1 Pan eisteddi i fwyta gyda llywodraethwr, rho sylw manwl i'r hyn sydd o'th flaen,
1¶ Ki te noho tahi korua ko te rangatira ki te kai, ata whakaaroa marietia tera i tou aroaro:
2 a gosod gyllell at dy wddf os wyt yn un blysig.
2Whakapakia he maripi ki tou korokoro, ki te mea he tangata kakai koe.
3 Paid � chwennych ei ddanteithion, oherwydd bwyd sy'n twyllo ydyw.
3Kaua e hiahia ki ana mea reka: he kai tinihanga hoki era.
4 Paid �'th flino dy hun i ennill cyfoeth; bydd yn ddigon synhwyrol i ymatal.
4¶ Kaua e taruke ki te mea taonga: kati tau mea ki tou matauranga.
5 Os tynni dy lygaid oddi arno, y mae'n diflannu, oherwydd y mae'n magu adenydd, fel eryr yn hedfan i'r awyr.
5E anga mai ranei ou kanohi ki taua mea korekore nei? He pono hoki ka whai parirau te taonga, koia ano kei te ekara, rere ana whaka te rangi.
6 Paid � bwyta gyda neb cybyddlyd, na chwennych ei ddanteithion,
6¶ Kaua e kainga te kai a te tangata kanohi kino, kei minamina hoki koe ki ana mea reka.
7 oherwydd bydd hynny fel blewyn yn ei lwnc; bydd yn dweud wrthyt, "Bwyta ac yf", ond ni fydd yn meddwl hynny.
7Ko tana hoki e mea ai i roto i a ia, pera tonu ia: E kai, e inu; koia tana kupu ki a koe; kahore ia ona ngakau ki a koe.
8 Byddi'n chwydu'r tameidiau a fwyteaist, ac yn gwastraffu dy ganmoliaeth.
8Ko te kongakonga i kainga e koe, ka ruakina e koe, ka maumauria ano hoki au kupu reka.
9 Paid � llefaru yng nghlyw'r ffu373?l, oherwydd bydd yn dirmygu synnwyr dy eiriau.
9¶ Kaua e korero ki nga taringa o te kuware; ka whakahawea hoki ia ki te whakaaro nui o au kupu.
10 Paid � symud yr hen derfynau, na chymryd meddiant o diroedd yr amddifaid;
10¶ Kei whakanekehia e koe te rohe tawhito; kei haere koe ki nga mara a te pani:
11 oherwydd y mae eu Gwaredwr yn gryf, a bydd yn amddiffyn eu hachos yn dy erbyn.
11No te mea he kaha to ratou kaiwhakaora; ka tohea e ia ta ratou tohe ki a koe.
12 Gosod dy feddwl ar gyfarwyddyd, a'th glust ar eiriau deall.
12¶ Anga atu tou ngakau ki te ako, me ou taringa ki nga kupu o te matauranga.
13 Paid ag atal disgyblaeth oddi wrth blentyn; os byddi'n ei guro � gwialen, ni fydd yn marw.
13Kaua e tohungia te whiu ki te tamaiti: ki te patua hoki ia e koe ki te rakau, e kore ia e mate.
14 Os byddi'n ei guro � gwialen, byddi'n achub ei fywyd o Sheol.
14Tatatia ia e koe ki te rakau, a ka whakaorangia e koe tona wairua i te reinga.
15 Fy mab, os bydd dy galon yn ddoeth, bydd fy nghalon innau yn llawen.
15E taku tama, ki te whakaaro nui tou ngakau, ka koa hoki toku ngakau, ae ra, toku nei ano:
16 Byddaf yn llawenhau drwof i gyd pan fydd dy enau yn llefaru'n uniawn.
16Ae ra, ka hari oku whatumanawa, ina korero ou ngutu i nga mea tika.
17 Paid � chenfigennu wrth bechaduriaid, ond wrth y rhai sy'n ofni'r ARGLWYDD bob amser;
17¶ Kei hae tou ngakau ki te hunga hara; engari kia wehi koe ki a Ihowa, a pau noa te ra.
18 os felly, bydd dyfodol iti, ac ni thorrir ymaith dy obaith.
18He pono hoki tera ano he whakautu; e kore ano hoki tau i tumanako ai e hatepea atu.
19 Fy mab, gwrando a bydd ddoeth, a gosod dy feddwl ar y ffordd iawn.
19¶ Whakarongo ra, e taku tama, kia whai whakaaro hoki koe, a whakatikaia tou ngakau i te ara.
20 Paid � chyfathrachu �'r rhai sy'n yfed gwin, nac ychwaith �'r rhai glwth;
20Kei uru ki te hunga kakai waina; ki te hunga pukukai kikokiko:
21 oherwydd bydd y diotwr a'r glwth yn mynd yn dlawd, a bydd syrthni'n eu gwisgo mewn carpiau.
21No te mea ka tutuki tahi te tangata inu raua ko te tangata kakai ki te rawakore; he tawhetawhe hoki te kakahu a te momoe mo te tangata.
22 Gwrando ar dy dad, a'th genhedlodd, a phaid � dirmygu dy fam pan fydd yn hen.
22Whakarongo ki tou papa nana koe; kaua hoki e whakahawea ki tou whaea ina ruruhi ia.
23 Pryn wirionedd, a phaid �'i werthu; pryn ddoethineb, cyfarwyddyd a deall.
23Hokona te pono, kaua hoki e whakawhitiwhitia; ae ra, te whakaaro nui, te ako hoki, me te matauranga.
24 Bydd rhieni'r cyfiawn yn llawen iawn, a'r rhai a genhedlodd y doeth yn ymhyfrydu ynddo.
24Nui atu hoki te koa o te papa o te tangata tika; a, ko te tangata e whanau he tama whakaaro nui mana, ka hari ia ki a ia.
25 Bydded i'th dad a'th fam gael llawenydd, ac i'r un a esgorodd arnat gael hyfrydwch.
25Kia hari tou papa raua ko tou whaea, ina, kia koa te wahine i whanau ai koe.
26 Fy mab, dal sylw arnaf, a bydded i'th lygaid ymhyfrydu yn fy ffyrdd.
26E taku tama, homai tou ngakau ki ahau, kia manako ano hoki ou kanohi ki aku ara.
27 Y mae'r butain fel pwll dwfn, a'r ddynes estron fel pydew cul;
27No te mea he rua hohonu te wahine kairau; he poka kuiti te wahine ke.
28 y mae'n llercian fel lleidr, ac yn amlhau'r godinebwyr ymysg dynion.
28Ae ra, ka whanga ia ano he kaipahua, a ka whakatokomahatia e ia nga tangata poka ke.
29 Pwy sy'n cael gwae? Pwy sy'n cael gofid? Pwy sy'n cael ymryson a chu373?yn? Pwy sy'n cael poen yn ddiachos, a chochni llygaid?
29¶ Ko wai e aue? Ko wai e tangi? Ko wai e totohe? Ko wai e ngangautia? Ko wai e maru, he mea takekore? Ko wai e whero tonu ona kanohi?
30 Y rhai sy'n oedi uwchben gwin, ac yn dod i brofi gwin wedi ei gymysgu.
30Ko te hunga e noho roa ana ki te waina; ko te hunga e haere ana ki te rapu i te waina whakaranu.
31 Paid ag edrych ar win pan yw'n goch, pan yw'n pefrio yn y cwpan, ac yn mynd i lawr yn esmwyth.
31Kaua e titiro ki te waina i te mea e whero ana, ina puta tona kara i roto i te kapu, ina mania tona heke.
32 Yn y diwedd bydd yn brathu fel sarff, ac yn pigo fel gwiber.
32Tona tukunga iho ano he nakahi e ngau ana, koia ano kei te wero a te neke.
33 Bydd dy lygaid yn gweld pethau rhyfedd, a'th feddwl yn mynegi pethau cymysg.
33E kite hoki ou kanohi i nga mea rereke, a ka puta he kupu rereke i tou ngakau.
34 Byddi fel un yn mynd i'w wely yng nghanol y m�r, fel un yn gorwedd ar ben yr hwylbren.
34Ae ra, ka rite koe ki te tangata e takoto ana i waenga moana, ki te tangata ranei e takoto ana i te tihi o te rewa.
35 Byddi'n dweud, "Y maent yn fy nharo, ond nid wyf yn teimlo briw; y maent yn fy nghernodio, ond ni wn hynny. Pa bryd y deffroaf, imi geisio cael diod eto?"
35A ka mea koe, Patua ana ahau e ratou, a kihai ahau i mamae; tatatia ana ahau e ratou, a kihai ahau i mohio: a hea ahau ara ake ai? Ka rapua ano e ahau.