1 Fy mab, os rhoddaist wystl i'th gymydog, neu fynd yn feichiau i ddieithryn,
1My son, if you have become collateral for your neighbor, if you have struck your hands in pledge for a stranger;
2 a chael dy rwymo gan dy eiriau dy hun, a'th ddal gan eiriau dy enau,
2You are trapped by the words of your mouth. You are ensnared with the words of your mouth.
3 yna gweithreda fel hyn, fy mab, ac achub dy hun: gan dy fod yn llaw dy gymydog, dos ar frys ac ymbil �'th gymydog;
3Do this now, my son, and deliver yourself, since you have come into the hand of your neighbor. Go, humble yourself. Press your plea with your neighbor.
4 paid � rhoi cwsg i'th lygaid na gorffwys i'th amrannau;
4Give no sleep to your eyes, nor slumber to your eyelids.
5 achub dy hun fel ewig o afael yr heliwr, neu aderyn o law yr adarwr.
5Free yourself, like a gazelle from the hand of the hunter, like a bird from the snare of the fowler.
6 Ti ddiogyn, dos at y morgrugyn, a sylwa ar ei ffordd a bydd ddoeth.
6Go to the ant, you sluggard. Consider her ways, and be wise;
7 Er nad oes ganddo arweinydd na rheolwr na llywodraethwr,
7which having no chief, overseer, or ruler,
8 y mae'n darparu ei gynhaliaeth yn yr haf, yn casglu ei fwyd amser cynhaeaf.
8provides her bread in the summer, and gathers her food in the harvest.
9 O ddiogyn, am ba hyd y byddi'n gorweddian? Pa bryd y codi o'th gwsg?
9How long will you sleep, sluggard? When will you arise out of your sleep?
10 Ychydig gwsg, ychydig hepian, ychydig blethu dwylo i orffwys,
10A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep:
11 a daw tlodi arnat fel dieithryn creulon, ac angen fel gu373?r arfog.
11so your poverty will come as a robber, and your scarcity as an armed man.
12 Un dieflig, un drwg, sy'n taenu geiriau dichellgar,
12A worthless person, a man of iniquity, is he who walks with a perverse mouth;
13 yn wincio �'i lygad, yn pwnio �'i droed, ac yn gwneud arwyddion �'i fysedd.
13who winks with his eyes, who signals with his feet, who motions with his fingers;
14 Ei fwriad yw gwyrdroi, cynllunio drwg yn wastad, a chreu cynnen.
14in whose heart is perverseness, who devises evil continually, who always sows discord.
15 Am hynny daw dinistr arno yn ddisymwth; fe'i dryllir yn sydyn heb fodd i'w arbed.
15Therefore his calamity will come suddenly. He will be broken suddenly, and that without remedy.
16 Chwe pheth sy'n gas gan yr ARGLWYDD, saith peth sy'n ffiaidd ganddo:
16There are six things which Yahweh hates; yes, seven which are an abomination to him:
17 llygaid balch, tafod ffals, dwylo'n tywallt gwaed dieuog,
17haughty eyes, a lying tongue, hands that shed innocent blood;
18 calon yn cynllunio oferedd, traed yn prysuro i wneud drwg,
18a heart that devises wicked schemes, feet that are swift in running to mischief,
19 gau dyst yn dweud celwydd, ac un sy'n codi cynnen rhwng perthnasau.
19a false witness who utters lies, and he who sows discord among brothers.
20 Fy mab, cadw orchymyn dy dad; paid ag anwybyddu cyfarwyddyd dy fam;
20My son, keep your father’s commandment, and don’t forsake your mother’s teaching.
21 clyma hwy'n wastad yn dy galon, rhwym hwy am dy wddf.
21Bind them continually on your heart. Tie them around your neck.
22 Fe'th arweiniant ple bynnag yr ei, a gwylio drosot pan orffwysi, ac ymddiddan � thi pan gyfodi.
22When you walk, it will lead you. When you sleep, it will watch over you. When you awake, it will talk with you.
23 Oherwydd y mae gorchymyn yn llusern, a chyfarwyddyd yn oleuni, a cherydd disgyblaeth yn arwain i fywyd,
23For the commandment is a lamp, and the law is light. Reproofs of instruction are the way of life,
24 ac yn dy gadw rhag gwraig cymydog a rhag gweniaith y ddynes estron.
24to keep you from the immoral woman, from the flattery of the wayward wife’s tongue.
25 Paid � chwennych ei phrydferthwch, a phaid � gadael i'w chiledrychiad dy ddal;
25Don’t lust after her beauty in your heart, neither let her captivate you with her eyelids.
26 oherwydd gellir cael putain am bris torth, ond y mae gwraig rhywun arall yn chwilio am fywyd brasach.
26For a prostitute reduces you to a piece of bread. The adulteress hunts for your precious life.
27 A all dyn gofleidio t�n yn ei fynwes heb losgi ei ddillad?
27Can a man scoop fire into his lap, and his clothes not be burned?
28 A all dyn gerdded ar farwor heb losgi ei draed?
28Or can one walk on hot coals, and his feet not be scorched?
29 Felly y bydd yr un sy'n mynd at wraig ei gymydog; ni all unrhyw un gyffwrdd � hi heb gosb.
29So is he who goes in to his neighbor’s wife. Whoever touches her will not be unpunished.
30 Oni ddirmygir lleidr pan fo'n dwyn i foddhau ei chwant, er ei fod yn newynog?
30Men don’t despise a thief, if he steals to satisfy himself when he is hungry:
31 Pan ddelir ef, rhaid iddo dalu'n �l seithwaith, a rhoi'r cyfan sydd ganddo.
31but if he is found, he shall restore seven times. He shall give all the wealth of his house.
32 Felly, y mae'r godinebwr yn un disynnwyr, ac yn ei ddifetha'i hun wrth wneud hynny;
32He who commits adultery with a woman is void of understanding. He who does it destroys his own soul.
33 caiff niwed ac amarch, ac ni ddil�ir ei warth.
33He will get wounds and dishonor. His reproach will not be wiped away.
34 Oherwydd y mae eiddigedd yn cynddeiriogi gu373?r priod, ac nid yw'n arbed pan ddaw cyfle i ddial;
34For jealousy arouses the fury of the husband. He won’t spare in the day of vengeance.
35 ni fyn dderbyn iawndal, ac nis bodlonir, er cymaint a roddi.
35He won’t regard any ransom, neither will he rest content, though you give many gifts.