1 Ar ddydd cyflawni cyfnod y Pentecost yr oeddent oll ynghyd yn yr un lle,
1Now when the day of Pentecost had come, they were all with one accord in one place.
2 ac yn sydyn fe ddaeth o'r nef su373?n fel gwynt grymus yn rhuthro, ac fe lanwodd yr holl du375? lle'r oeddent yn eistedd.
2Suddenly there came from the sky a sound like the rushing of a mighty wind, and it filled all the house where they were sitting.
3 Ymddangosodd iddynt dafodau fel o d�n yn ymrannu ac yn eistedd un ar bob un ohonynt;
3Tongues like fire appeared and were distributed to them, and one sat on each of them.
4 a llanwyd hwy oll �'r Ysbryd Gl�n, a dechreusant lefaru � thafodau dieithr, fel yr oedd yr Ysbryd yn rhoi lleferydd iddynt.
4They were all filled with the Holy Spirit, and began to speak with other languages, as the Spirit gave them the ability to speak.
5 Yr oedd yn preswylio yn Jerwsalem Iddewon, pobl dduwiol o bob cenedl dan y nef;
5Now there were dwelling in Jerusalem Jews, devout men, from every nation under the sky.
6 ac wrth glywed y su373?n hwn fe ymgasglodd tyrfa ohonynt, ac yr oeddent wedi drysu'n l�n am fod pob un ohonynt yn eu clywed hwy yn siarad yn ei iaith ei hun.
6When this sound was heard, the multitude came together, and were bewildered, because everyone heard them speaking in his own language.
7 Yr oeddent yn synnu a rhyfeddu, ac meddent, "Onid Galileaid yw'r rhain oll sy'n llefaru?
7They were all amazed and marveled, saying to one another, “Behold, aren’t all these who speak Galileans?
8 A sut yr ydym ni yn eu clywed bob un ohonom yn ei iaith ei hun, iaith ei fam?
8How do we hear, everyone in our own native language?
9 Parthiaid a Mediaid ac Elamitiaid, a thrigolion Mesopotamia, Jwdea a Capadocia, Pontus ac Asia,
9Parthians, Medes, Elamites, and people from Mesopotamia, Judea, Cappadocia, Pontus, Asia,
10 Phrygia a Pamffylia, yr Aifft a pharthau Libya tua Cyrene, a'r ymwelwyr o Rufain, yn Iddewon a phroselytiaid,
10Phrygia, Pamphylia, Egypt, the parts of Libya around Cyrene, visitors from Rome, both Jews and proselytes,
11 Cretiaid ac Arabiaid, yr ydym yn eu clywed hwy yn llefaru yn ein hieithoedd ni am fawrion weithredoedd Duw."
11Cretans and Arabians: we hear them speaking in our languages the mighty works of God!”
12 Yr oedd pawb yn synnu mewn penbleth, gan ddweud y naill wrth y llall, "Beth yw ystyr hyn?"
12They were all amazed, and were perplexed, saying one to another, “What does this mean?”
13 Ond yr oedd eraill yn dweud yn wawdlyd, "Wedi meddwi y maent."
13Others, mocking, said, “They are filled with new wine.”
14 Safodd Pedr ynghyd �'r un ar ddeg, a chododd ei lais a'u hannerch: "Chwi Iddewon, a thrigolion Jerwsalem oll, bydded hyn yn hysbys i chwi; gwrandewch ar fy ngeiriau.
14But Peter, standing up with the eleven, lifted up his voice, and spoke out to them, “You men of Judea, and all you who dwell at Jerusalem, let this be known to you, and listen to my words.
15 Nid yw'r rhain wedi meddwi, fel yr ydych chwi'n tybio, oherwydd dim ond naw o'r gloch y bore yw hi.
15For these aren’t drunken, as you suppose, seeing it is only the third hour of the day about 9:00 AM .
16 Eithr dyma'r hyn a ddywedwyd drwy'r proffwyd Joel:
16But this is what has been spoken through the prophet Joel:
17 'A hyn a fydd yn y dyddiau olaf, medd Duw: tywalltaf o'm Hysbryd ar bawb; a bydd eich meibion a'ch merched yn proffwydo; bydd eich gwu375?r ifainc yn cael gweledigaethau, a'ch hynafgwyr yn gweld breuddwydion;
17‘It will be in the last days, says God, that I will pour out my Spirit on all flesh. Your sons and your daughters will prophesy. Your young men will see visions. Your old men will dream dreams.
18 hyd yn oed ar fy nghaethweision a'm caethforynion, yn y dyddiau hynny, fe dywalltaf o'm Hysbryd, ac fe broffwydant.
18Yes, and on my servants and on my handmaidens in those days, I will pour out my Spirit, and they will prophesy.
19 A rhof ryfeddodau yn y nef uchod ac arwyddion ar y ddaear isod, gwaed a th�n a tharth mwg;
19I will show wonders in the sky above, and signs on the earth beneath; blood, and fire, and billows of smoke.
20 troir yr haul yn dywyllwch, a'r lleuad yn waed, cyn i ddydd mawr a disglair yr Arglwydd ddod;
20The sun will be turned into darkness, and the moon into blood, before the great and glorious day of the Lord comes.
21 a bydd pob un sy'n galw ar enw'r Arglwydd yn cael ei achub.'
21It will be, that whoever will call on the name of the Lord will be saved.’ Joel 2:28-32
22 "Bobl Israel, clywch hyn: s�n yr wyf am Iesu o Nasareth, gu373?r y mae ei benodi gan Dduw wedi ei amlygu i chwi trwy wyrthiau a rhyfeddodau ac arwyddion a gyflawnodd Duw trwyddo ef yn eich mysg chwi, fel y gwyddoch chwi eich hunain.
22“Men of Israel, hear these words! Jesus of Nazareth, a man approved by God to you by mighty works and wonders and signs which God did by him in the midst of you, even as you yourselves know,
23 Yr oedd hwn wedi ei draddodi trwy fwriad penodedig a rhagwybodaeth Duw, ac fe groeshoeliasoch chwi ef drwy law estroniaid, a'i ladd.
23him, being delivered up by the determined counsel and foreknowledge of God, you have taken by the hand of lawless men, crucified and killed;
24 Ond cyfododd Duw ef, gan ei ryddhau o wewyr angau, oherwydd nid oedd dichon i angau ei ddal yn ei afael.
24whom God raised up, having freed him from the agony of death, because it was not possible that he should be held by it.
25 Oherwydd y mae Dafydd yn dweud amdano: 'Yr oeddwn yn gweld yr Arglwydd o'm blaen yn wastad, canys ar fy neheulaw y mae, fel na'm hysgydwer.
25For David says concerning him, ‘I saw the Lord always before my face, For he is on my right hand, that I should not be moved.
26 Am hynny llawenychodd fy nghalon a gorfoleddodd fy nhafod, ie, a bydd fy nghnawd hefyd yn preswylio mewn gobaith;
26Therefore my heart was glad, and my tongue rejoiced. Moreover my flesh also will dwell in hope;
27 oherwydd ni fyddi'n gadael fy enaid yn Hades, nac yn gadael i'th Sanct weld llygredigaeth.
27because you will not leave my soul in Hades or, Hell , neither will you allow your Holy One to see decay.
28 Hysbysaist imi ffyrdd bywyd; byddi'n fy llenwi � llawenydd yn dy bresenoldeb.'
28You made known to me the ways of life. You will make me full of gladness with your presence.’ Psalm 16:8-11
29 "Gyfeillion, gallaf siarad yn hy wrthych am y patriarch Dafydd, iddo farw a chael ei gladdu, ac y mae ei fedd gyda ni hyd y dydd hwn.
29“Brothers, I may tell you freely of the patriarch David, that he both died and was buried, and his tomb is with us to this day.
30 Felly, ac yntau'n broffwyd ac yn gwybod i Dduw dyngu iddo ar lw y gosodai un o'i linach ar ei orsedd,
30Therefore, being a prophet, and knowing that God had sworn with an oath to him that of the fruit of his body, according to the flesh, he would raise up the Christ to sit on his throne,
31 rhagweld atgyfodiad y Meseia yr oedd pan ddywedodd: 'Ni adawyd ef yn Hades, ac ni welodd ei gnawd lygredigaeth.'
31he foreseeing this spoke about the resurrection of the Christ, that neither was his soul left in Hades or, Hell , nor did his flesh see decay.
32 Yr Iesu hwn, fe gyfododd Duw ef, peth yr ydym ni oll yn dystion ohono.
32This Jesus God raised up, to which we all are witnesses.
33 Felly, wedi iddo gael ei ddyrchafu i ddeheulaw Duw, a derbyn gan y Tad ei addewid am yr Ysbryd Gl�n, fe dywalltodd y peth hwn yr ydych chwi yn ei weld a'i glywed.
33Being therefore exalted by the right hand of God, and having received from the Father the promise of the Holy Spirit, he has poured out this, which you now see and hear.
34 Canys nid Dafydd a esgynnodd i'r nefoedd; y mae ef ei hun yn dweud: 'Dywedodd yr Arglwydd wrth fy Arglwydd i, "Eistedd ar fy neheulaw,
34For David didn’t ascend into the heavens, but he says himself, ‘The Lord said to my Lord, “Sit by my right hand,
35 nes imi osod dy elynion yn droedfainc i'th draed."'
35until I make your enemies a footstool for your feet.”’ Psalm 110:1
36 Felly gwybydded holl du375? Israel yn sicr fod Duw wedi ei wneud ef yn Arglwydd ac yn Feseia, yr Iesu hwn a groeshoeliasoch chwi."
36“Let all the house of Israel therefore know certainly that God has made him both Lord and Christ, this Jesus whom you crucified.”
37 Pan glywsant hyn, fe'u dwysbigwyd yn eu calon, a dywedasant wrth Pedr a'r apostolion eraill, "Beth a wnawn ni, gyfeillion?"
37Now when they heard this, they were cut to the heart, and said to Peter and the rest of the apostles, “Brothers, what shall we do?”
38 Meddai Pedr wrthynt, "Edifarhewch, a bedyddier pob un ohonoch yn enw Iesu Grist er maddeuant eich pechodau, ac fe dderbyniwch yr Ysbryd Gl�n yn rhodd.
38Peter said to them, “Repent, and be baptized, every one of you, in the name of Jesus Christ for the forgiveness of sins, and you will receive the gift of the Holy Spirit.
39 Oherwydd i chwi y mae'r addewid, ac i'ch plant ac i bawb sydd ymhell, pob un y bydd i'r Arglwydd ein Duw ni ei alw ato."
39For the promise is to you, and to your children, and to all who are far off, even as many as the Lord our God will call to himself.”
40 Ac � geiriau eraill lawer y tystiolaethodd ger eu bron, a'u hannog, "Dihangwch rhag y genhedlaeth wyrgam hon."
40With many other words he testified, and exhorted them, saying, “Save yourselves from this crooked generation!”
41 Felly bedyddiwyd y rhai a dderbyniodd ei air, ac ychwanegwyd atynt y diwrnod hwnnw tua thair mil o bersonau.
41Then those who gladly received his word were baptized. There were added that day about three thousand souls.
42 Yr oeddent yn dyfalbarhau yn nysgeidiaeth yr apostolion ac yn y gymdeithas, yn y torri bara ac yn y gwedd�au.
42They continued steadfastly in the apostles’ teaching and fellowship, in the breaking of bread, and prayer.
43 Yr oedd ofn ar bob enaid; yr oedd rhyfeddodau ac arwyddion lawer yn cael eu gwneud drwy'r apostolion.
43Fear came on every soul, and many wonders and signs were done through the apostles.
44 Yr oedd yr holl gredinwyr ynghyd yn dal pob peth yn gyffredin.
44All who believed were together, and had all things in common.
45 Byddent yn gwerthu eu heiddo a'u meddiannau, a'u rhannu rhwng pawb yn �l fel y byddai angen pob un.
45They sold their possessions and goods, and distributed them to all, according as anyone had need.
46 A chan ddyfalbarhau beunydd yn unfryd yn y deml, a thorri bara yn eu tai, yr oeddent yn cydfwyta mewn llawenydd a symledd calon,
46Day by day, continuing steadfastly with one accord in the temple, and breaking bread at home, they took their food with gladness and singleness of heart,
47 dan foli Duw a chael ewyllys da'r holl bobl. Ac yr oedd yr Arglwydd yn ychwanegu beunydd at y gynulleidfa y rhai oedd yn cael eu hachub.
47praising God, and having favor with all the people. The Lord added to the assembly day by day those who were being saved.