, unya siya magapangandak.
14“It’s no good, it’s no good,” says the buyer; but when he is gone his way, then he boasts.
15Adunay bulawan, ug daghang mga rubi; Apan ang mga ngabil sa kahibalo maoy usa ka bililhong mutya.
15There is gold and abundance of rubies; but the lips of knowledge are a rare jewel.
16Kuhaa ang iyang panapton nga maoy pasalig alang sa usa ka lumalangyaw; Ug batonan mo siya sa usa ka saad nga maoy pasalig alang sa mga dumuloong.
16Take the garment of one who puts up collateral for a stranger; and hold him in pledge for a wayward woman.
17Ang tinapay sa kabakakan matam-is sa usa ka tawo; Apan sa kaulahian ang iyang baba mapuno sa grava.
17Fraudulent food is sweet to a man, but afterwards his mouth is filled with gravel.
18Ang tagsatagsa ka tuyo natukod pinaagi sa pagtambag; Ug pinaagi sa maalamong pagmando nakiggubat ikaw.
18Plans are established by advice; by wise guidance you wage war!
19Kadtong magasuroysuroy ingon sa usa ka witwitan nagabutyag sa mga tinagoan; Busa ayaw pagpakigkauban niadtong magapalapad sa pagwalis sa iyang mga ngabil.
19He who goes about as a tale-bearer reveals secrets; therefore don’t keep company with him who opens wide his lips.
20Bisan kinsa nga magatunglo sa iyang amahan kun sa iyang inahan, Ang iyang lamparahan pagapalongon diha sa kaitum sa kangitngitan.
20Whoever curses his father or his mother, his lamp shall be put out in blackness of darkness.
21Ang usa ka panulondon mahimong kuhaon sa hinanali sa sinugdanan; Apan ang katapusan niana dili pagabulahanon.
21An inheritance quickly gained at the beginning, won’t be blessed in the end.
22Dili ka mag-ingon: Ako mobalus sa dautan: Humulat ka kang Jehova, ug siya magaluwas kanimo.
22Don’t say, “I will pay back evil.” Wait for Yahweh, and he will save you.
23Ang nagkalainlaing mga bato sa timbangan maoy usa ka dulumtanan kang Jehova; Ug ang usa ka limbongan nga timbangan dili maayo.
23Yahweh detests differing weights, and dishonest scales are not pleasing.
24Ang mga pagpanlihok sa usa ka tawo iya ni Jehova; Nan unsaon man sa pagpakasabut sa tawo sa iyang dalan?
24A man’s steps are from Yahweh; how then can man understand his way?
25Kini maoy usa ka lit-ag sa usa ka tawo nga mamulong sa hinanali: Kini maoy balaan, Ug tapus sa mga panaad ang pagpakigsayud.
25It is a snare to a man to make a rash dedication, then later to consider his vows.
26Ang usa ka hari nga manggialamon magaalig-ig sa dautan, Ug magapaligid kanila sa ligid sa giukan .
26A wise king winnows out the wicked, and drives the threshing wheel over them.
27Ang espiritu sa tawo mao ang lamparahan ni Jehova, Nagasusi sa tanan niyang kinahiladman uyamut nga mga dapit.
27The spirit of man is Yahweh’s lamp, searching all his innermost parts.
28Kalooy ug kamatuoran nagapanalipod sa hari; Ug ang iyang trono ginatuboy tungod sa kalolot.
28Love and faithfulness keep the king safe. His throne is sustained by love.
29Ang himaya sa mga batan-ong lalake mao ang ilang kusog; Ug ang katahum sa mga tigulang mao ang ilang ubanon nga ulo.
29The glory of young men is their strength. The splendor of old men is their gray hair.
30Ang mga labud nga makasamad makahugas sa dautan; Ug ang mga pagbunal molagbas sa kinahiladman uyamut nga mga dapit.
30Wounding blows cleanse away evil, and beatings purge the innermost parts.