1Maayo pa ang kabus nga magalakat diha sa iyang pagkahingpit-sa-kasingkasing Kay kaniya nga sukwahi sa iyang mga ngabil ug maoy usa ka buang.
1Better is the poor who walks in his integrity than he who is perverse in his lips and is a fool.
2Ang kalag usab nga walay kahibalo dili maayo; Ug kadtong magadali sa iyang mga tiil magapakasala.
2It isn’t good to have zeal without knowledge; nor being hasty with one’s feet and missing the way.
3Ang binuang sa tawo nagapabaliko sa iyang dala; Ug ang iyang kasingkasing magalibak batok kang Jehova.
3The foolishness of man subverts his way; his heart rages against Yahweh.
4Ang bahandi magapadugang sa mga higala; Apan ang kabus ginapabulag gikan sa iyang mga higala.
4Wealth adds many friends, but the poor is separated from his friend.
5Ang usa ka bakakon nga saksi dili pagagawason sa silot; Ug siya nga magapamulong sa mga bakak dili makalikay.
5A false witness shall not be unpunished. He who pours out lies shall not go free.
6Daghang magapakilooy sa kalomo sa maabiabihong tawo; Ug ang tagsatagsa ka tawo maoy usa ka higala kaniya nga magahatag ug daghang mga gasa.
6Many will entreat the favor of a ruler, and everyone is a friend to a man who gives gifts.
7Ang tanang kaigsoonan sa kabus magadumot kaniya: Daw unsa pa ka labaw sa iyang mga higala nga magapahilayo gikan kaniya! Siya magaagpas kanila uban sa mga pulong, apan sila milakat na.
7All the relatives of the poor shun him: how much more do his friends avoid him! He pursues them with pleas, but they are gone.
8Kadtong magabaton ug kaalam mahagugma sa iyang kaugalingong kalag: Kadtong nagabantay sa salabutan makakaplag sa kaayohan.
8He who gets wisdom loves his own soul. He who keeps understanding shall find good.
9Ang usa ka bakakon nga saksi dili makagawas sa silot; Ug kadtong mamulong sa kabakakan mahanaw.
9A false witness shall not be unpunished. He who utters lies shall perish.
10Ang dinato nga pagkinabuhi dili angay sa usa ka buang; Labing dili angay nga ang usa ka ulipon magagahum sa mga principe.
10Delicate living is not appropriate for a fool, much less for a servant to have rule over princes.
11Ang pagkabuotan sa usa ka tawo makapahimo kaniya nga mahinay sa pagkasuko; Ug maoy iyang himaya ang pagpasaylo sa kalapasan.
11The discretion of a man makes him slow to anger. It is his glory to overlook an offense.
12Ang kasuko sa hari maingon sa pagngulob sa usa ka leon; Apan ang iyang kalooy maingon sa yamog ibabaw sa balili.
12The king’s wrath is like the roaring of a lion, but his favor is like dew on the grass.
13Ang usa ka anak nga buang maoy kaalaut sa iyang amahan; Ug ang mga pakiglalis sa usa ka asawa maoy mga tinulo sa kanunay.
13A foolish son is the calamity of his father. A wife’s quarrels are a continual dripping.
14Balay ug mga bahandi maoy mga panulondon gikan sa mga amahan; Apan ang usa ka buotan nga asawa gikan kang Jehova.
14House and riches are an inheritance from fathers, but a prudent wife is from Yahweh.
15Ang katapol makapahinanok sa halalum nga pagkatulog; Ug ang tapolan nga kalag magaantus sa kagutom.
15Slothfulness casts into a deep sleep. The idle soul shall suffer hunger.
16Kadtong magabantay sa sugo nagabantay sa iyang kalag; Apan kadtong danghag sa iyang mga dalan, mamatay.
16He who keeps the commandment keeps his soul, but he who is contemptuous in his ways shall die.
17Kadtong may kalooy sa kabus magapahulam kang Jehova, Ug ang iyang maayong buhat pagabayran niya pag-usab.
17He who has pity on the poor lends to Yahweh; he will reward him.
18Castigoha ang imong anak, sa natan-aw mo nga aduna pay paglaum; Ug ayaw pag-ibutang ang imong kasingkasing sa iyang kalaglagan.
18Discipline your son, for there is hope; don’t be a willing party to his death.
19Ang usa ka tawo nga anaa sa daku nga kasuko magapas-an sa silot; Kay kong ikaw magaluwas kaniya , kinahanglan nga ikaw magabuhat niana pag-usab.
19A hot-tempered man must pay the penalty, for if you rescue him, you must do it again.
20Patalinghug sa tambag, ug dawata ang pahamatngon, Aron ikaw mahimong manggialamon sa imong kaulahian.
20Listen to counsel and receive instruction, that you may be wise in your latter end.
21Adunay daghang mga lalang sulod sa kasingkasing sa usa ka tawo; Apan ang pagtambag ni Jehova, kana molungtad.
21There are many plans in a man’s heart, but Yahweh’s counsel will prevail.
22Kanang makapahimo sa usa ka tawo nga hiligugmaon mao ang iyang kalolot; Ug ang usa ka kabus nga tawo maayo pa kay sa usa ka bakakon.
22That which makes a man to be desired is his kindness. A poor man is better than a liar.
23Ang pagkahadlok kang Jehova nagapadulong ngadto sa kinabuhi; Ug kadtong makabaton niana magapuyo nga may pagkatagbaw; Siya dili pagadu-awon sa dautan.
23The fear of Yahweh leads to life, then contentment; he rests and will not be touched by trouble.
24Ang tapulan magalubong sa iyang kamot diha sa pinggan, Ug dili magadala niini pag-usab nganha sa iyang baba.
24The sluggard buries his hand in the dish; he will not so much as bring it to his mouth again.
25Bunali ang usa ka mayubiton, ug ang walay-pagtagad makakat-on ug pagkabuotan; Ug badlonga ang usa nga may salabutan, ug siya makasabut sa kahibalo.
25Flog a scoffer, and the simple will learn prudence; rebuke one who has understanding, and he will gain knowledge.
26Kadtong magapanlupig sa iyang amahan, ug magalutos sa iyang inahan, Maoy usa ka anak nga nagapakaulaw ug nagadala sa pagkatalamayon.
26He who robs his father and drives away his mother, is a son who causes shame and brings reproach.
27Hunong, anak ko sa pagpamati sa pahamatngon, Nga magatudlo lamang ngadto sa kasaypanan sa mga pulong sa kahibalo.
27If you stop listening to instruction, my son, you will stray from the words of knowledge.
28Ang usa ka walay-bili-nga-saksi nagabiaybiay sa katarungan; Ug ang baba sa dautan nagalamoy sa kasal-anan.
28A corrupt witness mocks justice, and the mouth of the wicked gulps down iniquity.
29Ang mga paghukom giandam alang sa mga mayubiton, Ug ang mga labud alang sa bukobuko sa mga buang.
29Penalties are prepared for scoffers, and beatings for the backs of fools.