¹And that [same] day Jesus went out from the house and sat down by the sea.

¹Niadtong adlawa mipahawa si Jesus sa balay, ug milingkod sa daplin sa dagat.

²And great crowds were gathered together to him, so that going on board ship himself he sat down, and the whole crowd stood on the shore.

²Ug mingdugok kaniya ang daghang katawohan; tungod niini misakay siya sa usa ka sakayan ug milingkod, ug ang tanang katawohan nanindog sa baybayon.

³And he spoke to them many things in parables, saying, Behold, the sower went out to sow:

³Ug siya nagsulti kanila ug daghang mga butang pinaagi sa sambingay, sa pag-ingon: Ania karon, usa ka magpupugas miadto sa pagpugas.

⁴and as he sowed, some [grains] fell along the way, and the birds came and devoured them;

⁴Ug sa nagpugas siya, ang uban nga lugas nahulog sa daplin sa dalan, ug nanugok ang mga langgam ug ilang gituka.

⁵and others fell upon the rocky places where they had not much earth, and immediately they sprang up out of [the ground] because of not having [any] depth of earth,

⁵Ang uban nahulog sa kabatoan diin walay daghang yuta, ug gilayon miturok tungod kay wala si lay kalawom sa yuta.

⁶but when the sun rose they were burned up, and because of not having [any] root were dried up;

⁶Apan sa pagsubang sa adlaw, nangalawos sila; ug tungod kay walay gamut, nangalaya.

⁷and others fell upon the thorns, and the thorns grew up and choked them;

⁷Ug ang uban nahulog sa kasapinitan, ug mitubo ang mga sapinit ug nagtabon ug naglumos kanila.

⁸and others fell upon the good ground, and produced fruit, one a hundred, one sixty, and one thirty.

⁸Apan ang uban nahulog sa maayong yuta, ug nagapamunga: ang uban, usa ka gatus; ang uban, kan-uman, ug ang uban, katloan.

⁹He that has ears, let him hear.

⁹Ang adunay mga igdulungog magpatalinghug.

¹⁰And the disciples came up and said to him, Why speakest thou to them in parables?

¹⁰Ug sa miduol ang iyang mga tinon-an, nanag-ingon kaniya: Nganong nagasulti ikaw kanila sa mga sambingay?

¹¹And he answering said to them, Because to you it is given to know the mysteries of the kingdom of the heavens, but to them it is not given;

¹¹Ug siya, sa mitubag, miingon kanila: kay kaninyo gitugot ang paghibalo sa mga tinago sa gingharian sa langit, apan kanila wala itugot.

¹²for whoever has, to him shall be given, and he shall be caused to be in abundance; but he who has not, even what he has shall be taken away from him.

¹²Kay ang adunay iya, pagahatagan ug magadagaya, apan ang walay iya, pagakuhaon gikan kaniya bisan pa ang iya.

¹³For this cause I speak to them in parables, because seeing they do not see, and hearing they do not hear nor understand;

¹³Tungod niini nagasulti ako kanila sa mga sambingay; kay sa nagatan-aw sila wala makakita, ug sa nagapatalinghug sila wala makadungog ug wala usab sila makasabut;

¹⁴and in them is filled up the prophecy of Esaias, which says, Hearing ye shall hear and shall not understand, and beholding ye shall behold and not see;

¹⁴Ug natuman kanila ang tagna ni Isaias nga nagaingon: Pinaagi sa pagpatalinghug makadungog kamo, ug dili kamo makasabut; pinaagi sa pagtan-aw makakita kamo ug dili kamo makatukib.

¹⁵for the heart of this people has grown fat, and they have heard heavily with their ears, and they have closed their eyes as asleep, lest they should see with the eyes, and hear with the ears, and understand with the heart, and should be converted, and I should heal them.

¹⁵Kay ang kasingkasing niining lungsora gikubalan, ug ang ilang dalunggan nabungol sa pagpatalinghug, ug gipiyong nila ang ilang mga mata, aron dili sila makakita pinaagi sa ilang mga mata, ug makadungog pinaagi sa ilang mga igdulungog, ug makasabut pinaagi sa ilang kasingkasing ug aron dili sila managbalik ug pagaayohon ko.

¹⁶But blessed are *your* eyes because they see, and your ears because they hear;

¹⁶Apan bulahan ang inyong mga mata kay makakita, ug ang inyong mga igdulungog kay makadungog.

¹⁷for verily I say unto you, that many prophets and righteous [men] have desired to see the things which ye behold and did not see [them], and to hear the things which ye hear and did not hear [them].

¹⁷Kay sa pagkamatuod nagaingon ako kaninyo nga daghan nga mga manalagna ug mga matarung nga buot motan-aw sa mga butang nga inyong nakita ug wala magpakakita, ug sa pagpatalinghug sa mga butang nga inyong ginapatalinghugan ug wala magpakadungog.

¹⁸*Ye*, therefore, hear the parable of the sower.

¹⁸Busa patalinghugi ninyo ang sambingay sa magpupugas.

¹⁹From every one who hears the word of the kingdom and does not understand [it], the wicked one comes and catches away what was sown in his heart: this is he that is sown by the wayside.

¹⁹Bisan kinsa nga nagapatalinghug sa mga pulong sa gingharian ug dili niya sabton, moanhi ang dautan ug moilog sa napugas sa iyang kasingkasing; mao kini ang nahapugas sa daplin sa dalan.

²⁰But he that is sown on the rocky places -- this is he who hears the word and immediately receives it with joy,

²⁰Ug ang nahapugas sa kabatoan, mao kadtong nagapatalinghug sa pulong, ug sa gilayon gidawat niya nga malipayon;

²¹but has no root in himself, but is for a time only; and when tribulation or persecution happens on account of the word, he is immediately offended.

²¹Apan kaniya walay gamut, kondili milungtad sa diyutayng panahon lamang; ug kong moabut ang kalisdanan kun paglutos tungod sa hinungdan sa pulong, gilayon siya mahipangdol.

²²And he that is sown among the thorns -- this is he who hears the word, and the anxious care of this life, and the deceit of riches choke the word, and he becomes unfruitful.

²²Ug ang nahapugas sa kasapinitan; kini mao kadtong nagapatalinghug sa pulong, apan ang pag-atiman niini nga kalibutan ug ang limbong sa mga bahandi nagalumos sa pulong, ug mahimo siyang dili mabungahon.

²³But he that is sown upon the good ground -- this is he who hears and understands the word, who bears fruit also, and produces, one a hundred, one sixty, and one thirty.

²³Apan ang nahapugas sa maayong yuta, mao kadto ang nagapatalinghug sa pulong, ug nakasabut niini. Siya sa pagkamatuod nagapamunga: ang usa, usa ka gatus; ang usa, kan-uman; ug ang usa, katloan.

²⁴Another parable set he before them, saying, The kingdom of the heavens has become like a man sowing good seed in his field;

²⁴Usa na usab ka sambingay iyang giasoy kanila sa pag-ingon: Ang gingharian sa langit sama sa usa ka tawo nga nagapugas sa maayong binhi sa iyang uma.

²⁵but while men slept, his enemy came and sowed darnel amongst the wheat, and went away.

²⁵Apan samtang nagakatulog ang mga tawo, miabut ang iyang kaaway ug nagpugas sa bunglayon sa taliwala sa trigo, ug milakaw.

²⁶But when the blade shot up and produced fruit, then appeared the darnel also.

²⁶Apan sa nagtubo ang trigo ug namunga, midayag usab ang bunglayon.

²⁷And the bondmen of the householder came up and said to him, Sir, hast thou not sown good seed in thy field? whence then has it darnel?

²⁷Ug sa nanagpanuol ang mga ulipon sa amahan sa panimalay, nanag-ingon kaniya: Ginoo, wala ba ikaw magpugas ug maayong binhi sa imong uma? Busa: diin man gikan ang bunglayon?

²⁸And he said to them, A man [that is] an enemy has done this. And the bondmen said to him, Wilt thou then that we should go and gather it [up]?

²⁸Ug siya nag-ingon kanila: Usa ka kaaway nagbuhat niini. Ug ang mga ulipon nanag-ingon kaniya: Buot ba ikaw nga mangadto kami ug pangibton namo?

²⁹But he said, No; lest [in] gathering the darnel ye should root up the wheat with it.

²⁹Apan siya miingon: Ayaw, tingali nga sa pag-ibut ninyo sa bunglayon, maibut usab ninyo pag-apil ang trigo.

³⁰Suffer both to grow together unto the harvest, and in time of the harvest I will say to the harvestmen, Gather first the darnel, and bind it into bundles to burn it; but the wheat bring together into my granary.

³⁰Pasagdi ninyo nga managtubo una sila pagdungan hangtud sa pag-ani, ug unya sa panahon sa ting-ani, magaingon ako sa mga mangangani: Ibton ninyo una ang bunglayon ug hugpungon sa pinungpong aron pagasunogon, apan ang trigo tigumon ninyo sa akong dapa.

³¹Another parable set he before them, saying, The kingdom of the heavens is like a grain of mustard [seed] which a man took and sowed in his field;

³¹Lain na usab nga sambingay iyang giasoy kanila sa pag-ingon: Ang gingharian sa langit sama sa usa ka lugas nga mostaza nga gidala sa usa ka tawo ug gipugas niya sa iyang uma.

³²which is less indeed than all seeds, but when it is grown is greater than herbs, and becomes a tree, so that the birds of heaven come and roost in its branches.

³²Nga, sa pagkamatuod, mao ang labing diyutay sa tanang mga binhi, apan sa motubo na, labi pang daku kay sa mga utanon, ug mahimo nga usa ka kahoy; mao nga ang mga langgam sa kalangitan nagadugok ug nagabatog sa iyang mga sanga.

³³He spoke another parable to them: The kingdom of the heavens is like leaven, which a woman took and hid in three measures of meal until it had been all leavened.

³³Usa usab ka sambingay ang iyang gisulti kanila: Ang gingharian sa langit sama sa usa ka levadura nga gikuha sa usa ka babaye ug gisagol sa totolo ka takus nga harina, hangtud ang tanan mitubo.

³⁴All these things Jesus spoke to the crowds in parables, and without a parable he did not speak to them,

³⁴Tanan kining mga butanga gipamulong ni Jesus sa mga sambingay sa panon sa katawohan, ug wala siya magasulti kanila bisan unsa gawas sa sambingay;

³⁵so that that should be fulfilled which was spoken through the prophet, saying, I will open my mouth in parables; I will utter things hidden from [the] world's foundation.

³⁵Aron matuman ang gisulti sa manalagna nga miingon: Magabuka ako sa akong baba sa mga sambingay; magalitok ako sa mga butang tinago sukad sa pagbuhat sa kalibutan.

³⁶Then, having dismissed the crowds, he went into the house; and his disciples came to him, saying, Expound to us the parable of the darnel of the field.

³⁶Unya sa gipapauli na niya ang mga panon sa katawohan, si Jesus misulod sa balay, ug mingduol kaniya ang iyang mga tinon-an nga nagaingon: Saysayi kami sa sambingay sa bunglayon sa uma,

³⁷But he answering said, He that sows the good seed is the Son of man,

³⁷Ug sa mitubag siya miingon kanila: Ang nagapugas sa maayong binhi mao ang Anak sa tawo;

³⁸and the field is the world; and the good seed, these are the sons of the kingdom, but the darnel are the sons of the evil [one];

³⁸Ang uma mao ang kalibutan, ang maayong binhi mao ang mga anak sa gingharian; apan ang mga bunglayon mao ang mga anak sa dautan.

³⁹and the enemy who has sowed it is the devil; and the harvest is [the] completion of [the] age, and the harvestmen are angels.

³⁹Ang kaaway nga nagpugas kaniya mao ang yawa, ang pag-ani mao ang katapusan sa kalibutan, ug ang mga mangangani mao ang mga manolonda.

⁴⁰As then the darnel is gathered and is burned in the fire, thus it shall be in the completion of the age.

⁴⁰Busa, ingon sa pag-ibut sa bunglayon ug pagsunog sa kalayo, mao ang mahitabo sa katapusan sa kalibutan.

⁴¹The Son of man shall send his angels, and they shall gather out of his kingdom all offences, and those that practise lawlessness;

⁴¹Magapadala ang Anak sa tawo sa iyang mga manolonda, ug pagakuhaon nila sa iyang gingharian ang tanan nga mga kahigayonan sa pagkapangdol, ug ang mga nagabuhat sa mangil-ad.

⁴²and they shall cast them into the furnace of fire; there shall be the weeping and the gnashing of teeth.

⁴²Ug igasalibay sila sa hudno sa kalayo. Didto mahitabo ang paghilak ug pagkagut sa mga ngipon.

⁴³Then the righteous shall shine forth as the sun in the kingdom of their Father. He that has ears, let him hear.

⁴³Unya ang mga matarung managsidlak ingon sa adlaw didto sa gingharian sa ilang Amahan. Ang may igdulungog sa pagpatalinghug, magapatalinghug.

⁴⁴The kingdom of the heavens is like a treasure hid in the field, which a man having found has hid, and for the joy of it goes and sells all whatever he has, and buys that field.

⁴⁴Ang gingharian sa langit sama sa usa ka bahandi nga natago sa uma, nga sa hingkaplagan sa usa ka tawo, gitagoan niya, ug sa kalipay milakaw siya, ug gibaligya niya ang tanan niyang kahimtang, ug iyang gipalit kadtong uma.

⁴⁵Again, the kingdom of the heavens is like a merchant seeking beautiful pearls;

⁴⁵Ingon man usab, ang gingharian sa langit sama sa usa ka magpapatigayon nga nagapangita sa maayong mga mutya.

⁴⁶and having found one pearl of great value, he went and sold all whatever he had and bought it.

⁴⁶Ug nga, sa pagkakaplag niya sa usa ka mutya nga hamili, milakaw ug gibaligya niya ang tanan nga iyang kahimtang, ug iyang gipalit kadto.

⁴⁷Again, the kingdom of the heavens is like a seine which has been cast into the sea, and which has gathered together of every kind,

⁴⁷Ingon man usab, ang gingharian sa langit sama sa usa ka pukot nga gitaktak sa dagat, ug nakakuha ug mga isda nga nagakalainlain;

⁴⁸which, when it has been filled, having drawn up on the shore and sat down, they gathered the good into vessels and cast the worthless out.

⁴⁸Nga, sa napuno kini, gibutad nila ngadto sa baybayon, ug sa nanagpanlingkod sila gitigum nila ang mga maayo sa mga sudlanan, apan gisalibay nila ang mga dautan.

⁴⁹Thus shall it be in the completion of the age: the angels shall go forth and sever the wicked from the midst of the just,

⁴⁹Maingon usab niana ang katapusan sa kalibutan: manggula ang mga manolonda, ug pagapinigon nila ang mga dautan gikan sa mga matarung.

⁵⁰and shall cast them into the furnace of fire; there shall be the weeping and the gnashing of teeth.

⁵⁰Ug igasalibay sila sa hudno sa kalayo; didto mahitabo ang paghilak ug pagkagut sa mga ngipon.

⁵¹Jesus says to them, Have ye understood all these things? They say to him, Yea, [Lord].

⁵¹Si Jesus nagaingon kanila: Hingsabtan ba ninyo ngatanan kining mga butanga? Sila mingtubag: Oo, Ginoo.

⁵²And he said to them, For this reason every scribe discipled to the kingdom of the heavens is like a man [that is] a householder who brings out of his treasure things new and old.

⁵²Ug siya miingon kanila: Tungod niini ang tanang escriba nga nangahimong tinon-an sa gingharian sa langit, sama sa usa ka amahan sa panimalay nga nagakuha sa iyang bahandi sa mga butang nga mga bag-o ug daan.

⁵³And it came to pass when Jesus had finished these parables he withdrew thence.

⁵³Ug nahatabo nga sa tapus si Jesus makapamulong niining mga sambingay, migikan siya didto.

⁵⁴And having come into his own country, he taught them in their synagogue, so that they were astonished, and said, Whence has this [man] this wisdom and these works of power?

⁵⁴Ug sa miadto siya sa iyang yuta nga natawohan, nanudlo siya sa sinagoga nila sa pagkaagi nga nanghibulong sila, ug nanag-ingon: Diin makadawat kining tawohana niining kinaadman ug niining mga katingalahan?

⁵⁵Is not this the son of the carpenter? Is not his mother called Mary, and his brethren James, and Joseph, and Simon, and Judas?

⁵⁵Dili ba mao kini ang anak sa panday sa kahoy? Dili ba ang iyang inahan ginganlan si Maria, ug ang iyang mga igsoon si Jacobo ug si Jose, ug si Simon ug si Judas?

⁵⁶And his sisters, are they not all with us? Whence then has this [man] all these things?

⁵⁶Ug ang iyang mga igsoon nga babaye, wala ba dinhi ang tanan kauban nato? Busa, diin gikan kining tawohana makadawat niining tanang mga butanga?

⁵⁷And they were offended in him. And Jesus said to them, A prophet is not without honour, unless in his country and in his house.

⁵⁷Ug kaniya hingkaplagan nila ang kahigayonan sa pagkapangdol. Apan si Jesus miingon kanila: Walay usa ka manalagna nga walay kadungganan gawas sa iya da nga kaugalingong yuta ug sa iyang kaugalingong balay.

⁵⁸And he did not there many works of power, because of their unbelief.

⁵⁸Ug wala siya magbuhat didto sa daghang mga katingalahan, tungod sa pagkakulang sa pagtoo nila.